-
پس فقیهش بانگ برزد کای پسر ** باز کن دستار را آنگه ببر
- Fakih arkasından bağırdı: oğul, sarığı çöz de öyle götür!
-
این چنین که چار پره می‌پری ** باز کن آن هدیه را که می‌بری
- Böyle dört kanatla uçar gibi gidiyorsun ama götürdüğün hediyeyi bir aç da gör!
-
باز کن آن را به دست خود بمال ** آنگهان خواهی ببر کردم حلال
- Onu, elceğezinle bir aç, ovala da sonra götür, sana helâl ettim!
-
چونک بازش کرد آنک می‌گریخت ** صد هزاران ژنده اندر ره بریخت
- Hırsız, kaçarken sarığı çözer çözmez içinden yola yüz binlerce bez parçası dökülüverdi!
-
زان عمامه‌ی زفت نابایست او ** ماند یک گز کهنه‌ای در دست او 1590
- O bir şeye yaramaz, o olmayasıca sarığından kala kala hırsızın elinde ancak bir arşın doğru düzen bezceğiz kaldı!
-
بر زمین زد خرقه را کای بی‌عیار ** زین دغل ما را بر آوردی ز کار
- Hırsız, elindekini yere vurup “A aşağılık adam, bu hileyle beni işimden gücümden ettin” dedi.
-
نصیحت دنیا اهل دنیا را به زبان حال و بی‌وفایی خود را نمودن به وفا طمع دارندگان ازو
- Dünyanın dünya ehline hal diliyle, ondan vefa umanlar ve bu tamahta bulunanlara vefasızlığını söyleyerek nasihat vermesi
-
گفت بنمودم دغل لیکن ترا ** از نصیحت باز گفتم ماجرا
- Fakih dedi ki: “Hileyle seni yolundan alıkoydum ama nasihat yollu işi de anlattım!
-
همچنین دنیا اگر چه خوش شکفت ** بانگ زد هم بی‌وفایی خویش گفت
- Dünya da böyledir işte... Bir hoşça açılır saçılır ama vefasızlığını da bağıra bağıra söyler!
-
اندرین کون و فساد ای اوستاد ** آن دغل کون و نصیحت آن فساد
- Bu oluş ve bozuluş âleminde o hile, oluştur, nasihat da bozulmuş üstadım!
-
کون می‌گوید بیا من خوش‌پیم ** وآن فسادش گفته رو من لا شی‌ام 1595
- Oluş der ki: İzim kutludur... Ardımdan gel! Bozuluş da git der, ben hiçbir şey değilim!
-
ای ز خوبی بهاران لب گزان ** بنگر آن سردی و زردی خزان
- Ey baharların güzelliğine şaşırarak dudağını dişleyip duran, güzün sapsarı benzine ve mevsimin soğukluğuna bak!
-
روز دیدی طلعت خورشید خوب ** مرگ او را یاد کن وقت غروب
- Gündüzün güneşin yüzünü güzel görmektesin ama onun bir de batma zamanında ölümünü düşün!
-
بدر را دیدی برین خوش چار طاق ** حسرتش را هم ببین اندر محاق
- Dolunayı şu güzelim çardakta bir hoşça seyredersin ama ay sonunda bir de hasretine bak onun!
-
کودکی از حسن شد مولای خلق ** بعد فردا شد خرف رسوای خلق
- Bir oğlan, güzellikle halkın efendisi olur... Olur, ama yarın da bunar, halka rezil rüsvay olur!
-
گر تن سیمین‌تنان کردت شکار ** بعد پیری بین تنی چون پنبه‌زار 1600
- Gümüş bedenli güzellerin vücudu, seni avladıysa ihtiyarlıktan sonra bir de pamuk tarlasına dönen bedene bak!
-
ای بدیده لوتهای چرب خیز ** فضله‌ی آن را ببین در آب‌ریز
- Ey yağlı, ballı yemekleri gören, yiyen, onların fazlasını git de halâda seyret!
-
مر خبث را گو که آن خوبیت کو ** بر طبق آن ذوق و آن نغزی و بو
- Pisliğe nerede senin o güzelliğin... Nerede senin tabaklarda o hoş görünüşün, yerken senden duyulan o zevk, o lezzet, de!
-
گوید او آن دانه بد من دام آن ** چون شدی تو صید شد دانه نهان
- O sana der ki: o taneydi... Ben de onun tuzağıydım... Sen avlanınca o tane gizlendi!
-
بس انامل رشک استادان شده ** در صناعت عاقبت لرزان شده
- Nice parmaklar vardır ki üstatlar bile onları kıskanır ama sonunda iş işlerken tirtir titrer!
-
نرگس چشم خمار هم‌چو جان ** آخر اعمش بین و آب از وی چکان 1605
- Can gibi güzel baygın gözler, nihayet görmez olur, onlardan su damlamaya başlar!
-
حیدری کاندر صف شیران رود ** آخر او مغلوب موشی می‌شود
- Aslanların safında giden aslan gibi yiğit er, sonunda bir fareye mağlûp olur!
-
طبع تیز دوربین محترف ** چون خر پیرش ببین آخر خرف
- Sanat sahibi ve çevik istidatlı kişiye sonunda bak! İhtiyar eşeğe döner, bunar gider!
-
زلف جعد مشکبار عقل‌بر ** آخرا چون دم زشت خنگ خر
- Akıllılar alan siyah ve miskler saçan kıvırcık saçlar, nihayet boz eşeğin çirkin kuyruğuna döner!
-
خوش ببین کونش ز اول باگشاد ** وآخر آن رسواییش بین و فساد
- Önce açıla saçıla oluşuna güzelce bir gör, sonunda da bozuluşunu, rüsvay oluşunu seyret!
-
زانک او بنمود پیدا دام را ** پیش تو بر کند سبلت خام را 1610
- Önce sana tuzağını apaçık gösteren şey, sonunda ona kapılan hamların bıyığını, sakalını yoldu!
-
پس مگو دنیا به تزویرم فریفت ** ورنه عقل من ز دامش می‌گریخت
- Artık dünya, beni hileleriyle aldattı... Yoksa aklım, onun tuzağından kaçardı elbet deme!
-
طوق زرین و حمایل بین هله ** غل و زنجیری شدست و سلسله
- Altın gerdanlığı, hamaili bir gör de bak... Hakikatte nasıl bir tomruktur, bir zincirdir o!
-
همچنین هر جزو عالم می‌شمر ** اول و آخر در آرش در نظر
- Böylece bütün âlem cüzlerini say dök... Hepsini önünden ve sonundan bir gör!
-
هر که آخربین‌تر او مسعودتر ** هر که آخربین‌تر او مطرودتر
- Kim daha ziyade sonu görürse o, daha kutludur... Fakat kim ahırı görürse o daha fazla kovulmuş, sürülmüştür!
-
روی هر یک چون مه فاخر ببین ** چونک اول دیده شد آخر ببین 1615
- Her şeyin yüzünü güzel ve parlak ay gibi gör... Fakat evvelini gördükten sonra sonunu da seyret!
-
تا نباشی هم‌چو ابلیس اعوری ** نیم بیند نیم نی چون ابتری
- Seyret de kör iblise dönme... o, noksan olduğundan noksan görür, bir yanı görür de bir yanı görmez!
-
دید طین آدم و دینش ندید ** این جهان دید آن جهان‌بینش ندید
- Âdem’in toprağını gördü de dinini görmedi... Bu âlemi gören maneviyatını görmedi.
-
فضل مردان بر زنان ای بو شجاع ** نیست بهر قوت و کسب و ضیاع
- Ey, yiğit er, erkeklerin kadınlara üstünlüğü kuvvet, kazanç ve mal mülk bakımından değildir.
-
ورنه شیر و پیل را بر آدمی ** فضل بودی بهر قوت ای عمی
- Öyle olsaydı aslan ve fil, daha kuvvetli olduğu için insandan yüce, daha üstün olurdu a kör!
-
فضل مردان بر زن ای حالی‌پرست ** زان بود که مرد پایان بین‌ترست 1620
- Ey yalnız bu anı gören, erkeklerin kadınlardan üstün olması erkeğin kadına nazaran daha ziyade sonu görür olmasındandır!
-
مرد کاندر عاقبت‌بینی خمست ** او ز اهل عاقبت چون زن کمست
- Erkek, işin sonunu göremezse işin sonunu görenlere nazaran kadın gibi noksan sayılır!
-
از جهان دو بانگ می‌آید به ضد ** تا کدامین را تو باشی مستعد
- Âlemden iki zıt ses gelmektedir... Bakalım sen hangisine istidatlısın?
-
آن یکی بانگش نشور اتقیا ** وان یکی بانگش فریب اشقیا
- Bir tanesi, iyi kişilere hayattır... Öbürü kötü kişilere hile!
-
من شکوفه‌ی خارم ای خوش گرمدار ** گل بریزد من بمانم شاخ خار
- Bir ses, ey güzel ve bana düşkün olan kişi, ben diken çiçeğiyim... Çiçek dökülür, ben kalırım; diken dalından ibaretim ben der.
-
بانگ اشکوفه‌ش که اینک گل‌فروش ** بانگ خار او که سوی ما مکوش 1625
- Çiçeği, ey gül satan, gel bu yana der... Dikenin sesiyse bizim yanımıza gelmeye kalkışma der!
-
این پذیرفتی بماندی زان دگر ** که محب از ضد محبوبست کر
- Bu seslerden birini kabul ettin mi öbürünü duymazsın bile... Çünkü seven kişi, sevgiliye aykırı olan kişilerin sözlerine sağır olur!
-
آن یکی بانگ این که اینک حاضرم ** بانگ دیگر بنگر اندر آخرم
- O seslerin biri işte ben buracıktayım, hazırım der. Öbür ses de, sen benim sonuma bak der.
-
حاضری‌ام هست چون مکر و کمین ** نقش آخر ز آینه‌ی اول ببین
- Cihanın bozuluşu, “benim şimdiki halim biledir, pusudur... Sonumu, bir aynaya benzeyen önüme bak da gör!” der.
-
چون یکی زین دو جوال اندر شدی ** آن دگر را ضد و نا درخور شدی
- Bu iki çuvaldan birine girdin mi öbürüne zıt olur, artık ona lâyık olmazsın!
-
ای خنک آنکو ز اول آن شنید ** کش عقول و مسمع مردان شنید 1630
- Ne mutlu ona ki erlerin akıllarının duyduğu bu sesi, önceden işitti!
-
خانه خالی یافت و جا را او گرفت ** غیر آنش کژ نماید یا شگفت
- Gönül evini hangi ses boş bulursa o gelir, tutar... Artık sahibine ondan başkası ya eğri görünür yahut acayip!
-
کوزه‌ی نو کو به خود بولی کشید ** آن خبث را آب نتواند برید
- Yeni testi sidiği emerse artık su, ondan o pisliği gideremez!
-
در جهان هر چیز چیزی می‌کشد ** کفر کافر را و مرشد را رشد
- Âlemde her şey, bir şeyi çekmektedir... Küfür, kâfiri, doğruluk, doğru yola götüreni!
-
کهربا هم هست و مقناطیس هست ** تا تو آهن یا کهی آیی بشست
- Kehlibar da vardır, mıknatıs da... Sen demir de olsan, saman çöpü de olsan elbette bir tuzağa düşersin!
-
برد مقناطیست ار تو آهنی ** ور کهی بر کهربا بر می‌تنی 1635
- Demirsen seni bir mıknatıs kapar... Yok, saman çöpüysen kehlibara tutulur, ona gidersin!