طبع تیز دوربین محترف ** چون خر پیرش ببین آخر خرف

زلف جعد مشکبار عقل‌بر ** آخرا چون دم زشت خنگ خر

خوش ببین کونش ز اول باگشاد ** وآخر آن رسواییش بین و فساد

زانک او بنمود پیدا دام را ** پیش تو بر کند سبلت خام را 1610

پس مگو دنیا به تزویرم فریفت ** ورنه عقل من ز دامش می‌گریخت

طوق زرین و حمایل بین هله ** غل و زنجیری شدست و سلسله

همچنین هر جزو عالم می‌شمر ** اول و آخر در آرش در نظر

هر که آخربین‌تر او مسعودتر ** هر که آخربین‌تر او مطرودتر

روی هر یک چون مه فاخر ببین ** چونک اول دیده شد آخر ببین 1615

تا نباشی هم‌چو ابلیس اعوری ** نیم بیند نیم نی چون ابتری

دید طین آدم و دینش ندید ** این جهان دید آن جهان‌بینش ندید

فضل مردان بر زنان ای بو شجاع ** نیست بهر قوت و کسب و ضیاع

ورنه شیر و پیل را بر آدمی ** فضل بودی بهر قوت ای عمی

فضل مردان بر زن ای حالی‌پرست ** زان بود که مرد پایان بین‌ترست 1620

مرد کاندر عاقبت‌بینی خمست ** او ز اهل عاقبت چون زن کمست

از جهان دو بانگ می‌آید به ضد ** تا کدامین را تو باشی مستعد

آن یکی بانگش نشور اتقیا ** وان یکی بانگش فریب اشقیا

من شکوفه‌ی خارم ای خوش گرمدار ** گل بریزد من بمانم شاخ خار

بانگ اشکوفه‌ش که اینک گل‌فروش ** بانگ خار او که سوی ما مکوش 1625

این پذیرفتی بماندی زان دگر ** که محب از ضد محبوبست کر

آن یکی بانگ این که اینک حاضرم ** بانگ دیگر بنگر اندر آخرم

حاضری‌ام هست چون مکر و کمین ** نقش آخر ز آینه‌ی اول ببین

چون یکی زین دو جوال اندر شدی ** آن دگر را ضد و نا درخور شدی

ای خنک آنکو ز اول آن شنید ** کش عقول و مسمع مردان شنید 1630

خانه خالی یافت و جا را او گرفت ** غیر آنش کژ نماید یا شگفت

کوزه‌ی نو کو به خود بولی کشید ** آن خبث را آب نتواند برید

در جهان هر چیز چیزی می‌کشد ** کفر کافر را و مرشد را رشد

کهربا هم هست و مقناطیس هست ** تا تو آهن یا کهی آیی بشست

برد مقناطیست ار تو آهنی ** ور کهی بر کهربا بر می‌تنی 1635

آن یکی چون نیست با اخیار یار ** لاجرم شد پهلوی فجار جار

هست موسی پیش قبطی بس ذمیم ** هست هامان پیش سبطی بس رجیم

جان هامان جاذب قبطی شده ** جان موسی طالب سبطی شده

معده‌ی خر که کشد در اجتذاب ** معده‌ی آدم جذوب گندم آب

گر تو نشناسی کسی را از ظلام ** بنگر او را کوش سازیدست امام 1640

بیان آنک عارف را غذاییست از نور حق کی ابیت عند ربی یطعمنی و یسقینی و قوله الجوع طعام الله یحیی به ابدان الصدیقین ای فی الجوع یصل طعام‌الله

زانک هر کره پی مادر رود ** تا بدان جنسیتش پیدا شود

آدمی را شیر از سینه رسد ** شیر خر از نیم زیرینه رسد

عدل قسامست و قسمت کردنیست ** این عجب که جبر نی و ظلم نیست

جبر بودی کی پشیمانی بدی ** ظلم بودی کی نگهبانی بدی

روز آخر شد سبق فردا بود ** راز ما را روز کی گنجا بود 1645

ای بکرده اعتماد واثقی ** بر دم و بر چاپلوس فاسقی

قبه‌ای بر ساختستی از حباب ** آخر آن خیمه‌ست بس واهی‌طناب

زرق چون برقست و اندر نور آن ** راه نتوانند دیدن ره‌روان

این جهان و اهل او بی‌حاصل‌اند ** هر دو اندر بی‌وفایی یکدل‌اند

زاده‌ی دنیا چو دنیا بی‌وفاست ** گرچه رو آرد به تو آن رو قفاست 1650

اهل آن عالم چو آن عالم ز بر ** تا ابد در عهد و پیمان مستمر

خود دو پیغمبر به هم کی ضد شدند ** معجزات از همدگر کی بستدند

کی شود پژمرده میوه‌ی آن جهان ** شادی عقلی نگردد اندهان

نفس بی‌عهدست زان رو کشتنیست ** او دنی و قبله‌گاه او دنیست

نفسها را لایقست این انجمن ** مرده را درخور بود گور و کفن 1655

نفس اگر چه زیرکست و خرده‌دان ** قبله‌اش دنیاست او را مرده دان