English    Türkçe    فارسی   

4
1806-1855

  • بوی خوش را عاشقانه می‌کشید ** جان او از باد باده می‌چشید
  • Âşıkçasına bir kokladı; âdeta ruhu rüzgârdan bir şarap tatmaktaydı.

  • کوزه‌ای کو از یخابه پر بود ** چون عرق بر ظاهرش پیدا شود
  • Buzlu suyla dolu olan bir testinin dışında ter gibi sular peydahlanır.

  • آن ز سردی هوا آبی شدست ** از درون کوزه نم بیرون نجست
  • O, havanın soğukluğundan meydana gelir... Yoksa testinin içinden dışarı su sızmaz!

  • باد بوی‌آور مر او را آب گشت ** آب هم او را شراب ناب گشت
  • Koku getiren rüzgâr, onu su haline getirmiştir... İşte onun gibi su da Bayezid’e halis şarap haline gelmişti!

  • چون درو آثار مستی شد پدید ** یک مرید او را از آن دم بر رسید 1810
  • Bayezid’de sarhoşluk eseri görününce bir müridi ona gelip

  • پس بپرسیدش که این احوال خوش ** که برونست از حجاب پنج و شش
  • Sordu: “Beş duyguyla altı cihetten dışarı olan şu hoş hal nedir?

  • گاه سرخ و گاه زرد و گه سپید ** می‌شود رویت چه حالست و نوید
  • Yüzün gâh kızarmakta, gâh ağarmakta... Bu ne hal, bu ne müjde?

  • می‌کشی بوی و به ظاهر نیست گل ** بی‌شک از غیبست و از گلزار کل
  • Koklayıp duruyorsun ama görünürde gül yok, şüphesiz bu, gayb âleminden, hakikî güllerin açtığı gül bahçesinden.

  • ای تو کام جان هر خودکامه‌ای ** هر دم از غیبت پیام و نامه‌ای
  • Ey her kendini tanıyan, bilen kişinin muradı ve maksadı olan er, her an sana gayb âleminden bir haber, bir mektup gelmekte,

  • هر دمی یعقوب‌وار از یوسفی ** می‌رسد اندر مشام تو شفا 1815
  • Her an Yakup gibi sana da bir Yusuf’tan şifa kokusu erişmekte.

  • قطره‌ای بر ریز بر ما زان سبو ** شمه‌ای زان گلستان با ما بگو
  • Bize de o testiden bir katra dök... Bize de o gül bahçesinden bir kokucuk anlat!

  • خو نداریم ای جمال مهتری ** که لب ما خشک و تو تنها خوری
  • Biz buna alışmamışız ey yüce ve güzel er... Bizim dudağımız kuru, sen bu şarabı yalnızca içiyorsun!

  • ای فلک‌پیمای چست چست‌خیز ** زانچ خوردی جرعه‌ای بر ما بریز
  • Ey, çevik er, ey gökyüzünü dönüp dolaşan er, içtiğin şaraptan bize de bir yudumcuk sun!

  • میر مجلس نیست در دوران دگر ** جز تو ای شه در حریفان در نگر
  • Bu zamanda meclisin beyi sensin, senden başkası değil... Bize de bak!

  • کی توان نوشید این می زیردست ** می یقین مر مرد را رسواگرست 1820
  • Bu şarap, gizlice içilir mi ki? Şarap, muhakkak adamı rezil, rüsvay eder!

  • بوی را پوشیده و مکنون کند ** چشم مست خویشتن را چون کند
  • Kokusunu gizlesen bile sarhoş gözlerini ne yapacaksın ki?

  • خود نه آن بویست این که اندر جهان ** صد هزاران پرده‌اش دارد نهان
  • Zaten bu koku, âlemde yüz binlerce perde altında gizlenebilecek bir koku değil ki!

  • پر شد از تیزی او صحرا و دشت ** دشت چه کز نه فلک هم در گذشت
  • O keskin kokuyla ovalar, çöller doldu... Hatta ova da nedir ki? O koku, dokuz feleği bile geçti!

  • این سر خم را به کهگل در مگیر ** کین برهنه نیست خود پوشش‌پذیر
  • Bu şarabın bulunduğu testinin başını balçıkla örtme... Zaten bu öyle bir açıkta şarap ki örtülmesine imkan yok!

  • لطف کن ای رازدان رازگو ** آنچ بازت صید کردش بازگو 1825
  • Ey sırlar bilen sır söyleyici, seni avlayanı lütfet, söyle!

  • گفت بوی بوالعجب آمد به من ** هم‌چنانک مر نبی را از یمن
  • Bayezıd dedi ki: “Şaşılacak bir koku geldi bana... Peygambere Yemen’den gelen koku gibi!

  • که محمد گفت بر دست صبا ** از یمن می‌آیدم بوی خدا
  • Muhammet demiştir ki. Seher yelinin eliyle bana Yemen’den Allah kokusu gelmekte.

  • بوی رامین می‌رسد از جان ویس ** بوی یزدان می‌رسد هم از اویس
  • Vise’nin ruhuna Rahim’in kokusu geldiği gibi Üveys’ten de Allah kokusu geliyor.

  • از اویس و از قرن بوی عجب ** مر نبی را مست کرد و پر طرب
  • Üveys’ten, Karen kabilesinden garip bir koku geldi de Peygamberi sarhoş etti, neşelendirdi!

  • چون اویس از خویش فانی گشته بود ** آن زمینی آسمانی گشته بود 1830
  • Üveys kendinden geçmiş, yere mensupken göklere mensup olmuştu!

  • آن هلیله‌ی پروریده در شکر ** چاشنی تلخیش نبود دگر
  • Heliyle, şekerle karışmış, halli hamur olmuş, acı tadı kalmamıştı artık!

  • آن هلیله‌ی رسته از ما و منی ** نقش دارد از هلیله طعم نی
  • Heliyle, varlığından tamamıyla geçmişti... Yalnız heliyle şeklindeydi ama lezzeti kalmamıştı ki!”

  • این سخن پایان ندارد باز گرد ** تا چه گفت از وحی غیب آن شیرمرد
  • Bu sözün sonu gelmez. O aslan er, gayb âleminin vahyinden neler söyledi? Sen onu anlat!

  • قول رسول صلی الله علیه و سلم انی لاجد نفس الرحمن من قبل الیمن
  • Rasul sallallahu aleyhi vesselem’in “Ben Yemen tarafından Rahman kokusunu almaktayım” demesi

  • گفت زین سو بوی یاری می‌رسد ** کاندرین ده شهریاری می‌رسد
  • Bayezıd dedi ki “Bu taraftan bir dostun kokusu gelmekte... Bu köyden bir padişah geliyor!

  • بعد چندین سال می‌زاید شهی ** می‌زند بر آسمانها خرگهی 1835
  • Bunca yıldan sonra bir padişah doğacak... Otağını göklere kuracak!

  • رویش از گلزار حق گلگون بود ** از من او اندر مقام افزون بود
  • Yüzü Allah’ın gül bahçelerinin tesiriyle gül rengine dönecek... Makam ve rütbe bakımından benden üstün olacak!”

  • چیست نامش گفت نامش بوالحسن ** حلیه‌اش وا گفت ز ابرو و ذقن
  • Dediler ki: Adı ne? Bayezid, Ebül Hasan dedi... Onun şeklini, kaşının çenesinin ne şekilde olduğunu anlattı.

  • قد او و رنگ او و شکل او ** یک به یک واگفت از گیسو و رو
  • Boyunu, rengini, şeklini, saçlarını, yüzünü bir bir anlattı.

  • حلیه‌های روح او را هم نمود ** از صفات و از طریقه و جا و بود
  • İç huylarını, manevi sıfatlarını... Ruhunu, yolunu, yerini, varlığını hep söyledi.

  • حلیه‌ی تن هم‌چو تن عاریتیست ** دل بر آن کم نه که آن یک ساعتیست 1840
  • Ten şekli, ten gibi iğretidir... Ona pek gönül verme... o bir anda gelir geçer!

  • حلیه‌ی روح طبیعی هم فناست ** حلیه‌ی آن جان طلب کان بر سماست
  • Tabii ruhun şekli, hali de fanidir... O can şeklini, sıfatını iste ki gökyüzündedir!

  • جسم او هم‌چون چراغی بر زمین ** نور او بالای سقف هفتمین
  • Onun bedeni, yeryüzünde mum gibidir... Nuru ise yedinci kat tavanın üstündedir!

  • آن شعاع آفتاب اندر وثاق ** قرص او اندر چهارم چارطاق
  • Güneşin ışıkları odadadır ama güneş, dördüncü kat göktedir.

  • نقش گل در زیربینی بهر لاغ ** بوی گل بر سقف و ایوان دماغ
  • Gülün suretini, lâtife yollu burnunun altında görürsün ama gül kokusu dimağın ta tavanına, sayvanına kadar her yeri tutmuştur.

  • مرد خفته در عدن دیده فرق ** عکس آن بر جسم افتاده عرق 1845
  • Uyuyan adam, Aden’de bir azaba uğradığını görür ama aksi, bedeninde ter halinde görünür!

  • پیرهن در مصر رهن یک حریص ** پر شده کنعان ز بوی آن قمیص
  • Gömlek, Mısır’da bir harise rehin olmuştur ama Kenan ülkesi o gömleğin kokusuyla dolmuştur!

  • بر نبشتند آن زمان تاریخ را ** از کباب آراستند آن سیخ را
  • Tarihçiler, bunu duyunca Bayezid’in tayin ettiği zamanı yazdılar... Âdeta şişe benzeyen kamış kalemlerini kebapla bezediler.

  • چون رسید آن وقت و آن تاریخ راست ** زاده شد آن شاه و نرد ملک باخت
  • Tanı o zaman, o tarih gelip çatınca o padişah doğdu... Devlet satrancını oynadı!

  • از پس آن سالها آمد پدید ** بوالحسن بعد وفات بایزید
  • Bayezid’in ölümünden sonra yıllar geçti, Ebul Hasan dünyaya geldi.

  • جمله‌ی خوهای او ز امساک وجود ** آن‌چنان آمد که آن شه گفته بود 1850
  • O padişah, Ebulhasan’ın ihsanına, kıskanmasına ait ne gibi huylar söylediyse aynen zuhur etti.

  • لوح محفوظ است او را پیشوا ** از چه محفوظست محفوظ از خطا
  • Çünkü onun önünde giden levhimahfuz’dur... Neden mahfuzdur o levh? Hatadan!

  • نه نجومست و نه رملست و نه خواب ** وحی حق والله اعلم بالصواب
  • Bu, ne yıldız bilgisidir, ne remil, ne de rüya... Allah, doğrusunu daha iyi bilir ya, Allah vahyidir!

  • از پی روپوش عامه در بیان ** وحی دل گویند آن را صوفیان
  • Sofiler, bunu halktan gizlemek için gönül vahyi demişlerdir.

  • وحی دل گیرش که منظرگاه اوست ** چون خطا باشد چو دل آگاه اوست
  • Sen istersen onu gönül vahyi farz et... Gönül zaten onun nazargâhıdır... Gönül, ona agâh olunca nasıl hata eder?

  • مومنا ینظر به نور الله شدی ** از خطا و سهو آمن آمدی 1855
  • Ey mümin, sen, Allah nuruyla bakar, görürsün... Hatadan, yanılmadan eminsin!

  • نقصان اجرای جان و دل صوفی از طعام الله
  • Sofinin canına, gönlüne gelen Allah yemeğinin eksilmesi