English    Türkçe    فارسی   

4
1890-1939

  • گوید ار آیم به قدر یک کمان ** من به سوی تو بسوزم در زمان 1890
  • Bir yay kadar ileri varır, sana doğru gelirsem derhal yanarım desin!

  • آشفتن آن غلام از نارسیدن جواب رقعه از قبل پادشاه
  • Kölenin, mektuba padişahtan cevap gelmeyişinden kızıp perişan olması

  • این بیابان خود ندارد پا و سر ** بی‌جواب نامه خستست آن پسر
  • Bu ovanın ne başı var zaten, ne sonu... o köle de mektubuna cevap gelmediğinden sıkılıp duruyor! Dostları, ayrılığını sordular;

  • کای عجب چونم نداد آن شه جواب ** با خیانت کرد رقعه‌بر ز تاب
  • Ne şaşılacak şey, padişah neden bana cevap yazmadı... Yoksa kızgınlığından mektubu götüren bir hıyanetlikte mi bulundu?

  • رقعه پنهان کرد و ننمود آن به شاه ** کو منافق بود و آبی زیر کاه
  • Mektubu mu gizledi, yoksa padişaha vermedi mi? Acaba bir münafık mıydı, saman altından su mu yürüttü?

  • رقعه‌ی دیگر نویسم ز آزمون ** دیگری جویم رسول ذو فنون
  • Tecrübe için başka bir mektup yazar, hünerli, terbiyeli bir başka elçi arar bulurum demekte,

  • بر امیر و مطبخی و نامه‌بر ** عیب بنهاده ز جهل آن بی‌خبر 1895
  • Cahilliğinden o bihaber, padişahı, mutfak eminini, mektup götüreni ayıplamaktaydı.

  • هیچ گرد خود نمی‌گردد که من ** کژروی کردم چو اندر دین شمن
  • Hiç ben din yolunda eğri gittim, gâvurluk ettim diye kendisine gelmiyor, kusuru kendinde bulmuyordu.

  • کژ وزیدن باد بر سلیمان علیه‌السلام به سبب زلت او
  • Süleyman aleyhisselâm’ın bir kusuru yüzünden rüzgârın ters esmesi

  • باد بر تخت سلیمان رفت کژ ** پس سلیمان گفت بادا کژ مغژ
  • Rüzgâr, Süleyman’ın tahtına ters esti... Süleyman dedi ki: Ey rüzgâr, ters esme!

  • باد هم گفت ای سیلمان کژ مرو ** ور روی کژ از کژم خشمین مشو
  • Rüzgâr da ey Süleyman dedi, ters hareket etme... Ters hareket edersen, benim tersliğime kızma!

  • این ترازو بهر این بنهاد حق ** تا رود انصاف ما را در سبق
  • Allah, biz ders alalım da insafa gelelim diye bu teraziyi halk etti.

  • از ترازو کم کنی من کم کنم ** تا تو با من روشنی من روشنم 1900
  • Sen eksik dirhem korsan ben eksik tartarım... Sen benimle apaydın muamelede bulunursan ben de seninle apaydın muamelede bulunurum!

  • هم‌چنین تاج سلیمان میل کرد ** روز روشن را برو چون لیل کرد
  • Böylece Süleyman’ın tacı da eğrildi... Aydın günü ona gece etti âdeta!

  • گفت تا جا کژ مشو بر فرق من ** آفتابا کم مشو از شرق من
  • Süleyman dedi ki: Ey taç, neden başımda eğrilirsin... A güneş, doğumdan eksilme benim!

  • راست می‌کرد او به دست آن تاج را ** باز کژ می‌شد برو تاج ای فتی
  • O eliyle tacı düzelttikçe taç eğrilmekteydi yiğidim!

  • هشت بارش راست کرد و گشت کژ ** گفت تاجا چیست آخر کژ مغژ
  • Tam sekiz kere doğrulttu, sekiz kere eğrildi... Dedi ki: Ey taç, bu ne bu? Eğrilme artık!

  • گفت اگر صد ره کنی تو راست من ** کژ شوم چون کژ روی ای متمن 1905
  • Taç dedi ki: Beni yüz kere doğrultsan yine eğrilirim... Çünkü inanılır kişi, sen eğrilmedesin!

  • پس سلیمان اندرونه راست کرد ** دل بر آن شهوت که بودش کرد سرد
  • Süleyman, bunun üzerine kalbini doğrulttu... Gönlündeki şehvetten soğudu...

  • بعد از آن تاجش همان دم راست شد ** آنچنان که تاج را می‌خواست شد
  • Tacı da derhal doğruldu... Nasıl istiyorsa başında öyle durdu.

  • بعد از آنش کژ همی کرد او به قصد ** تاج او می‌گشت تارک‌جو به قصد
  • Süleyman, bundan sonra onu mahsustan eğriltmede, taç da inadına doğrulmadaydı.

  • هشت کرت کژ بکرد آن مهترش ** راست می‌شد تاج بر فرق سرش
  • O ulu Peygamber, tacını sekiz kere eğriltti; her defasında taç, başında doğruldu.

  • تاج ناطق گشت کای شه ناز کن ** چون فشاندی پر ز گل پرواز کن 1910
  • Taç, dile geldi de ey padişah, nazlan dedi... Kanadından mademki tozu, toprağı silktin; uç!

  • نیست دستوری کزین من بگذرم ** پرده‌های غیب این برهم درم
  • Bana izin yok ki bundan ileriye geçeyim... Bu sırrın gayb perdelerini yırtayım!

  • بر دهانم نه تو دست خود ببند ** مر دهانم را ز گفت ناپسند
  • Elini sen ağzıma koy da kapat... Ağzım, beğenilmeyen şeyler söylemesin!

  • پس ترا هر غم که پیش آید ز درد ** بر کسی تهمت منه بر خویش گرد
  • Hâsılı sana ne dert gelirse başkasına kabahat bulma; kendine bak!

  • ظن مبر بر دیگری ای دوستکام ** آن مکن که می‌سگالید آن غلام
  • Dostum, bu iş başkasından oldu sanma... o kölenin uğraştığı gibi uğraşıp durma!

  • گاه جنگش با رسول و مطبخی ** گاه خشمش با شهنشاه سخی 1915
  • Köle, gâh elçiyle, mutfak eminiyle uğraşıp savaşmasaydı... Gâh cömert padişaha kızmadaydı.

  • هم‌چو فرعونی که موسی هشته بود ** طفلکان خلق را سر می‌ربود
  • Tıpkı Firavun gibi... Hani o da Musa’yı bırakmıştı da halkın yavrucaklarının başlarını kestiriyordu.

  • آن عدو در خانه‌ی آن کور دل ** او شده اطفال را گردن گسل
  • Hâlbuki düşman, o kör gönüllünün evindeydi... Oysa başka çocukların başlarını kopartıp duruyordu!

  • تو هم از بیرون بدی با دیگران ** واندرون خوش گشته با نفس گران
  • Sen de dış âleminde başkalarıyla kötü oluyorsun da içten kötü nefsinle uzlaşıyorsun.

  • خود عدوت اوست قندش می‌دهی ** وز برون تهمت به هر کس می‌نهی
  • Düşmanın o... fakat sen ona şeker vermedesin... Dışarıdan da herkesi töhmetli tutmadasın!

  • هم‌چو فرعونی تو کور و کوردل ** با عدو خوش بی‌گناهان را مذل 1920
  • Sen Firavun gibi körsün, kör gönüllüsün... Düşmanla iyisin de suçsuzları aşağılatmadasın.

  • چند فرعونا کشی بی‌جرم را ** می‌نوازی مر تن پر غرم را
  • A firavun, niceye dek suçsuzları öldürecek, asıl suçlu olan nefsini hoş tutacaksın?

  • عقل او بر عقل شاهان می‌فزود ** حکم حق بی‌عقل و کورش کرده بود
  • Firavun’un aklı, padişahların aklından üstündü ama Allah hükmü onu akılsız ve kör etmişti!

  • مهر حق بر چشم و بر گوش خرد ** گر فلاطونست حیوانش کند
  • Bir adamın can gözünü, can kulağını Allah kapattı mı o adam Eflatun olsa hayvanlaşır!

  • حکم حق بر لوح می‌آید پدید ** آنچنان که حکم غیب بایزید
  • Hâsılı Bayezit hakkındaki gayb hükmü nasıl zuhur ettiyse Allah hükmü levh üstünde (çaresiz) zuhur eder.

  • شنیدن شیخ ابوالحسن رضی الله عنه خبر دادن ابویزید را و بود او و احوال او
  • Allah razı olsun Şeyh Ebulhasan’ın Ebuyezid’in kendisinden ve ahvalinden haber verdiğini duyması

  • هم‌چنان آمد که او فرموده بود ** بوالحسن از مردمان آن را شنود 1925
  • Ebulhasan, Bayezid’in buyurduğu gibi zuhur etti... Ve bunu adamlarından duydu.

  • که حسن باشد مرید و امتم ** درس گیرد هر صباح از تربتم
  • Bayezid, Hasan benim dervişim ve ümmetim olur... Her sabah benim mezarımda benden ders alır demişti.

  • گفت من هم نیز خوابش دیده‌ام ** وز روان شیخ این بشنیده‌ام
  • Kendisi de dedi ki: ben de Şeyh’i rüyamda gördüm... Ruhundan bu sözü duydum.

  • هر صباحی رو نهادی سوی گور ** ایستادی تا ضحی اندر حضور
  • Her sabah, onun mezarına yüz tutar, ta kuşluk çağına kadar huzurunda dururdu.

  • یا مثال شیخ پیشش آمدی ** یا که بی‌گفتی شکالش حل شدی
  • Ya bir şeyhin huzuruna gider gibi o mezarın başına gelir yahut da sözsüz müşkülleri hallolurdu.

  • تا یکی روزی بیامد با سعود ** گورها را برف نو پوشیده بود 1930
  • 1930.Nihayet yine bir gün kutlulukla o mezarın başına geldi... Yeni kar yağmıştı, mezarlar karla örtülmüştü.

  • توی بر تو برفها هم‌چون علم ** قبه قبه دیده و شد جانش به غم
  • Mezarın üstünde kat kat karların bayrak gibi yüceldiğini, kubbe kubbe yığıldığını görünce gamlandı.

  • بانگش آمد از حظیره‌ی شیخ حی ** ها انا ادعوک کی تسعی الی
  • O diri Şeyh’in mezarından ses geldi. Ben buradayım, bana gel diye seni çağırıp duruyorum.

  • هین بیا این سو بر آوازم شتاب ** عالم ار برفست روی از من متاب
  • Kendine gel... Sesime koş; bu yana seğirt! Âlem karla dolsa da sen, benden yüz çevirme!

  • حال او زان روز شد خوب و بدید ** آن عجایب را که اول می‌شنید
  • O gün, Ebulhasan’ın hali düzeldi... Önce duymuş olduğu şaşılacak şeyler, o gün kendisinde zuhur etti.

  • رقعه‌ی دیگر نوشتن آن غلام پیش شاه چون جواب آن رقعه‌ی اول نیافت
  • Kölenin ilk mektuba cevap gelmeyince padişaha başka bir mektup daha yazması

  • نامه‌ی دیگر نوشت آن بدگمان ** پر ز تشنیع و نفیر و پر فغان 1935
  • O kötü zanda bulunan köle kınamalarla, feryadu figanlarla dolu bir mektup daha yazdı.

  • که یکی رقعه نبشتم پیش شه ** ای عجب آنجا رسید و یافت ره
  • “Bundan önce padişaha bir mektup daha yazdım... Fakat bilmem eline değdi mi?” dedi.

  • آن دگر را خواند هم آن خوب‌خد ** هم نداد او را جواب و تن بزد
  • Güzel yüzlü padişah o mektubu da okudu; ona da cevap vermedi, seslenmedi.

  • خشک می‌آورد او را شهریار ** او مکرر کرد رقعه پنج بار
  • Padişah ona aldırmamaktaydı... O da tam beş kere padişaha mektup yazdı.

  • گفت حاجب آخر او بنده‌ی شماست ** گر جوابش بر نویسی هم رواست
  • Nihayet perdeci başı “o da sizin kulunuz... Bir cevap verseniz değer.