-
بر دهانم نه تو دست خود ببند ** مر دهانم را ز گفت ناپسند
- Elini sen ağzıma koy da kapat... Ağzım, beğenilmeyen şeyler söylemesin!
-
پس ترا هر غم که پیش آید ز درد ** بر کسی تهمت منه بر خویش گرد
- Hâsılı sana ne dert gelirse başkasına kabahat bulma; kendine bak!
-
ظن مبر بر دیگری ای دوستکام ** آن مکن که میسگالید آن غلام
- Dostum, bu iş başkasından oldu sanma... o kölenin uğraştığı gibi uğraşıp durma!
-
گاه جنگش با رسول و مطبخی ** گاه خشمش با شهنشاه سخی 1915
- Köle, gâh elçiyle, mutfak eminiyle uğraşıp savaşmasaydı... Gâh cömert padişaha kızmadaydı.
-
همچو فرعونی که موسی هشته بود ** طفلکان خلق را سر میربود
- Tıpkı Firavun gibi... Hani o da Musa’yı bırakmıştı da halkın yavrucaklarının başlarını kestiriyordu.
-
آن عدو در خانهی آن کور دل ** او شده اطفال را گردن گسل
- Hâlbuki düşman, o kör gönüllünün evindeydi... Oysa başka çocukların başlarını kopartıp duruyordu!
-
تو هم از بیرون بدی با دیگران ** واندرون خوش گشته با نفس گران
- Sen de dış âleminde başkalarıyla kötü oluyorsun da içten kötü nefsinle uzlaşıyorsun.
-
خود عدوت اوست قندش میدهی ** وز برون تهمت به هر کس مینهی
- Düşmanın o... fakat sen ona şeker vermedesin... Dışarıdan da herkesi töhmetli tutmadasın!
-
همچو فرعونی تو کور و کوردل ** با عدو خوش بیگناهان را مذل 1920
- Sen Firavun gibi körsün, kör gönüllüsün... Düşmanla iyisin de suçsuzları aşağılatmadasın.
-
چند فرعونا کشی بیجرم را ** مینوازی مر تن پر غرم را
- A firavun, niceye dek suçsuzları öldürecek, asıl suçlu olan nefsini hoş tutacaksın?
-
عقل او بر عقل شاهان میفزود ** حکم حق بیعقل و کورش کرده بود
- Firavun’un aklı, padişahların aklından üstündü ama Allah hükmü onu akılsız ve kör etmişti!
-
مهر حق بر چشم و بر گوش خرد ** گر فلاطونست حیوانش کند
- Bir adamın can gözünü, can kulağını Allah kapattı mı o adam Eflatun olsa hayvanlaşır!
-
حکم حق بر لوح میآید پدید ** آنچنان که حکم غیب بایزید
- Hâsılı Bayezit hakkındaki gayb hükmü nasıl zuhur ettiyse Allah hükmü levh üstünde (çaresiz) zuhur eder.
-
شنیدن شیخ ابوالحسن رضی الله عنه خبر دادن ابویزید را و بود او و احوال او
- Allah razı olsun Şeyh Ebulhasan’ın Ebuyezid’in kendisinden ve ahvalinden haber verdiğini duyması
-
همچنان آمد که او فرموده بود ** بوالحسن از مردمان آن را شنود 1925
- Ebulhasan, Bayezid’in buyurduğu gibi zuhur etti... Ve bunu adamlarından duydu.
-
که حسن باشد مرید و امتم ** درس گیرد هر صباح از تربتم
- Bayezid, Hasan benim dervişim ve ümmetim olur... Her sabah benim mezarımda benden ders alır demişti.
-
گفت من هم نیز خوابش دیدهام ** وز روان شیخ این بشنیدهام
- Kendisi de dedi ki: ben de Şeyh’i rüyamda gördüm... Ruhundan bu sözü duydum.
-
هر صباحی رو نهادی سوی گور ** ایستادی تا ضحی اندر حضور
- Her sabah, onun mezarına yüz tutar, ta kuşluk çağına kadar huzurunda dururdu.
-
یا مثال شیخ پیشش آمدی ** یا که بیگفتی شکالش حل شدی
- Ya bir şeyhin huzuruna gider gibi o mezarın başına gelir yahut da sözsüz müşkülleri hallolurdu.
-
تا یکی روزی بیامد با سعود ** گورها را برف نو پوشیده بود 1930
- 1930.Nihayet yine bir gün kutlulukla o mezarın başına geldi... Yeni kar yağmıştı, mezarlar karla örtülmüştü.
-
توی بر تو برفها همچون علم ** قبه قبه دیده و شد جانش به غم
- Mezarın üstünde kat kat karların bayrak gibi yüceldiğini, kubbe kubbe yığıldığını görünce gamlandı.
-
بانگش آمد از حظیرهی شیخ حی ** ها انا ادعوک کی تسعی الی
- O diri Şeyh’in mezarından ses geldi. Ben buradayım, bana gel diye seni çağırıp duruyorum.
-
هین بیا این سو بر آوازم شتاب ** عالم ار برفست روی از من متاب
- Kendine gel... Sesime koş; bu yana seğirt! Âlem karla dolsa da sen, benden yüz çevirme!
-
حال او زان روز شد خوب و بدید ** آن عجایب را که اول میشنید
- O gün, Ebulhasan’ın hali düzeldi... Önce duymuş olduğu şaşılacak şeyler, o gün kendisinde zuhur etti.
-
رقعهی دیگر نوشتن آن غلام پیش شاه چون جواب آن رقعهی اول نیافت
- Kölenin ilk mektuba cevap gelmeyince padişaha başka bir mektup daha yazması
-
نامهی دیگر نوشت آن بدگمان ** پر ز تشنیع و نفیر و پر فغان 1935
- O kötü zanda bulunan köle kınamalarla, feryadu figanlarla dolu bir mektup daha yazdı.
-
که یکی رقعه نبشتم پیش شه ** ای عجب آنجا رسید و یافت ره
- “Bundan önce padişaha bir mektup daha yazdım... Fakat bilmem eline değdi mi?” dedi.
-
آن دگر را خواند هم آن خوبخد ** هم نداد او را جواب و تن بزد
- Güzel yüzlü padişah o mektubu da okudu; ona da cevap vermedi, seslenmedi.
-
خشک میآورد او را شهریار ** او مکرر کرد رقعه پنج بار
- Padişah ona aldırmamaktaydı... O da tam beş kere padişaha mektup yazdı.
-
گفت حاجب آخر او بندهی شماست ** گر جوابش بر نویسی هم رواست
- Nihayet perdeci başı “o da sizin kulunuz... Bir cevap verseniz değer.
-
از شهی تو چه کم گردد اگر ** برغلام و بنده اندازی نظر 1940
- Cevap verirseniz, bir kula, bir köleye lütuf ile bakarsanız padişahlığınızdan ne eksilir ki?” dedi.
-
گفت این سهلست اما احمقست ** مرد احمق زشت و مردود حقست
- Padişah dedi ki: bu kolay... Fakat köle sersem... Ahmak adam çirkindir, Allah merdududur.
-
گرچه آمرزم گناه و زلتش ** هم کند بر من سرایت علتش
- Suçunu, kabahatini affederim ama illeti bana da sirayet eder sonra!
-
صد کس از گرگین همه گرگین شوند ** خاصه این گر خبیث ناپسند
- Bir uyuz, yüz kişiyi uyuz eder... Hele bu hareketi beğenilmez habis uyuz, büsbütün beterdi!
-
گر کم عقلی مبادا گبر را ** شوم او بیآب دارد ابر را
- Kâfir bile akılsızlık uyuzuna tutulmasın... Yoksa şumluğu, bulutta bile yağmur bırakmaz!
-
نم نبارد ابر از شومی او ** شهر شد ویرانه از بومی او 1945
- Şumluğu yüzünden buluttan bir katra yağmur yağmaz... Şehir, onun baykuşluğu yüzünden viraneye döner!
-
از گر آن احمقان طوفان نوح ** کرد ویران عالمی را در فضوح
- O ahmakların uyuzluğu yüzünden Nuh tufanı, koca bir âlemi kötülüklerle yıktı gitti!
-
گفت پیغامبر که احمق هر که هست ** او عدو ماست و غول رهزنست
- Peygamber “Kim ahmaksa düşmanımızdır... Yol kesen gulyabanidir...
-
هر که او عاقل بود از جان ماست ** روح او و ریح او ریحان ماست
- Akıllıysa canımızdır; ondan gelen serin esinti ondan gelen rüzgâr bize fesleğendir.
-
عقل دشنامم دهد من راضیم ** زانک فیضی دارد از فیاضیم
- Akıl, bana sövse razıyım... Çünkü benim feyiz vericiliğimden bir feyze sahiptir.
-
نبود آن دشنام او بیفایده ** نبود آن مهمانیش بیمایده 1950
- Onun sövmesi faydasız değildir... Boş elle kalkıp konukluğa gelmez.
-
احمق ار حلوا نهد اندر لبم ** من از آن حلوای او اندر تبم
- Ahmak, ağzıma helva tıksa onun helvasından hastalanır, ateşlenirim, dedi.
-
این یقین دان گر لطیف و روشنی ** نیست بوسهی کون خر را چاشنی
- Lâtifsen. Gönlün aydınsa şunu iyice bil: Eşek götünü öpmede bir lezzet yoktur!
-
سبلتت گنده کند بیفایده ** جامه از دیگش سیه بیمایده
- Faydasız yere bıyığını pis pis kokutur... Yemek yemeksizin elbise, onun tenceresiyle kararır!
-
مایده عقلست نی نان و شوی ** نور عقلست ای پسر جان را غذی
- Yemek dediğim akıldır, ekmek ve kebap değil... Oğul, cana gıda akıl nurudur.
-
نیست غیر نور آدم را خورش ** از جز آن جان نیابد پرورش 1955
- İnsana nurdan başka bir yiyecek yoktur... O candan başka bir şeyle beslenip yetişmez insan.
-
زین خورشها اندک اندک باز بر ** کین غذای خر بود نه آن حر
- Bu yiyecekleri yavaş yavaş azalt... Çünkü bunlar, eşek gıdasıdır, hür adamın gıdası değil!
-
تا غذای اصل را قابل شوی ** لقمههای نور را آکل شوی
- Bunları azalt da asıl gıdayı almaya kabiliyetin olsun, nur lokmalarını yiyesin!
-
عکس آن نورست کین نان نان شدست ** فیض آن جانست کین جان جان شدست
- Bu ekmeğin ekmek oluşu, o nurun aksiyledir... Bu canın can oluşu, o canın feyziyledir.
-
چون خوری یکبار از ماکول نور ** خاک ریزی بر سر نان و تنور
- Bir kerecik nur yemeğini yedin mi ekmeğin başına da toprak saçarsın, tandırın başına da!
-
عقل دو عقلست اول مکسبی ** که در آموزی چو در مکتب صبی 1960
- Akıl, iki akıldır: Birincisi kazanılan akıldır... Sen onu mektepte çocuk nasıl öğrenirse öyle öğrenirsin.
-
از کتاب و اوستاد و فکر و ذکر ** از معانی وز علوم خوب و بکر
- Kitaptan, üstattan, düşünceden, anıştan, manalardan, güzel ve dokunulmadık bilgilerden.