که ز هر ناشسته رویی کپ زنی ** شرم داری وز خدای خویش نی

غرض از سمیع و بصیر گفتن خدا را

از پی آن گفت حق خود را بصیر ** که بود دید ویت هر دم نذیر 215

از پی آن گفت حق خود را سمیع ** تا ببندی لب ز گفتار شنیع

از پی آن گفت حق خود را علیم ** تا نیندیشی فسادی تو ز بیم

نیست اینها بر خدا اسم علم ** که سیه کافور دارد نام هم

اسم مشتقست و اوصاف قدیم ** نه مثال علت اولی سقیم

ورنه تسخر باشد و طنز و دها ** کر را سامع ضریران را ضیا 220

یا علم باشد حیی نام وقیح ** یا سیاه زشت را نام صبیح

طفلک نوزاده را حاجی لقب ** یا لقب غازی نهی بهر نسب

گر بگویند این لقبها در مدیح ** تا ندارد آن صفت نبود صحیح

تسخر و طنزی بود آن یا جنون ** پاک حق عما یقول الظالمون

من همی دانستمت پیش از وصال ** که نکورویی ولیکن بدخصال 225

من همی دانستمت پیش از لقا ** کز ستیزه راسخی اندر شقا

چونک چشمم سرخ باشد در غمش ** دانمش زان درد گر کم بینمش

تو مرا چون بره دیدی بی شبان ** تو گمان بردی ندارم پاسبان

عاشقان از درد زان نالیده‌اند ** که نظر ناجایگه مالیده‌اند

بی‌شبان دانسته‌اند آن ظبی را ** رایگان دانسته‌اند آن سبی را 230

تا ز غمزه تیر آمد بر جگر ** که منم حارس گزافه کم نگر

کی کم از بره کم از بزغاله‌ام ** که نباشد حارس از دنباله‌ام

حارسی دارم که ملکش می‌سزد ** داند او بادی که آن بر من وزد

سرد بود آن باد یا گرم آن علیم ** نیست غافل نیست غایب ای سقیم

نفس شهوانی ز حق کرست و کور ** من به دل کوریت می‌دیدم ز دور 235

هشت سالت زان نپرسیدم به هیچ ** که پرت دیدم ز جهل پیچ پیچ

خود چه پرسم آنک او باشد بتون ** که تو چونی چون بود او سرنگون

مثال دنیا چون گولخن و تقوی چون حمام

شهوت دنیا مثال گلخنست ** که ازو حمام تقوی روشنست

لیک قسم متقی زین تون صفاست ** زانک در گرمابه است و در نقاست

اغنیا ماننده‌ی سرگین‌کشان ** بهر آتش کردن گرمابه‌بان 240

اندریشان حرص بنهاده خدا ** تا بود گرمابه گرم و با نوا

ترک این تون گوی و در گرمابه ران ** ترک تون را عین آن گرمابه دان

هر که در تونست او چون خادمست ** مر ورا که صابرست و حازمست

هر که در حمام شد سیمای او ** هست پیدا بر رخ زیبای او

تونیان را نیز سیما آشکار ** از لباس و از دخان و از غبار 245

ور نبینی روش بویش را بگیر ** بو عصا آمد برای هر ضریر

ور نداری بو در آرش در سخن ** از حدیث نو بدان راز کهن

پس بگوید تونیی صاحب ذهب ** بیست سله چرک بردم تا به شب

حرص تو چون آتشست اندر جهان ** باز کرده هر زبانه صد دهان

پیش عقل این زر چو سرگین ناخوشست ** گرچه چون سرگین فروغ آتشست 250

آفتابی که دم از آتش زند ** چرک تر را لایق آتش کند

آفتاب آن سنگ را هم کرد زر ** تا بتون حرص افتد صد شرر

آنک گوید مال گرد آورده‌ام ** چیست یعنی چرک چندین برده‌ام

این سخن گرچه که رسوایی‌فزاست ** در میان تونیان زین فخرهاست

که تو شش سله کشیدی تا به شب ** من کشیدم بیست سله بی کرب 255

آنک در تون زاد و پاکی را ندید ** بوی مشک آرد برو رنجی پدید

قصه‌ی آن دباغ کی در بازار عطاران از بوی عطر و مشک بیهوش و رنجور شد

آن یکی افتاد بیهوش و خمید ** چونک در بازار عطاران رسید

بوی عطرش زد ز عطاران راد ** تا بگردیدش سر و بر جا فتاد

هم‌چو مردار اوفتاد او بی‌خبر ** نیم روز اندر میان ره‌گذر

جمع آمد خلق بر وی آن زمان ** جملگان لاحول‌گو درمان کنان 260

آن یکی کف بر دل او می براند ** وز گلاب آن دیگری بر وی فشاند

او نمی‌دانست کاندر مرتعه ** از گلاب آمد ورا آن واقعه

آن یکی دستش همی‌مالید و سر ** وآن دگر کهگل همی آورد تر