ور ببینی روی زشت آن هم توی ** ور ببینی عیسی و مریم توی

او نه اینست و نه آن او ساده است ** نقش تو در پیش تو بنهاده است

چون رسید اینجا سخن لب در ببست ** چون رسید اینجا قلم درهم شکست

لب ببند ار چه فصاحت دست داد ** دم مزن والله اعلم بالرشاد 2145

برکنار بامی ای مست مدام ** پست بنشین یا فرود آ والسلام

هر زمانی که شدی تو کامران ** آن دم خوش را کنار بام دان

بر زمان خوش هراسان باش تو ** هم‌چو گنجش خفیه کن نه فاش تو

تا نیاید بر ولا ناگه بلا ** ترس ترسان رو در آن مکمن هلا

ترس جان در وقت شادی از زوال ** زان کنار بام غیبست ارتحال 2150

گر نمی‌بینی کنار بام راز ** روح می‌بیند که هستش اهتزاز

هر نکالی ناگهان کان آمدست ** بر کنار کنگره‌ی شادی بدست

جز کنار بام خود نبود سقوط ** اعتبار از قوم نوح و قوم لوط

بیان سبب فصاحت و بسیارگویی آن فضول به خدمت رسول علیه‌السلام

پرتو مستی بی‌حد نبی ** چون بزد هم مست و خوش گشت آن غبی

لاجرم بسیارگو شد از نشاط ** مست ادب بگذاشت آمد در خباط 2155

نه همه جا بی‌خودی شر می‌کند ** بی‌ادب را می چنان‌تر می‌کند

گر بود عاقل نکو فر می‌شود ** ور بود بدخوی بتر می‌شود

لیک اغلب چون بدند و ناپسند ** بر همه می را محرم کرده‌اند

بیان رسول علیه السلام سبب تفضیل و اختیار کردن او آن هذیلی را به امیری و سرلشکری بر پیران و کاردیدگان

حکم اغلب راست چون غالب بدند ** تیغ را از دست ره‌زن بستدند

گفت پیغامبر کای ظاهرنگر ** تو مبین او را جوان و بی‌هنر 2160

ای بسا ریش سیاه و مردت پیر ** ای بسا ریش سپید و دل چو قیر

عقل او را آزمودم بارها ** کرد پیری آن جوان در کارها

پیر پیر عقل باشد ای پسر ** نه سپیدی موی اندر ریش و سر

از بلیس او پیرتر خود کی بود ** چونک عقلش نیست او لاشی بود

طفل گیرش چون بود عیسی نفس ** پاک باشد از غرور و از هوس 2165

آن سپیدی مو دلیل پختگیست ** پیش چشم بسته کش کوته‌تگیست

آن مقلد چون نداند جز دلیل ** در علامت جوید او دایم سبیل

بهر او گفتیم که تدبیر را ** چونک خواهی کرد بگزین پیر را

آنک او از پرده‌ی تقلید جست ** او به نور حق ببیند آنچ هست

نور پاکش بی‌دلیل و بی‌بیان ** پوست بشکافد در آید در میان 2170

پیش ظاهربین چه قلب و چه سره ** او چه داند چیست اندر قوصره

ای بسا زر سیه کرده بدود ** تا رهد از دست هر دزدی حسود

ای بسا مس زر اندوده به زر ** تا فروشد آن به عقل مختصر

ما که باطن‌بین جمله‌ی کشوریم ** دل ببینیم و به ظاهر ننگریم

قاضیانی که به ظاهر می‌تنند ** حکم بر اشکال ظاهر می‌کنند 2175

چون شهادت گفت و ایمانی نمود ** حکم او مومن کنند این قوم زود

بس منافق کاندرین ظاهر گریخت ** خون صد مومن به پنهانی بریخت

جهد کن تا پیر عقل و دین شوی ** تا چو عقل کل تو باطن‌بین شوی

از عدم چون عقل زیبا رو گشاد ** خلعتش داد و هزارش نام داد

کمترین زان نامهای خوش‌نفس ** این که نبود هیچ او محتاج کس 2180

گر به صورت وا نماید عقل رو ** تیره باشد روز پیش نور او

ور مثال احمقی پیدا شود ** ظلمت شب پیش او روشن بود

کو ز شب مظلم‌تر و تاری‌ترست ** لیک خفاش شقی ظلمت‌خرست

اندک اندک خوی کن با نور روز ** ورنه خفاشی بمانی بیفروز

عاشق هر جا شکال و مشکلیست ** دشمن هر جا چراغ مقبلیست 2185

ظلمت اشکال زان جوید دلش ** تا که افزون‌تر نماید حاصلش

تا ترا مشغول آن مشکل کند ** وز نهاد زشت خود غافل کند

علامت عاقل تمام و نیم‌عاقل و مرد تمام و نیم‌مرد و علامت شقی مغرور لاشی

عاقل آن باشد که او با مشعله‌ست ** او دلیل و پیشوای قافله‌ست

پیرو نور خودست آن پیش‌رو ** تابع خویشست آن بی‌خویش‌رو

مومن خویشست و ایمان آورید ** هم بدان نوری که جانش زو چرید 2190

دیگری که نیم‌عاقل آمد او ** عاقلی را دیده‌ی خود داند او