English    Türkçe    فارسی   

4
228-277

  • تو مرا چون بره دیدی بی شبان ** تو گمان بردی ندارم پاسبان
  • Sen beni çobansız bir kuzu gibi yapayalnız gördün de bekçim, gözcüm yok sandın.

  • عاشقان از درد زان نالیده‌اند ** که نظر ناجایگه مالیده‌اند
  • Âşıklar, bakılmaması lazım gelen yere bakarlar da o yüzden dertlenirler, o dert sebebiyle de ağlarlar, inlerler.

  • بی‌شبان دانسته‌اند آن ظبی را ** رایگان دانسته‌اند آن سبی را 230
  • O ceylanı çobansız, o esiri ucuz sanırlar.

  • تا ز غمزه تیر آمد بر جگر ** که منم حارس گزافه کم نگر
  • Nihayet “Gözcüsü, bekçisi benim... Az bak!” diye bir bakış okudur gelir, ciğerlerine saplanır!

  • کی کم از بره کم از بزغاله‌ام ** که نباشد حارس از دنباله‌ام
  • Ben, bir kuzudan da, keçiden de aşağı mıyım ki ardımda gözcüm, bekçim olmasın?

  • حارسی دارم که ملکش می‌سزد ** داند او بادی که آن بر من وزد
  • Öyle bir bekçim var ki saltanat, ona yaraşır... Bana nasıl bir yel esmekte? O bilir!

  • سرد بود آن باد یا گرم آن علیم ** نیست غافل نیست غایب ای سقیم
  • O yel soğuk mudur, sıcak mı? O bilen Allah, gafil değildir... Bilir a kötü kişi!

  • نفس شهوانی ز حق کرست و کور ** من به دل کوریت می‌دیدم ز دور 235
  • Fakat şehvete mensup olan nefis, Hak’tan sağırdır, kördür. Ben de senin körlüğünü ta uzaktan gördüm.

  • هشت سالت زان نپرسیدم به هیچ ** که پرت دیدم ز جهل پیچ پیچ
  • Onun için sekiz yıldır hiç seni sormadım... Çünkü seni bilgisizlikle kat kat dolu gördüm ben.

  • خود چه پرسم آنک او باشد بتون ** که تو چونی چون بود او سرنگون
  • Külhandaki adama nasılsın diye neye sorayım? Nasıl olacak; baş aşağı bir halde işte!

  • مثال دنیا چون گولخن و تقوی چون حمام
  • Dünya külhana benzer, takva da hamama

  • شهوت دنیا مثال گلخنست ** که ازو حمام تقوی روشنست
  • Dünya şehveti, külhana benzer. Takva hamamı da onunla aydınlanır.

  • لیک قسم متقی زین تون صفاست ** زانک در گرمابه است و در نقاست
  • Fakat takva sahipleri bu külhanda safa ve zevk içindedirler... Çünkü onlar, hamama girmiş, yunup arınmışlardır.

  • اغنیا ماننده‌ی سرگین‌کشان ** بهر آتش کردن گرمابه‌بان 240
  • Zenginlerse hamamdakileri ısıtmak için tezek taşıyanlara benzerler.

  • اندریشان حرص بنهاده خدا ** تا بود گرمابه گرم و با نوا
  • Allah, hamam ısınsın, tavlansın diye onlara bir hırs vermiştir.

  • ترک این تون گوی و در گرمابه ران ** ترک تون را عین آن گرمابه دان
  • Bu külhandan vazgeç de hamama git... Külhanı terk etmek, bil ki hamama girmenin ta kendisidir.

  • هر که در تونست او چون خادمست ** مر ورا که صابرست و حازمست
  • Külhanda kalan dünya şehvetine sabreden, dünyadan el etek çeken kişiye hizmetçi mesabesindedir.

  • هر که در حمام شد سیمای او ** هست پیدا بر رخ زیبای او
  • Hamamda olan, yüzünden, yüzünün temizliğinden, güzelliğinden anlaşılır.

  • تونیان را نیز سیما آشکار ** از لباس و از دخان و از غبار 245
  • Külhandakiler de yüzlerindeki ve elbiselerindeki duman, is ve tozdan belli olurlar.

  • ور نبینی روش بویش را بگیر ** بو عصا آمد برای هر ضریر
  • Yüzünü görmezsen kokusuna dikkat et... Koku, her köre sopa gibidir!

  • ور نداری بو در آرش در سخن ** از حدیث نو بدان راز کهن
  • Kokusunu da alamadıysan onu konuştur; yeni sözden eski sırrı anla!

  • پس بگوید تونیی صاحب ذهب ** بیست سله چرک بردم تا به شب
  • Altın babası külhancı der ki: Bugün akşama kadar tam yirmi küfe tezek taşıdım.

  • حرص تو چون آتشست اندر جهان ** باز کرده هر زبانه صد دهان
  • Bunun gibi senin hırsın da, bu dünyada ateşe benzer... Her alevi, yüzlerce ağız açmıştır!

  • پیش عقل این زر چو سرگین ناخوشست ** گرچه چون سرگین فروغ آتشست 250
  • 250.Gerçi tezek, ateşi alevler, kuvvetlendirir ama akla göre bu altın, hiç de hoşa gitmeyen fışkıdır, tezektir.

  • آفتابی که دم از آتش زند ** چرک تر را لایق آتش کند
  • Ateşten dem vuran güneş, yaş fışkıyı ateşe atılmaya değer bir hale getirir.

  • آفتاب آن سنگ را هم کرد زر ** تا بتون حرص افتد صد شرر
  • İşte bunun gibi hırs külhanı yüzlerce kıvılcımla kıvılcımlansın, alevlensin diye o taşı altın haline getiren de yine güneştir.

  • آنک گوید مال گرد آورده‌ام ** چیست یعنی چرک چندین برده‌ام
  • Mal topladım diyen ne diyor yani? Bu kadar fışkı, bu kadar tezek getirdim diyor!

  • این سخن گرچه که رسوایی‌فزاست ** در میان تونیان زین فخرهاست
  • Bu söz, rezilliği arttıran bir sözdür ama külhandakiler, aralarında bununla övünürler!

  • که تو شش سله کشیدی تا به شب ** من کشیدم بیست سله بی کرب 255
  • Sen akşama kadar altı küfe tezek getirdin... Hâlbuki ben, hiç zahmet çekmeden tamam yirmi küfe tezek taşıdım, derler.

  • آنک در تون زاد و پاکی را ندید ** بوی مشک آرد برو رنجی پدید
  • Külhanda doğup temizlik nedir görmeyen kişiye mis koklatsın incinir, hasta olur!

  • قصه‌ی آن دباغ کی در بازار عطاران از بوی عطر و مشک بیهوش و رنجور شد
  • Güzel koku satanların pazarında güzel kokularla mis kokusundan bayılan ve hasta düşen derici

  • آن یکی افتاد بیهوش و خمید ** چونک در بازار عطاران رسید
  • Birisi, güzel koku satanların pazarına gelince aklı başından gitti, büzülüp yere yıkıldı.

  • بوی عطرش زد ز عطاران راد ** تا بگردیدش سر و بر جا فتاد
  • Kerem sahibi attarlardan gelen güzel kokular, başını döndürdü, yere düştü!

  • هم‌چو مردار اوفتاد او بی‌خبر ** نیم روز اندر میان ره‌گذر
  • O bihaber, gün ortasında yol uğrağına bir leş gibi yıkıldı, kaldı.

  • جمع آمد خلق بر وی آن زمان ** جملگان لاحول‌گو درمان کنان 260
  • Derhal halk, başına üşüştü... Herkes lâhavle diyerek derdine derman aramaktaydı.

  • آن یکی کف بر دل او می براند ** وز گلاب آن دیگری بر وی فشاند
  • Birisi, eliyle kalbini yokluyor, öbürü yüzüne gülsuyu serpiyordu.

  • او نمی‌دانست کاندر مرتعه ** از گلاب آمد ورا آن واقعه
  • Bilmiyordu ki o alanda onun başına ne geldiyse gülsuyundan geldi.

  • آن یکی دستش همی‌مالید و سر ** وآن دگر کهگل همی آورد تر
  • Biri bileklerini başını ovuyor, öbürü hararetlensin diye samanlı ıslak balçık getiriyordu.

  • آن بخور عود و شکر زد به هم ** وآن دگر از پوششش می‌کرد کم
  • Biri ödağacıyla şekeri karıştırıp tütsülüyor, başka biri elbisesinin bir kısmını soyup üstündekileri hafifletiyordu.

  • وآن دگر نبضش که تا چون می‌جهد ** وان دگر بوی از دهانش می‌ستد 265
  • Birisi nasıl atıyor diye nabzını yokluyor, öbürü ağzını kokluyor.

  • تا که می خوردست و یا بنگ و حشیش ** خلق درماندند اندر بیهشیش
  • Şarap mı içti, esrar mı? Yoksa afyon mu yuttu... Anlamak istiyordu. Halk, onun neden bayıldığını anlayamamış, şaşırıp kalmıştı.

  • پس خبر بردند خویشان را شتاب ** که فلان افتاده است آن‌جا خراب
  • Derhal akrabalarına haber verdiler, falan adam feşman yerde perişan bir halde düşüp kaldı dediler.

  • کس نمی داند که چون مصروع گشت ** یا چه شد کو را فتاد از بام طشت
  • Neden bayıldı, ne oldu da leğeni damdan düştü? Kimse bilmiyordu!

  • یک برادر داشت آن دباغ زفت ** گربز و دانا بیامد زود تفت
  • O tabağın iriyarı, güçlü kuvvetli, bilgili anlayışlı bir erkek kardeşi vardı, hemencecik koşa koşa geldi.

  • اندکی سرگین سگ در آستین ** خلق را بشکافت و آمد با حنین 270
  • Yenine biraz köpek pisliği almıştı, halkı yardı, feryat ederek kardeşinin başucuna geldi.

  • گفت من رنجش همی دانم ز چیست ** چون سبب دانی دوا کردن جلیست
  • Ben neden hastalandı biliyorum, dedi... Hastalık teşhis edildi, sebebi bilindi mi tedavisi kolaydır.

  • چون سبب معلوم نبود مشکلست ** داروی رنج و در آن صد محملست
  • Sebebi bilinmezse tedavisi güçleşir... Hangi ilaç iyi gelecek? Yüz türlü ihtimal vardır.

  • چون بدانستی سبب را سهل شد ** دانش اسباب دفع جهل شد
  • Fakat sebebi bilindi mi iş kolaylaşır. Sebeplerini bilmek, bilgisizliği giderir.

  • گفت با خود هستش اندر مغز و رگ ** توی بر تو بوی آن سرگین سگ
  • Adam kendi kendine, onun iliğine damarına kat kat köpek pisliği sinmiştir.

  • تا میان اندر حدث او تا به شب ** غرق دباغیست او روزی‌طلب 275
  • Rızkını elde etmek için her gün, akşamlara kadar pisliğe gömülmüştür, tabaklığa gark olunmuştur demişti.

  • پس چنین گفتست جالینوس مه ** آنچ عادت داشت بیمار آنش ده
  • Büyük Calinus da böyle demiştir: Hastaya, neye alışkınsa onu ver!

  • کز خلاف عادتست آن رنج او ** پس دوای رنجش از معتاد جو
  • Aykırı olan şeylerden zahmet çeker; onun için hastalığının ilacını da alıştığı şeylerde ara!