آن بخور عود و شکر زد به هم ** وآن دگر از پوششش می‌کرد کم

وآن دگر نبضش که تا چون می‌جهد ** وان دگر بوی از دهانش می‌ستد 265

تا که می خوردست و یا بنگ و حشیش ** خلق درماندند اندر بیهشیش

پس خبر بردند خویشان را شتاب ** که فلان افتاده است آن‌جا خراب

کس نمی داند که چون مصروع گشت ** یا چه شد کو را فتاد از بام طشت

یک برادر داشت آن دباغ زفت ** گربز و دانا بیامد زود تفت

اندکی سرگین سگ در آستین ** خلق را بشکافت و آمد با حنین 270

گفت من رنجش همی دانم ز چیست ** چون سبب دانی دوا کردن جلیست

چون سبب معلوم نبود مشکلست ** داروی رنج و در آن صد محملست

چون بدانستی سبب را سهل شد ** دانش اسباب دفع جهل شد

گفت با خود هستش اندر مغز و رگ ** توی بر تو بوی آن سرگین سگ

تا میان اندر حدث او تا به شب ** غرق دباغیست او روزی‌طلب 275

پس چنین گفتست جالینوس مه ** آنچ عادت داشت بیمار آنش ده

کز خلاف عادتست آن رنج او ** پس دوای رنجش از معتاد جو

چون جعل گشتست از سرگین‌کشی ** از گلاب آید جعل را بیهشی

هم از آن سرگین سگ داروی اوست ** که بدان او را همی معتاد و خوست

الخبیثات الخبیثین را بخوان ** رو و پشت این سخن را باز دان 280

ناصحان او را به عنبر یا گلاب ** می دوا سازند بهر فتح باب

مر خبیثان را نسازد طیبات ** درخور و لایق نباشد ای ثقات

چون زعطر وحی کژ گشتند و گم ** بد فغانشان که تطیرنا بکم

رنج و بیماریست ما را این مقال ** نیست نیکو وعظتان ما را به فال

گر بیاغازید نصحی آشکار ** ما کنیم آن دم شما را سنگسار 285

ما بلغو و لهو فربه گشته‌ایم ** در نصیحت خویش را نسرشته‌ایم

هست قوت ما دروغ و لاف و لاغ ** شورش معده‌ست ما را زین بلاغ

رنج را صدتو و افزون می‌کنید ** عقل را دارو به افیون می‌کنید

معالجه کردن برادر دباغ دباغ را به خفیه به بوی سرگین

خلق را می‌راند از وی آن جوان ** تا علاجش را نبینند آن کسان

سر به گوشش برد هم‌چون رازگو ** پس نهاد آن چیز بر بینی او 290

کو به کف سرگین سگ ساییده بود ** داروی مغز پلید آن دیده بود

ساعتی شد مرد جنبیدن گرفت ** خلق گفتند این فسونی بد شگفت

کین بخواند افسون به گوش او دمید ** مرده بود افسون به فریادش رسید

جنبش اهل فساد آن سو بود ** که زنا و غمزه و ابرو بود

هر کرا مشک نصیحت سود نیست ** لا جرم با بوی بد خو کردنیست 295

مشرکان را زان نجس خواندست حق ** کاندرون پشک زادند از سبق

کرم کو زادست در سرگین ابد ** می‌نگرداند به عنبر خوی خود

چون نزد بر وی نثار رش نور ** او همه جسمست بی‌دل چون قشور

ور ز رش نور حق قسمیش داد ** هم‌چو رسم مصر سرگین مرغ‌زاد

لیک نه مرغ خسیس خانگی ** بلک مرغ دانش و فرزانگی 300

تو بدان مانی کز آن نوری تهی ** زآنک بینی بر پلیدی می‌نهی

از فراقت زرد شد رخسار و رو ** برگ زردی میوه‌ی ناپخته تو

دیگ ز آتش شد سیاه و دودفام ** گوشت از سختی چنین ماندست خام

هشت سالت جوش دادم در فراق ** کم نشد یک ذره خامیت و نفاق

غوره‌ی تو سنگ بسته کز سقام ** غوره‌ها اکنون مویزند و تو خام 305

عذر خواستن آن عاشق از گناه خویش به تلبیس و روی پوش و فهم کردن معشوق آن را نیز

گفت عاشق امتحان کردم مگیر ** تا ببینم تو حریفی یا ستیر

من همی دانستمت بی‌امتحان ** لیک کی باشد خبر هم‌چون عیان

آفتابی نام تو مشهور و فاش ** چه زیانست ار بکردم ابتلاش

تو منی من خویشتن را امتحان ** می‌کنم هر روز در سود و زیان

انبیا را امتحان کرده عدات ** تا شده ظاهر ازیشان معجزات 310

امتحان چشم خود کردم به نور ** ای که چشم بد ز چشمان تو دور

این جهان هم‌چون خرابست و تو گنج ** گر تفحص کردم از گنجت مرنج

زان چنین بی‌خردگی کردم گزاف ** تا زنم با دشمنان هر بار لاف