English    Türkçe    فارسی   

4
2816-2865

  • نیل را بر قبطیان حق خون کند ** سبطیان را از بلا محصون کند
  • Tanrı Nil’i Kıpti’lere kan haline getirdi... İsrail oğullarını da belâdan korudu.

  • تا بدانی پیش حق تمییز هست ** در میان هوشیار راه و مست
  • Buna bak da Tanrının yoldaki aklı başında kişiyle sarhoşu ayırt ettiğini anla.

  • نیل تمییز از خدا آموختست ** که گشاد آن را و این را سخت بست
  • Nil bu ayırt edişi Tanrıdan öğrendi de buna ihsanlarda bulundu, öbürünü sıkıca bağladı.

  • لطف او عاقل کند مر نیل را ** قهر او ابله کند قابیل را
  • Tanrı lûtfu, Nil’e akıl verdi... kahrı ise Kabil’i sersemleştirdi.

  • در جمادات از کرم عقل آفرید ** عقل از عاقل به قهر خود برید 2820
  • Keremiyle cansız şeylerde akıl yarattı... kahrı ile akıllının aklını aldı.

  • در جماد از لطف عقلی شد پدید ** وز نکال از عاقلان دانش رمید
  • Lûtfuyla cansız şeyde akıl peydahlandı... kahrı ile bilgi akıllardan kaçtı!

  • عقل چون باران به امر آنجا بریخت ** عقل این سو خشم حق دید و گریخت
  • Emriyle oraya yağmur gibi akıl yağdı... bunun aklıysa Tanrı hışmını görüp kaçtı gitti!

  • ابر و خورشید و مه و نجم بلند ** جمله بر ترتیب آیند و روند
  • Bulut, güneş, ay ve yücelerdeki yıldızlar... hepsi de bir nizamla gelirler, giderler.

  • هر یکی ناید مگر در وقت خویش ** که نه پس ماند ز هنگام و نه پیش
  • Her biri, ancak vaktinde gelir... vaktini ne geciktirir, ne de erken gelip çatar.

  • چون نکردی فهم این را ز انبیا ** دانش آوردند در سنگ و عصا 2825
  • Bunu nasıl oldu da peygamberlerden anlamadın sen?Onlar, taşa sopaya bilgi ihsan ettiler.

  • تا جمادات دگر را بی لباس ** چون عصا و سنگ داری از قیاس
  • Bunları gör de diğer cansız şeyleri de şüphesiz bir halde sopaya, taşa kıyas et!

  • طاعت سنگ و عصا ظاهر شود ** وز جمادات دگر مخبر شود
  • Taşla sopanın itaati meydana çıkar, görünürde öbür cansız şeylerin halinde de haber verir...

  • که ز یزدان آگهیم و طایعیم ** ما همه نی اتفاقی ضایعیم
  • Onlar da “Biz, Tanrı’yı biliriz, ona itaat ederiz... hepimiz de tesadüfen halk edilmiş abes şeyler değiliz” derler.

  • هم‌چو آب نیل دانی وقت غرق ** کو میان هر دو امت کرد فرق
  • Nil suyuna bak da anla... boğarken iki ümmetin arasını ayırt etti ya!

  • چون زمین دانیش دانا وقت خسف ** در حق قارون که قهرش کرد و نسف 2830
  • Yer, nasıl Karun’u kahredip sömürdü; onu nasıl bildiyse Nil’i de öyle bilgi sahibi bil.

  • چون قمر که امر بشنید و شتافت ** پس دو نیمه گشت بر چرخ و شکافت
  • Ay da öyle... emri duyunca derhal gökyüzünde yarıldı, ikiye bölündü ya.

  • چون درخت و سنگ کاندر هر مقام ** مصطفی را کرده ظاهرالسلام
  • Nerede bir ağaç ve taş varsa Mustafa’yı görünce apaçık selâm verdi ya! İşte cansızların hepsini de böyle bil, böyle tanı!

  • جواب دهری کی منکر الوهیت است و عالم را قدیم می‌گوید
  • Tanrı varlığını inkâr eden ve âleme evvel, yok diyen Dehri’ye cevap

  • دی یکی می‌گفت عالم حادثست ** فانیست این چرخ و حقش وارثست
  • Dün birisi, âlem, sonradan yaratıldı... bu gökyüzü fânidir, vârisi Hak’dır diyordu.

  • فلسفیی گفت چون دانی حدوث ** حادثی ابر چون داند غیوث
  • Bir filozof dedi ki: Sonradan yaratıldığını nasıl biliyorsun? Yağmur,bulutun sonradan yaratıldığını nasıl bilir?

  • ذره‌ای خود نیستی از انقلاب ** تو چه می‌دانی حدوث آفتاب 2835
  • Bu değişip duran âlemden sen, bir zerre bile değilsin... öyle olduğu halde güneşin sonradan yaratıldığını ne bilirsin ki?

  • کرمکی کاندر حدث باشد دفین ** کی بداند آخر و بدو زمین
  • Pislik içinde gömülü olan bir kurtcağız, yeryüzünün evvelini, sonunu nereden bilecek?

  • این به تقلید از پدر بشنیده‌ای ** از حماقت اندرین پیچیده‌ای
  • Sen bu sözü babandan duydun... taklitle aptallığından ona sarıldın?

  • چیست برهان بر حدوث این بگو ** ورنه خامش کن فزون گویی مجو
  • Sonradan yaratıldığına delil nedir? söyle; yoksa sus, fazla söylenmeye kalkma!

  • گفت دیدم اندرین بحث عمیق ** بحث می‌کردند روزی دو فریق
  • Adam dedi ki: Bu derin denizde bir gün iki bölük halkın bahse giriştiklerini gördüm.

  • در جدال و در خصام و در ستوه ** گشت هنگامه بر آن دو کس گروه 2840
  • Onlar çekişir bahsederken halk onların başına üşüştü.

  • من به سوی جمع هنگامه شدم ** اطلاع از حال ایشان بستدم
  • Ben de kalabalığın arasına karıştım, onların sözlerini, hallerini anlamak için durdum, bekledim.

  • آن یکی می‌گفت گردون فانیست ** بی‌گمانی این بنا را بانیست
  • Bir bölüğü âlem fânidir... şüphe yok ki bu yapının bir yapıcısı var diyordu.

  • وان دگر گفت این قدیم و بی کیست ** نیستش بانی و یا بانی ویست
  • Öbür bölüğün bu âlem kadimdir, evveli yoktur, yaratıcısı yapıcısı da yoktur... varsa bile kendisidir diyordu.

  • گفت منکر گشته‌ای خلاق را ** روز و شب آرنده و رزاق را
  • Tanrıya inanan, yaratıcıyı inkar ettin... geceyle gündüzü getirip götüren ve rızk veren Tanrıya münkir oldun, dedi.

  • گفت بی برهان نخواهم من شنید ** آنچ گولی آن به تقلیدی گزید 2845
  • Filozof ben dedi... delilsiz sözü dinlemem, taklide ancak ahmak olan kapılır!

  • هین بیاور حجت و برهان که من ** نشنوم بی حجت این را در زمن
  • Hadi delilini göster... yoksa bu âlemde delilsiz söz dinlemem ben!

  • گفت حجت در درون جانمست ** در درون جان نهان برهانمست
  • Mümin dedi ki: Delil, canımdadır... canımın içinde gizli delilim var!

  • تو نمی‌بینی هلال از ضعف چشم ** من همی بینم مکن بر من تو خشم
  • Senin gözün zayıftır, hilâli göremezsin; fakat ben görüyorum, bana kızma.

  • گفت و گو بسیار گشت و خلق گیج ** در سر و پایان این چرخ پسیج
  • Dedikodu uzadıkça uzadı... dinleyenlerde bu bezenmiş âlemin başına, sonuna hayran olup kaldılar.

  • گفت یارا در درونم حجتیست ** بر حدوث آسمانم آیتیست 2850
  • Mümin,dostum dedi... gönlümde bir delil var... bence, bu, âlemin sonradan yaratıldığına bir alâmet!

  • من یقین دارم نشانش آن بود ** مر یقین‌دان را که در آتش رود
  • İyice inanmışım... inancımın nişanesi de şu: İyice inanan ateşe bile girse,

  • در زبان می‌ناید آن حجت بدان ** هم‌چو حال سر عشق عاشقان
  • Aşıklardaki aşk sırrı gibi ona bir ziyan gelmez, yanmaz, mahvolmaz!

  • نیست پیدا سر گفت و گوی من ** جز که زردی و نزاری روی من
  • Sözlerinin sırrı, ancak yüzümün sarılığından, zayıflığından anlaşılır.

  • اشک و خون بر رخ روانه می‌دود ** حجت حسن و جمالش می‌شود
  • Yanaklara akan kanlı göz yaşları, sevgilinin güzelliğine delildir.

  • گفت من اینها ندانم حجتی ** که بود در پیش عامه آیتی 2855
  • Filozof, ben halkın hepsine de delil olamayan bu şeylere ehemmiyet vermem, bunları delil saymam, dedi.

  • گفت چون قلبی و نقدی دم زنند ** که تو قلبی من تکویم ارجمند
  • Mümin dedi ki: Kalp akçe ile halis akçe bahse girişseler... halis akçe, sen kalpsın; ben halisim, iyiyim dese,

  • هست آتش امتحان آخرین ** کاندر آتش در فتند این دو قرین
  • Son sınama ateştir... bu iki arkadaş ateşe düştüler mi?

  • عام و خاص از حالشان عالم شوند ** از گمان و شک سوی ایقان روند
  • Halkın ileri gidenleri de hallerini anlar, alelâde olanları da... herkes, şüpheden kurtulur, onların ne olduklarını iyice anlar bilir.

  • آب و آتش آمد ای جان امتحان ** نقد و قلبی را که آن باشد نهان
  • Canım, su ve ateş de gizli olan halis akçayla kalpı sınamak, için yaratılmıştır.

  • تا من و تو هر دو در آتش رویم ** حجت باقی حیرانان شویم 2860
  • Sen ve ben... ikimiz de ateşe girelim... bu işe şaşıp kalanlara bakî bir delil olalım!

  • تا من و تو هر دو در بحر اوفتیم ** که من و تو این کره را آیتیم
  • Ben de, sen de birden denize dalalım... çünkü ben de bu halka bir delilim sen de!

  • هم‌چنان کردند و در آتش شدند ** هر دو خود را بر تف آتش زدند
  • Öyle yaptılar; ateşe girdiler... ikisi de kendilerini kızgın ateşe attılar.

  • از خدا گوینده مرد مدعی ** رست و سوزید اندر آتش آن دعی
  • Tanrı var diye iddia eden kurtuldu öbür haramzade yandı, mahvoldu.

  • از مذن بشنو این اعلام را ** کوری افزون‌روان خام را
  • Bu haberi müezzinden duy... ham ruhun körlüğünü bir kat daha arttırır!

  • که نسوزیدست این نام از اجل ** کش مسمی صدر بودست و اجل 2865
  • Ecelle,ölümle Mustafa’nın adı yanmamıştır... çünkü o adın sahibi ileriden ileriydi uludan ulu!