من به سوی جمع هنگامه شدم ** اطلاع از حال ایشان بستدم

آن یکی می‌گفت گردون فانیست ** بی‌گمانی این بنا را بانیست

وان دگر گفت این قدیم و بی کیست ** نیستش بانی و یا بانی ویست

گفت منکر گشته‌ای خلاق را ** روز و شب آرنده و رزاق را

گفت بی برهان نخواهم من شنید ** آنچ گولی آن به تقلیدی گزید 2845

هین بیاور حجت و برهان که من ** نشنوم بی حجت این را در زمن

گفت حجت در درون جانمست ** در درون جان نهان برهانمست

تو نمی‌بینی هلال از ضعف چشم ** من همی بینم مکن بر من تو خشم

گفت و گو بسیار گشت و خلق گیج ** در سر و پایان این چرخ پسیج

گفت یارا در درونم حجتیست ** بر حدوث آسمانم آیتیست 2850

من یقین دارم نشانش آن بود ** مر یقین‌دان را که در آتش رود

در زبان می‌ناید آن حجت بدان ** هم‌چو حال سر عشق عاشقان

نیست پیدا سر گفت و گوی من ** جز که زردی و نزاری روی من

اشک و خون بر رخ روانه می‌دود ** حجت حسن و جمالش می‌شود

گفت من اینها ندانم حجتی ** که بود در پیش عامه آیتی 2855

گفت چون قلبی و نقدی دم زنند ** که تو قلبی من تکویم ارجمند

هست آتش امتحان آخرین ** کاندر آتش در فتند این دو قرین

عام و خاص از حالشان عالم شوند ** از گمان و شک سوی ایقان روند

آب و آتش آمد ای جان امتحان ** نقد و قلبی را که آن باشد نهان

تا من و تو هر دو در آتش رویم ** حجت باقی حیرانان شویم 2860

تا من و تو هر دو در بحر اوفتیم ** که من و تو این کره را آیتیم

هم‌چنان کردند و در آتش شدند ** هر دو خود را بر تف آتش زدند

از خدا گوینده مرد مدعی ** رست و سوزید اندر آتش آن دعی

از مذن بشنو این اعلام را ** کوری افزون‌روان خام را

که نسوزیدست این نام از اجل ** کش مسمی صدر بودست و اجل 2865

صد هزاران زین رهان اندر قران ** بر دریده پرده‌های منکران

چون گرو بستند غالب شد صواب ** در دوام و معجزات و در جواب

فهم کردم کانک دم زد از سبق ** وز حدوث چرخ پیروزست و حق

حجت منکر هماره زردرو ** یک نشان بر صدق آن انکار کو

یک مناره در ثنای منکران ** کو درین عالم که تا باشد نشان 2870

منبری کو که بر آنجا مخبری ** یاد آرد روزگار منکری

روی دینار و درم از نامشان ** تا قیامت می‌دهد زین حق نشان

سکه‌ی شاهان همی گردد دگر ** سکه‌ی احمد ببین تا مستقر

بر رخ نقره و یا روی زری ** وا نما بر سکه نام منکری

خود مگیر این معجز چون آفتاب ** صد زبان بین نام او ام‌الکتاب 2875

زهره نی کس را که یک حرفی از آن ** یا بدزدد یا فزاید در بیان

یار غالب شو که تا غالب شوی ** یار مغلوبان مشو هین ای غوی

حجت منکر همین آمد که من ** غیر این ظاهر نمی‌بینم وطن

هیچ نندیشد که هر جا ظاهریست ** آن ز حکمتهای پنهان مخبریست

فایده‌ی هر ظاهری خود باطنیست ** هم‌چو نفع اندر دواها کامنست 2880

تفسیر این آیت کی و ما خلقنا السموات والارض و ما بینهما الا بالحق نیافریدمشان بهر همین کی شما می‌بینید بلک بهر معنی و حکمت باقیه کی شما نمی‌بینید آن را

هیچ نقاشی نگارد زین نقش ** بی امید نفع بهر عین نقش

بلک بهر میهمانان و کهان ** که به فرجه وارهند از اندهان

شادی بچگان و یاد دوستان ** دوستان رفته را از نقش آن

هیچ کوزه‌گر کند کوزه شتاب ** بهر عین کوزه نه بر بوی آب

هیچ کاسه گر کند کاسه تمام ** بهر عین کاسه نه بهر طعام 2885

هیچ خطاطی نویسد خط به فن ** بهر عین خط نه بهر خواندن

نقش ظاهر بهر نقش غایبست ** وان برای غایب دیگر ببست

تا سوم چارم دهم بر می‌شمر ** این فواید را به مقدار نظر

هم‌چو بازیهای شطرنج ای پسر ** فایده‌ی هر لعب در تالی نگر

این نهادند بهر آن لعب نهان ** وان برای آن و آن بهر فلان 2890