چونک موسی کشت و شد کشتش تمام ** خوشه‌هااش یافت خوبی و نظام

داس بگرفت و مر آن را می‌برید ** پس ندا از غیب در گوشش رسید

که چرا کشتی کنی و پروری ** چون کمالی یافت آن را می‌بری

گفت یا رب زان کنم ویران و پست ** که درینجا دانه هست و کاه هست 3020

دانه لایق نیست درانبار کاه ** کاه در انبار گندم هم تباه

نیست حکمت این دو را آمیختن ** فرق واجب می‌کند در بیختن

گفت این دانش تو از کی یافتی ** که به دانش بیدری بر ساختی

گفت تمییزم تو دادی ای خدا ** گفت پس تمییز چون نبود مرا

در خلایق روحهای پاک هست ** روحهای تیره‌ی گلناک هست 3025

این صدفها نیست در یک مرتبه ** در یکی درست و در دیگر شبه

واجبست اظهار این نیک و تباه ** هم‌چنانک اظهار گندمها ز کاه

بهر اظهارست این خلق جهان ** تا نماند گنج حکمتها نهان

کنت کنزا کنت مخفیا شنو ** جوهر خود گم مکن اظهار شو

بیان آنک روح حیوانی و عقل جز وی و وهم و خیال بر مثال دوغند و روح کی باقیست درین دوغ هم‌چون روغن پنهانست

جوهر صدقت خفی شد در دروغ ** هم‌چو طعم روغن اندر طعم دوغ 3030

آن دروغت این تن فانی بود ** راستت آن جان ربانی بود

سالها این دوغ تن پیدا و فاش ** روغن جان اندرو فانی و لاش

تا فرستد حق رسولی بنده‌ای ** دوغ را در خمره جنباننده‌ای

تا بجنباند به هنجار و به فن ** تا بدانم من که پنهان بود من

یا کلام بنده‌ای کان جزو اوست ** در رود در گوش او کو وحی جوست 3035

اذن مومن وحی ما را واعیست ** آنچنان گوشی قرین داعیست

هم‌چنانک گوش طفل از گفت مام ** پر شود ناطق شود او درکلام

ور نباشد طفل را گوش رشد ** گفت مادر نشنود گنگی شود

دایما هر کر اصلی گنگ بود ** ناطق آنکس شد که از مادر شنود

دانک گوش کر و گنگ از آفتیست ** که پذیرای دم و تعلیم نیست 3040

آنک بی‌تعلیم بد ناطق خداست ** که صفات او ز علتها جداست

یا چو آدم کرده تلقینش خدا ** بی‌حجاب مادر و دایه و ازا

یا مسیحی که به تعلیم ودود ** در ولادت ناطق آمد در وجود

از برای دفع تهمت در ولاد ** که نزادست از زنا و از فساد

جنبشی بایست اندر اجتهاد ** تا که دوغ آن روغن از دل باز داد 3045

روغن اندر دوغ باشد چون عدم ** دوغ در هستی برآورده علم

آنک هستت می‌نماید هست پوست ** وآنک فانی می‌نماید اصل اوست

دوغ روغن ناگرفتست و کهن ** تا بنگزینی بنه خرجش مکن

هین بگردانش به دانش دست دست ** تا نماید آنچ پنهان کرده است

زآنک این فانی دلیل باقیست ** لابه‌ی مستان دلیل ساقیست 3050

مثال دیگر هم درین معنی

هست بازیهای آن شیر علم ** مخبری از بادهای مکتتم

گر نبودی جنبش آن بادها ** شیر مرده کی بجستی در هوا

زان شناسی باد را گر آن صباست ** یا دبورست این بیان آن خفاست

این بدن مانند آن شیر علم ** فکر می‌جنباند او را دم به دم

فکر کان از مشرق آید آن صباست ** وآنک از مغرب دبور با وباست 3055

مشرق این باد فکرت دیگرست ** مغرب این باد فکرت زان سرست

مه جمادست و بود شرقش جماد ** جان جان جان بود شرق فاد

شرق خورشیدی که شد باطن‌فروز ** قشر و عکس آن بود خورشید روز

زآنک چون مرده بود تن بی‌لهب ** پیش او نه روز بنماید نه شب

ور نباشد آن چو این باشد تمام ** بی‌شب و بی روز دارد انتظام 3060

هم‌چنانک چشم می‌بیند به خواب ** بی‌مه و خورشید ماه و آفتاب

نوم ما چون شد اخ الموت ای فلان ** زین برادر آن برادر را بدان

ور بگویندت که هست آن فرع این ** مشنو آن را ای مقلد بی‌یقین

می‌بیند خواب جانت وصف حال ** که به بیداری نبینی بیست سال

در پی تعبیر آن تو عمرها ** می‌دوی سوی شهان با دها 3065

که بگو آن خواب را تعبیر چیست ** فرع گفتن این چنین سر را سگیست