فکر خفته گر دوتا و گر سه‌تاست ** هم خطا اندر خطا اندر خطاست

موج بر وی می‌زند بی‌احتراز ** خفته پویان در بیابان دراز 3240

خفته می‌بیند عطشهای شدید ** آب اقرب منه من حبل الورید

حکایت آن زاهد کی در سال قحط شاد و خندان بود با مفلسی و بسیاری عیان و خلق می‌مردند از گرسنگی گفتندش چه هنگام شادیست کی هنگام صد تعزیت است گفت مرا باری نیست

هم‌چنان کن زاهد اندر سال قحط ** بود او خندان و گریان جمله رهط

پس بگفتندش چه جای خنده است ** قحط بیخ مومنان بر کنده است

رحمت از ما چشم خود بر دوختست ** ز آفتاب تیز صحرا سوختست

کشت و باغ و رز سیه استاده است ** در زمین نم نیست نه بالا نه پست 3245

خل می‌میرند زین قحط و عذاب ** ده ده و صد صد چو ماهی دور از آب

بر مسلمانان نمی‌آری تو رحم ** مومنان خویشند و یک تن شحم و لحم

رنج یک جزوی ز تن رنج همه‌ست ** گر دم صلحست یا خود ملحمه‌ست

گفت در چشم شما قحطست این ** پیش چشمم چون بهشتست این زمین

من همی‌بینم بهر دشت و مکان ** خوشه‌ها انبه رسیده تا میان 3250

خوشه‌ها در موج از باد صبا ** پر بیابان سبزتر از گندنا

ز آزمون من دست بر وی می‌زنم ** دست و چشم خویش را چون بر کنم

یار فرعون تنید ای قوم دون ** زان نماید مر شما را نیل خون

یار موسی خرد گردید زود ** تا نماند خون بینید آب رود

با پدر از تو جفایی می‌رود ** آن پدر در چشم تو سگ می‌شود 3255

آن پدر سگ نیست تاثیر جفاست ** که چنان حرمت نظر را سگ نماست

گرگ می‌دیدند یوسف را به چشم ** چونک اخوان را حسودی بود و خشم

با پدر چون صلح کردی خشم رفت ** آن سگی شد گشت بابا یار تفت

بیان آنک مجموع عالم صورت عقل کلست چون با عقل کل بکژروی جفا کردی صورت عالم ترا غم فزاید اغلب احوال چنانک دل با پدر بد کردی صورت پدر غم فزاید ترا و نتوانی رویش را دیدن اگر چه پیش از آن نور دیده بوده باشد و راحت جان

کل عالم صورت عقل کلست ** کوست بابای هر آنک اهل قل است

چون کسی با عقل کل کفران فزود ** صورت کل پیش او هم سگ نمود 3260

صلح کن با این پدر عاقی بهل ** تا که فرش زر نماید آب و گل

پس قیامت نقد حال تو بود ** پیش تو چرخ و زمین مبدل شود

من که صلحم دایما با این پدر ** این جهان چون جنتستم در نظر

هر زمان نو صورتی و نو جمال ** تا ز نو دیدن فرو میرد ملال

من همی‌بینم جهان را پر نعیم ** آبها از چشمه‌ها جوشان مقیم 3265

بانگ آبش می‌رسد در گوش من ** مست می‌گردد ضمیر و هوش من

شاخه‌ها رقصان شده چون تایبان ** برگها کف‌زن مثال مطربان

برق آیینه‌ست لامع از نمد ** گر نماید آینه تا چون بود

از هزاران می‌نگویم من یکی ** ز آنک آکندست هر گوش از شکی

پیش وهم این گفت مژده دادنست ** عقل گوید مژده چه نقد منست 3270

قصه‌ی فرزندان عزیر علیه‌السلام کی از پدر احوال پدر می‌پرسیدند می‌گفت آری دیدمش می‌آید بعضی شناختندش بیهوش شدند بعضی نشناختند می‌گفتند خود مژده‌ای داد این بیهوش شدن چیست

هم‌چو پوران عزیز اندر گذر ** آمده پرسان ز احوال پدر

گشته ایشان پیر و باباشان جوان ** پس پدرشان پیش آمد ناگهان

پس بپرسیدند ازو کای ره‌گذر ** از عزیر ما عجب داری خبر

که کسی‌مان گفت که امروز آن سند ** بعد نومیدی ز بیرون می‌رسد

گفت آری بعد من خواهد رسید ** آن یکی خوش شد چو این مژده شنید 3275

بانگ می‌زد کای مبشر باش شاد ** وان دگر بشناخت بیهوش اوفتاد

که چه جای مژده است ای خیره‌سر ** که در افتادیم در کان شکر

وهم را مژده‌ست و پیش عقل نقد ** ز انک چشم وهم شد محجوب فقد

کافران را درد و مومن را بشیر ** لیک نقد حال در چشم بصیر

زانک عاشق در دم نقدست مست ** لاجرم از کفر و ایمان برترست 3280

کفر و ایمان هر دو خود دربان اوست ** کوست مغز و کفر و دین او را دو پوست

کفر قشر خشک رو بر تافته ** باز ایمان قشر لذت یافته

قشرهای خشک را جا آتش است ** قشر پیوسته به مغز جان خوش است

مغز خود از مرتبه‌ی خوش برترست ** برترست از خوش که لذت گسترست

این سخن پایان ندارد باز گرد ** تا برآرد موسیم از بحر گرد 3285

درخور عقل عوام این گفته شد ** از سخن باقی آن بنهفته شد

زر عقلت ریزه است ای متهم ** بر قراضه مهر سکه چون نهم

عقل تو قسمت شده بر صد مهم ** بر هزاران آرزو و طم و رم