English    Türkçe    فارسی   

4
3557-3606

  • هین فرود آ تا ببینی هیچ نیست ** این همه تخییل از امروبنیست
  • Aşağıya inde bak... benden başka kimse yok, bütün bu hayaller armut ağacından!

  • هزل تعلیمست آن را جد شنو ** تو مشو بر ظاهر هزلش گرو
  • Şaka ve lâtife bir şey belletmeye yarar... onu ciddi gibi dinle; görünüşte lâtife oluşuna kapılma!

  • هر جدی هزلست پیش هازلان ** هزلها جدست پیش عاقلان
  • Her ciddi şey, maskaralara göre maskaralık, şakadır... fakat akıllara göre de lâtifeler, ciddidir.

  • کاهلان امرودبن جویند لیک ** تا بدان امرودبن راهیست نیک 3560
  • Aklı kıt olanlar armut ağacı ararlar... fakat bu armut ağacından o armut ağacına uzun bir yol var!

  • نقل کن ز امرودبن که اکنون برو ** گشته‌ای تو خیره‌چشم و خیره‌رو
  • Armut ağacından inde yürümeye koyul... senin gözün de kamaşmış yüzün de!

  • این منی و هستی اول بود ** که برو دیده کژ و احول بود
  • Bu ağaç, benliktir... evvelki varlıktır. İnsan, bu varlıkla kaldıkça gözü şaşı olur, olmayacak şeyler görür.

  • چون فرود آیی ازین امرودبن ** کژ نماند فکرت و چشم و سخن
  • Fakat armut ağacından indin mi düşüncede de bir eğrilik, sapıklık kalmaz, gözde de sözde de!

  • یک درخت بخت بینی گشته این ** شاخ او بر آسمان هفتمین
  • O vakit bu ağacı,dalları yedinci kat göğe kadar yücelmiş büyük bir devlet ağacı olmuş görürsün.

  • چون فرود آیی ازو گردی جدا ** مبدلش گرداند از رحمت خدا 3565
  • Aşağı indin de ondan ayrıldın mı Allah, rahmetiyle o ağacı değiştirir.

  • زین تواضع که فرود آیی خدا ** راست بینی بخشد آن چشم ترا
  • Bu aşağıya inme, bu tevazu yüzünden Allah gözüne doğru bir görüş kabiliyeti verir.

  • راست بینی گر بدی آسان و زب ** مصطفی کی خواستی آن را ز رب
  • Doğru görüş kolay ve bedava olsaydı Mustafa Allahdan bu görüşü diler miydi?

  • گفت بنما جزو جزو از فوق و پست ** آنچنان که پیش تو آن جزو هست
  • Dedi ki: "Yarabbi, yukarıda olsun, aşağıda olsun, her cüzü bana olduğu gibi göster!"

  • بعد از آن بر رو بر آن امرودبن ** که مبدل گشت و سبز از امر کن
  • Aşağıya indikten sonra yine o ağaca çık... çünkü artık o ağaç, "OL" emriyle değişmiş yeşermiştir.

  • چون درخت موسوی شد این درخت ** چون سوی موسی کشانیدی تو رخت 3570
  • Musa'nın ağacına dönmüştür bu ağaç! Pılını pırtını Musa'nın bulunduğu yere çekersen görürüsün ki,

  • آتش او را سبز و خرم می‌کند ** شاخ او انی انا الله می‌زند
  • Bu ağacı ateş yeşertir, neşeli bir hale kor... dalı, "Şüphe yok ben Allahyım der durur!"

  • زیر ظلش جمله حاجاتت روا ** این چنین باشد الهی کیمیا
  • Gölgesinde bütün hacetler reva olur... işte ilâhî kimya böyledir.

  • آن منی و هستیت باشد حلال ** که درو بینی صفات ذوالجلال
  • Artık o benlik, o varlık helâl olur sana... çünkü onda ululuk ıssı Allahnın sıfatlarını görürüsün!

  • شد درخت کژ مقوم حق‌نما ** اصله ثابت و فرعه فی‌السما
  • Eğri ağaç doğrulur, Allah'ı gösterir... "Kökü yerdedir dalları budakları gökte!"

  • باقی قصه‌ی موسی علیه‌السلام

  • که آمدش پیغام از وحی مهم ** که کژی بگذار اکنون فاستقم 3575
  • O ağaca, yani Hz. Musa’ya: “Eğriliği bırak, doğru ol!” diye, mühim bir vahiy gelmiştir. (T.M.)

  • این درخت تن عصای موسیست ** که امرش آمد که بیندازش ز دست
  • Bu beden ağacı, Musa’nın asası gibidir. Musa’ya, “Onu elinden at” diye, emir gelmiştir. (T.M.)

  • تا ببینی خیر او و شر او ** بعد از آن بر گیر او را ز امر هو

  • پیش از افکندن نبود او غیر چوب ** چون به امرش بر گرفتی گشت خوب
  • Hz. Musa, onu yere atmadan evvel asa, değnekten başka bir şey değildi. Fakat Hz. Musa, onu emr-i ilahî ile tekrar eline alınca, iyileşti. (T.M.)

  • اول او بد برگ‌افشان بره را ** گشت معجز آن گروه غره را
  • O asa, evvelce, koyunlara ağaçlardan yaprak çırpmak için kullanılırdı. Musa’nın elinde, Firavun’u ve tebaasını acze düşüren bir mucize oldu. (T.M.)

  • گشت حاکم بر سر فرعونیان ** آبشان خون کرد و کف بر سر زنان 3580
  • Firavun’a uyanların başına hakim kesildi, sularını kana tebdil etti. Ellerini başlarına vurmaya mecbur etti. (T.M.)

  • از مزارعشان برآمد قحط و مرگ ** از ملخهایی که می‌خوردند برگ
  • Ekinlerini çekirgeler yedikleri için, tarlalarının mahsulü, kıtlık ile ölüm oldu. (T.M.)

  • تا بر آمد بی‌خود از موسی دعا ** چون نظر افتادش اندر منتها
  • Nihayet, onların akıbetine nazar eden ve imana gelmeyeceklerini anlayan Hz. Musa’dan, bila ihtiyar bir dua sadır oldu. (T.M.)

  • کین همه اعجاز و کوشیدن چراست ** چون نخواهند این جماعت گشت راست
  • Bu cemaat doğrulmayacak olduktan sonra, bu kadar çalışmak ve mucizeler göstermek ne içindir? (T.M.)

  • امر آمد که اتباع نوح کن ** ترک پایان‌بینی مشروح کن
  • Allah’tan emir geldi ki: “Nuh Peygambere tabiî ol da, işin sonunu görmeyi bırak!” (T.M.)

  • زان تغافل کن چو داعی رهی ** امر بلغ هست نبود آن تهی 3585
  • İşin sonunu, görmezlikten ve bilmezlikten gel! “Allah’ın emirlerini tebliğ eyle!” emri vardır. O emir, boşuna değildir. (T.M.)

  • کمترین حکمت کزین الحاح تو ** جلوه گردد آن لجاج و آن عتو
  • Israrının bir hikmeti, onların inatlarının aşikâr olmasıdır. (T.M.)

  • تا که ره بنمودن و اضلال حق ** فاش گردد بر همه اهل و فرق
  • Böylece, hidayet ve dalaletin Hakk’tan olduğu, açıkça fark edilip herkesçe bilinir. (T.M.)

  • چونک مقصود از وجود اظهار بود ** بایدش از پند و اغوا آزمود
  • Çünkü varlıktan maksat, Allah’ın isimlerinin ve sıfatlarının zuhura gelmesidir. İnsanları, nasihatle ve azdırmakla imtihan gerek! (T.M.)

  • دیو الحاح غوایت می‌کند ** شیخ‌الحاح هدایت می‌کند
  • Şeytan azdırmaya uğraşır, şeyh ise, doğru yola getirmeye çalışır. (T.M.)

  • چون پیاپی گشت آن امر شجون ** نیل می‌آمد سراسر جمله خون 3590
  • Musibetler üst üste gelip, hüzün ve keder verdi. Nil nehri de, Kıptiler için tamamıyla kandan ibaret oldu. (T.M.)

  • تا بنفس خویش فرعون آمدش ** لابه می‌کردش دو تا گشته قدش
  • Nihayet, Firavun, bizzat Musa Aleyhisselamın huzurunda eğilip yalvardı. (T.M.)

  • کانچ ما کردیم ای سلطان مکن ** نیست ما را روی ایراد سخن
  • Ey Sultan! Söz söyleyecek yüzümüz yoksa da, bizim yaptıklarımızı, sen bize yapma! (T.M.)

  • پاره پاره گردمت فرمان‌پذیر ** من بعزت خوگرم سختم مگیر
  • Parça parça olmuşum, niyazımız kabul et. Ben, izzet ve azamete alışmışım, bana sert muamele etme! (T.M.)

  • هین بجنبان لب به رحمت ای امین ** تا ببندد این دهانه‌ی آتشین
  • Ey emin Musa! Haydi, dudağını merhametle kımıldat da, belanın bu ateşli ağzı kapansın. (T.M.)

  • گفت یا رب می‌فریبد او مرا ** می‌فریبد او فریبنده‌ی ترا 3595
  • Musa Aleyhisselam, dedi ki: “Ya Rabbi! Firavun, beni aldatıyor; ama seni aldatamaz!” (T.M.)

  • بشنوم یا من دهم هم خدعه‌اش ** تا بداند اصل را آن فرع‌کش
  • Onun hilesini kabul mü edeyim, yoksa o hilenin aslını bilmesi için, hudasına mukabelede bulunayım mı? (T.M.)

  • که اصل هر مکری و حیلت پیش ماست ** هر چه بر خاکست اصلش از سماست
  • Her mekir ve hilenin aslı, bizdedir. Arz üzerinde olan her şeyin aslı, göktedir. (T.M.)

  • گفت حق آن سگ نیرزد هم به آن ** پیش سگ انداز از دور استخوان
  • Cenab-ı Hakk, buyurdu ki: “Ya Musa! O köpek, hudaya değmez. Sen o köpeğin önüne, uzaktan bir kemik atıver.” (T.M.)

  • هین بجنبان آن عصا تا خاکها ** وا دهد هرچه ملخ کردش فنا
  • Haydi asanı kımıldat da, topraklar, çekirgelerin yok ettiklerini yeniden versinler. (T.M.)

  • وان ملخها در زمان گردد سیاه ** تا ببیند خلق تبدیل اله 3600
  • O çekirgeler, derhal yanıp simsiyah olsunlar da, halk, Allah’ın tebdil ve tahvilini görsün! (T.M.)

  • که سببها نیست حاجت مر مرا ** آن سبب بهر حجابست و غطا
  • Benim sebeplere ihtiyacım yoktur. O sebepler, hakikati örtmek için birer perdedir. (T.M.)

  • تا طبیعی خویش بر دارو زند ** تا منجم رو با ستاره کند
  • O sebepler, tabiatçı ilaca dayansın; müneccim, yıldızları gözlesin! (T.M.)

  • تا منافق از حریصی بامداد ** سوی بازار آید از بیم کساد
  • Münafık, hırs ve tamah sevkiyle ve bir şey bulamamak korkusuyla, erkenden pazara gelsin! (T.M.)

  • بندگی ناکرده و ناشسته روی ** لقمه‌ی دوزخ بگشته لقمه‌جوی
  • Allah’a ibadet etmemiş, hatta yüzünü yıkamamışken, o cehennem lokması, yiyecek aramaktadır. (T.M.)

  • آکل و ماکول آمد جان عام ** هم‌چو آن بره‌ی چرنده از حطام 3605
  • Yayılıp otlayan kuzu gibi, avam halkının canı da hem yer, hem de yenir. (T.M.)

  • می‌چرد آن بره و قصاب شاد ** کو برای ما چرد برگ مراد
  • Kuzu otlayıp yayıldıkça, kasap, “O, bizim için otlayıp semiriyor” diye sevinir. (T.M.)