دید از دورش که آن تسلیم کیش ** تلخش آمد فرقت آن تخت خویش

گر بگویم آن سبب گردد دراز ** که چرا بودش به تخت آن عشق و ساز

گرچه این کلک قلم خود بی‌حسیست ** نیست جنس کاتب او را مونسیست 875

هم‌چنین هر آلت پیشه‌وری ** هست بی‌جان مونس جانوری

این سبب را من معین گفتمی ** گر نبودی چشم فهمت را نمی

از بزرگی تخت کز حد می‌فزود ** نقل کردن تخت را امکان نبود

خرده کاری بود و تفریقش خطر ** هم‌چو اوصال بدن با همدگر

پس سلیمان گفت گر چه فی‌الاخیر ** سرد خواهد شد برو تاج و سریر 880

چون ز وحدت جان برون آرد سری ** جسم را با فر او نبود فری

چون برآید گوهر از قعر بحار ** بنگری اندر کف و خاشاک خوار

سر بر آرد آفتاب با شرر ** دم عقرب را کی سازد مستقر

لیک خود با این همه بر نقد حال ** جست باید تخت او را انتقال

تا نگردد خسته هنگام لقا ** کودکانه حاجتش گردد روا 885

هست بر ما سهل و او را بس عزیز ** تا بود بر خوان حوران دیو نیز

عبرت جانش شود آن تخت ناز ** هم‌چو دلق و چارقی پیش ایاز

تا بداند در چه بود آن مبتلا ** از کجاها در رسید او تا کجا

خاک را و نطفه را و مضغه را ** پیش چشم ما همی‌دارد خدا

کز کجا آوردمت ای بدنیت ** که از آن آید همی خفریقیت 890

تو بر آن عاشق بدی در دور آن ** منکر این فضل بودی آن زمان

این کرم چون دفع آن انکار تست ** که میان خاک می‌کردی نخست

حجت انکار شد انشار تو ** از دوا بدتر شد این بیمار تو

خاک را تصویر این کار از کجا ** نطفه را خصمی و انکار از کجا

چون در آن دم بی‌دل و بی‌سر بدی ** فکرت و انکار را منکر بدی 895

از جمادی چونک انکارت برست ** هم ازین انکار حشرت شد درست

پس مثال تو چو آن حلقه‌زنیست ** کز درونش خواجه گوید خواجه نیست

حلقه‌زن زین نیست دریابد که هست ** پس ز حلقه بر ندارد هیچ دست

پس هم انکارت مبین می‌کند ** کز جماد او حشر صد فن می‌کند

چند صنعت رفت ای انکار تا ** آب و گل انکار زاد از هل اتی 900

آب وگل می‌گفت خود انکار نیست ** بانگ می‌زد بی‌خبر که اخبار نیست

من بگویم شرح این از صد طریق ** لیک خاطر لغزد از گفت دقیق

چاره کردن سلیمان علیه‌السلام در احضار تخت بلقیس از سبا

گفت عفریتی که تختش را به فن ** حاضر آرم تا تو زین مجلس شدن

گفت آصف من به اسم اعظمش ** حاضر آرم پیش تو در یک دمش

گرچه عفریت اوستاد سحر بود ** لیک آن از نفخ آصف رو نمود 905

حاضر آمد تخت بلقیس آن زمان ** لیک ز آصف نه از فن عفریتیان

گفت حمدالله برین و صد چنین ** که بدیدستم ز رب العالمین

پس نظر کرد آن سلیمان سوی تخت ** گفت آری گول‌گیری ای درخت

پیش چوب و پیش سنگ نقش کند ** ای بسا گولان که سرها می‌نهند

ساجد و مسجود از جان بی‌خبر ** دیده از جان جنبشی واندک اثر 910

دیده در وقتی که شد حیران و دنگ ** که سخن گفت و اشارت کرد سنگ

نرد خدمت چون بنا موضع بباخت ** شیر سنگین را شقی شیری شناخت

از کرم شیر حقیقی کرد جود ** استخوانی سوی سگ انداخت زود

گفت گرچه نیست آن سگ بر قوام ** لیک ما را استخوان لطفیست عام

قصه‌ی یاری خواستن حلیمه از بتان چون عقیب فطام مصطفی را علیه‌السلام گم کرد و لرزیدن و سجده‌ی بتان و گواهی دادن ایشان بر عظمت کار مصطفی صلی‌الله علیه و سلم

قصه‌ی راز حلیمه گویمت ** تا زداید داستان او غمت 915

مصطفی را چون ز شیر او باز کرد ** بر کفش برداشت چون ریحان و ورد

می‌گریزانیدش از هر نیک و بد ** تا سپارد آن شهنشه را به جد

چون همی آورد امانت را ز بیم ** شد به کعبه و آمد او اندر حطیم

از هوا بشنید بانگی کای حطیم ** تافت بر تو آفتابی بس عظیم

ای حطیم امروز آید بر تو زود ** صد هزاران نور از خورشید جود 920

ای حطیم امروز آرد در تو رخت ** محتشم شاهی که پیک اوست بخت

ای حطیم امروز بی‌شک از نوی ** منزل جانهای بالایی شوی