English    Türkçe    فارسی   

5
1783-1832

  • چون شود بیدار از خواب او سحر  ** باز آید سوی او آن خیر و شر 
  • Seher çağı uykudan uyandı mı o hayır ve şer, ona gelip çatar.

  • گر ریاضت داده باشد خوی خویش  ** وقت بیداری همان آید به پیش 
  • Riyazatı huy edinmişse uyandığı zaman yanına o gelir.

  • ور بد او دی خام و زشت و در ضلال  ** چون عزا نامه سیه یابد شمال  1785
  • Dün, hamlık etmiş, kötülükte, azgınlıkta bulunmuşsa sol yanından verilen defteri, yas mektubuna döner.

  • ور بد او دی پاک و با تقوی و دین  ** وقت بیداری برد در ثمین 
  • Dün, temiz, kötülükten çekingen ve dindar olarak yaşamışsa uyanınca değerli inciyi elde eder.

  • هست ما را خواب و بیداری ما  ** بر نشان مرگ و محشر دو گوا 
  • Bizim uykumuz ve uyanmamız, ölümle mahşere iki tanıktır.

  • حشر اصغر حشر اکبر را نمود  ** مرگ اصغر مرگ اکبر را زدود 
  • Küçük haşir büyük hasrı gösterir; küçük ölüm, büyük ölümü aydınlatır.

  • لیک این نامه خیالست و نهان  ** وآن شود در حشر اکبر بس عیان 
  • Fakat bu defter, hayalidir, gizlidir. Büyük haşirde o defter meydana çıkar.

  • این خیال اینجا نهان پیدا اثر  ** زین خیال آنجا برویاند صور  1790
  • Bu hayal, burada gizlidir, eseri görünür. Fakat bu hayal, orada suretlere bürünür.

  • در مهندس بین خیال خانه‌ای  ** در دلش چون در زمینی دانه‌ای 
  • Mühendise bak yere tohum eker gibi gönlüne bir ev yapma hayali kor.

  • آن خیال از اندرون آید برون  ** چون زمین که زاید از تخم درون 
  • O hayal, dışarıda zahir olur, adeta yerden tohum biter gibi.

  • هر خیالی کو کند در دل وطن  ** روز محشر صورتی خواهد شدن 
  • Gönülde yurt tutan her hayal, mahşer gününde bir surete bürünecektir.

  • چون خیال آن مهندس در ضمیر  ** چون نبات اندر زمین دانه‌گیر 
  • Mühendisin gönlünde kurduğu hayali, tohum bitirme kabiliyetindeki bir yere ekilmiş, orada bitmiş mahsul tut.

  • مخلصم زین هر دو محشر قصه‌ایست  ** مومنان را در بیانش حصه‌ایست 1795
  • Bu iki mahşeri hulâsa etmeden maksadım bir kısastır, inananların bundan hisse almasıdır.

  • چون بر آید آفتاب رستخیز  ** بر جهند از خاک زشت و خوب تیز 
  • Kıyamet gününün güneşi doğdu mu çirkin, güzel herkes yerden derhal kalkar.

  • سوی دیوان قضا پویان شوند  ** نقد نیک و بد به کوره می‌روند 
  • Herkes kaza ve kader divanına koşar, geçer para da potaya girer, kalp para da.

  • نقد نیکو شادمان و ناز ناز  ** نقد قلب اندر زحیر و در گداز 
  • Geçer para neşelenerek, nazlana,nazlana kalp para, yanıp eriyerek.

  • لحظه لحظه امتحانها می‌رسد  ** سر دلها می‌نماید در جسد 
  • Anbean sınamalar gelmede, bedende gönül sırları görünmede.

  • چون ز قندیل آب و روغن گشته فاش  ** یا چو خاکی که بروید سرهاش  1800
  • Kandil nasıl suyla yağla görünür, aydınlanıp meydana çıkarsa, yahut toprak, nasıl mahsul verir, sırlarını meydana korsa öyle.

  • از پیاز و گندنا و کوکنار  ** سر دی پیدا کند دست بهار 
  • Baharın eli, soğanı, safranı, haşhaşı çıkarır, kışın sırrını nasıl meydana korsa öyle.

  • آن یکی سرسبز نحن المتقون  ** وآن دگر هم‌چون بنفشه سرنگون 
  • Biri “Biz Tanrıdan çekinenleriz” diye yemyeşil, öbürü menekşe gibi başı aşağıda. Tehlikeye uğrama korkusu, gönle yerleşmiş, bu yüzden kaynaklat kaynama da, on tane dere olmada.

  • چشمها بیرون جهید از خطر  ** گشته ده چشمه ز بیم مستقر 
  • Tehlikeye uğrama korkusu, gönle yerleşmiş, bu yüzden kaynaklat kaynama da, on tane dere olmada.

  • باز مانده دیده‌ها در انتظار  ** تا که نامه ناید از سوی یسار 
  • Gözler, defterler sol yandan gelmesin diye açılmış, bekleyip durmada.

  • چشم گردان سوی راست و سوی چپ  ** زانک نبود بخت نامه‌ی راست زپ  1805
  • Amel defterinin sağdan verilmesi kolay iş değil. Bunun için gözler sağı solu gözlemede.

  • نامه‌ای آید به دست بنده‌ای  ** سر سیه از جرم و فسق آگنده‌ای 
  • Derken bir kulun eline kapkara, suçlarla kötülüklerle dolu bir defter verilir.

  • اندرو یک خیر و یک توفیق نه  ** جز که آزار دل صدیق نه 
  • İçinde ne bir hayır var, ne bir iyi işte bulunma. Ancak doğru özlülerin gönlünü incitme var.

  • پر ز سر تا پای زشتی و گناه  ** تسخر و خنبک زدن بر اهل راه 
  • Baştan ayağa kadar kötülükle, suçla, yol ehline çaldığı ıslıklarla, onlarla ettiği alaylarla dopdolu.

  • آن دغل‌کاری و دزدیهای او  ** و آن چو فرعونان انا و انای او 
  • Hileleri, hırsızlıkları, Firavunlar gibi ben, biz demeleri, defteri kaplamış.

  • چون بخواند نامه‌ی خود آن ثقیل  ** داند او که سوی زندان شد رحیل  1810
  • O kötü amelli kul, defterini okudu mu analar ki zindandan başka göçecek yer yok.

  • پس روان گردد چو دزدان سوی دار  ** جرم پیدا بسته راه اعتذار 
  • Suç meydanda özür yolu bağlı. Artık hırsızlar gibi darağacına yürümeye baslar.

  • آن هزاران حجت و گفتار بد  ** بر دهانش گشته چون مسمار بد 
  • O binlerce delili, o binlerce kötü sözü, pis bir çivi gibi ağzını kapatmış.

  • رخت دزدی بر تن و در خانه‌اش  ** گشته پیدا گم شده افسانه‌اش 
  • Üstünde, evinde, çaldığı şeyler çıkmış, okuduğu masal dinlenmez olmuş.

  • پس روان گردد به زندان سعیر  ** که نباشد خار را ز آتش گزیر 
  • Cehennem zindanına doğru yürümeye koyulur. Çünkü ateşten kaçmasına imkan yok.

  • چون موکل آن ملایک پیش و پس  ** بوده پنهان گشته پیدا چون عسس  1815
  • Melekler de memurlar gibi önüne ardına düşerler. Evvelce gizliydiler şimdi asesler gibi meydana çıkarlar.

  • می‌برندش می‌سپوزندش به نیش  ** که برو ای سگ به کهدانهای خویش 
  • Onu, yürü ey köpek, samanlığına gir diye sürerler, ellerindeki mızraklarla dürterler.

  • می‌کشد پا بر سر هر راه او  ** تا بود که بر جهد زان چاه او 
  • O, her yol basında ayağını sürür, belki o kuyudan kurtulurum ümidine düşer.

  • منتظر می‌ایستد تن می‌زند  ** در امیدی روی وا پس می‌کند 
  • Bekleyerek durur, susar, bir ümide kapılıp yüzünü geriye çevirir.

  • اشک می‌بارد چون باران خزان  ** خشک اومیدی چه دارد او جز آن 
  • Güz yağmurları gibi gözyaşı döker, ümidi kurumuştur, ondan başka elinden ne gelir?

  • هر زمانی روی وا پس می‌کند  ** رو به درگاه مقدس می‌کند  1820
  • Her an yüzünü geriye çevirir, Tanrı’nın mukaddes tapısına yönelir.

  • پس ز حق امر آید از اقلیم نور  ** که بگوییدش کای بطال عور 
  • Derken Tanrı’dan “Ey nur ülkesinin melekleri, ona ey iyi huylardan çırılçıplak tembel” deyin.

  • انتظار چیستی ای کان شر  ** رو چه وا پس می‌کنی ای خیره‌سر 
  • Ey şer madeni, ne bekliyorsun? A şaşkın neden yüzünü geriye çeviriyorsun?

  • نامه‌ات آنست کت آمد به دست  ** ای خدا آزار و ای شیطان‌پرست 
  • İşte defterin, eline gelen defter a Tanrı inciten a Şeytana tapan!

  • چون بدیدی نامه‌ی کردار خویش  ** چه نگری پس بین جزای کار خویش 
  • Yaptığın şeylerin yazılı olduğu defteri gördün ya. Ne bakıyorsun Artık, yaptığının cezasını gör.

  • بیهده چه مول مولی می‌زنی  ** در چنین چه کو امید روشنی  1825
  • Beyhude yere emekleyip duruyorsun? Böyle bir kuyuda aydınlık ümidi nerede?

  • نه ترا از روی ظاهر طاعتی  ** نه ترا در سر و باطن نیتی 
  • Ne görünüşte bir ibadetin var, ne içinde gizli bir iyilik niyeti.

  • نه ترا شبها مناجات و قیام  ** نه ترا در روز پرهیز و صیام 
  • Ne geceleri münacatta bulundun, namaz kıldın; ne gündüzleri haramdan çekindin oruç tuttun!

  • نه ترا حفظ زبان ز آزار کس  ** نه نظر کردن به عبرت پیش و پس 
  • Ne kimseyi incitmemek için dilini tuttun, ne ibretle önüne ardına baktın.

  • پیش چه بود یاد مرگ و نزع خویش  ** پس چه باشد مردن یاران ز پیش 
  • Önünde ölüm anlayışı ile can çekişmeden, ardında dostlarının ölümünden başka ne var ki?

  • نه ترا بر ظلم توبه‌ی پر خروش  ** ای دغا گندم‌نمای جوفروش  1830
  • Ne zulmünle yana yakıla coşarak bir tövbe ettin, ne ağlayıp sızlandın ey buğday gösterip arpa satan adı adam!

  • چون ترازوی تو کژ بود و دغا  ** راست چون جویی ترازوی جزا 
  • Terazin eğriydi azgındı. Artık mükafat terazisinin doğru olmasını neye beklersin?

  • چونک پای چپ بدی در غدر و کاست  ** نامه چون آید ترا در دست راست 
  • Hıyanette eksik tartmada adeta sol ayak kesilmiştin, nasıl olur da terazin sağ yanından gelir?