کرمکی و از قذر آکنده‌ای ** طمطراقی در جهان افکنده‌ای

کرمکی و از قذر آکنده‌ای ** طمطراقی در جهان افکنده‌ای 1855

از منی بودی منی را واگذار ** ای ایاز آن پوستین را یاد دار

قصه‌ی ایاز و حجره داشتن او جهت چارق و پوستین و گمان آمدن خواجه تاشانس را کی او را در آن حجره دفینه است به سبب محکمی در و گرانی قفل

آن ایاز از زیرکی انگیخته ** پوستین و چارقش آویخته

می‌رود هر روز در حجره‌ی خلا ** چارقت اینست منگر درعلا

شاه را گفتند او را حجره‌ایست ** اندر آنجا زر و سیم و خمره‌ایست

راه می‌ندهد کسی را اندرو ** بسته می‌دارد همیشه آن در او 1860

شاه فرمود ای عجب آن بنده را ** چیست خود پنهان و پوشیده ز ما

پس اشارت کرد میری را که رو ** نیم‌شب بگشای و اندر حجره شو

هر چه یابی مر ترا یغماش کن ** سر او را بر ندیمان فاش کن

با چنین اکرام و لطف بی‌عدد ** از لیمی سیم و زر پنهان کند

می‌نماید او وفا و عشق و جوش ** وانگه او گندم‌نمای جوفروش 1865

هر که اندر عشق یابد زندگی ** کفر باشد پیش او جز بندگی

نیم‌شب آن میر با سی معتمد ** در گشاد حجره‌ی او رای زد

مشعله بر کرده چندین پهلوان ** جانب حجره روانه شادمان

که امر سلطانست بر حجره زنیم ** هر یکی همیان زر در کش کنیم

آن یکی می‌گفت هی چه جای زر ** از عقیق و لعل گوی و از گهر 1870

خاص خاص مخزن سلطان ویست ** بلک اکنون شاه را خود جان ویست

چه محل دارد به پیش این عشیق ** لعل و یاقوت و زمرد یا عقیق

شاه را بر وی نبودی بد گمان ** تسخری می‌کرد بهر امتحان

پاک می‌دانستش از هر غش و غل ** باز از وهمش همی‌لرزید دل

که مبادا کین بود خسته شود ** من نخواهم که برو خجلت رود 1875

این نکردست او و گر کرد او رواست ** هر چه خواهد گو بکن محبوب ماست

هر چه محبوبم کند من کرده‌ام ** او منم من او چه گر در پرده‌ام

باز گفتی دور از آن خو و خصال ** این چنین تخلیط ژاژست و خیال

از ایاز این خود محالست و بعید ** کو یکی دریاست قعرش ناپدید

هفت دریا اندرو یک قطره‌ای ** جمله‌ی هستی ز موجش چکره‌ای 1880

جمله پاکیها از آن دریا برند ** قطره‌هااش یک به یک میناگرند

شاه شاهانست و بلک شاه‌ساز ** وز برای چشم بد نامش ایاز

چشمهای نیک هم بر وی به دست ** از ره غیرت که حسنش بی‌حدست

یک دهان خواهم به پهنای فلک ** تا بگویم وصف آن رشک ملک

ور دهان یابم چنین و صد چنین ** تنگ آید در فغان این حنین 1885

این قدر گر هم نگویم ای سند ** شیشه‌ی دل از ضعیفی بشکند

شیشه‌ی دل را چو نازک دیده‌ام ** بهر تسکین بس قبا بدریده‌ام

من سر هر ماه سه روز ای صنم ** بی‌گمان باید که دیوانه شوم

هین که امروز اول سه روزه است ** روز پیروزست نه پیروزه است

هر دلی که اندر غم شه می‌بود ** دم به دم او را سر مه می‌بود 1890

قصه‌ی محمود و اوصاف ایاز ** چون شدم دیوانه رفت اکنون ز ساز

بیان آنک آنچ بیان کرده می‌شود صورت قصه است وانگه آن صورتیست کی در خورد این صورت گیرانست و درخورد آینه‌ی تصویر ایشان و از قدوسیتی کی حقیقت این قصه راست نطق را ازین تنزیل شرم می‌آید و از خجالت سر و ریش و قلم گم می‌کند و العاقل یکفیه الاشاره

زانک پیلم دید هندستان به خواب ** از خراج اومید بر ده شد خراب

کیف یاتی النظم لی والقافیه ** بعد ما ضاعت اصول العافیه

ما جنون واحد لی فی الشجون ** بل جنون فی جنون فی جنون

ذاب جسمی من اشارات الکنی ** منذ عاینت البقاء فی الفنا 1895

ای ایاز از عشق تو گشتم چو موی ** ماندم از قصه تو قصه‌ی من بگوی

بس فسانه‌ی عشق تو خواندم به جان ** تو مرا که افسانه گشتستم بخوان

خود تو می‌خوانی نه من ای مقتدی ** من که طورم تو موسی وین صدا

کوه بیچاره چه داند گفت چیست ** زانک موسی می‌بداند که تهیست

کوه می‌داند به قدر خویشتن ** اندکی دارد ز لطف روح تن 1900

تن چو اصطرلاب باشد ز احتساب ** آیتی از روح هم‌چون آفتاب

آن منجم چون نباشد چشم‌تیز ** شرط باشد مرد اصطرلاب‌ریز

تا صطرلابی کند از بهر او ** تا برد از حالت خورشید بو

جان کز اصطرلاب جوید او صواب ** چه قدر داند ز چرخ و آفتاب