گر رگ عشقی نبودی کلب را ** کی بجستی کلب کهفی قلب را

هم ز جنس او به صورت چون سگان ** گر نشد مشهور هست اندر جهان 2010

بو نبردی تو دل اندر جنس خویش ** کی بری تو بوی دل از گرگ و میش

گر نبودی عشق هستی کی بدی ** کی زدی نان بر تو و کی تو شدی

نان تو شد از چه ز عشق و اشتها ** ورنه نان را کی بدی تا جان رهی

عشق نان مرده را می جان کند ** جان که فانی بود جاویدان کند

گفت مجنون من نمی‌ترسم ز نیش ** صبر من از کوه سنگین هست بیش 2015

منبلم بی‌زخم ناساید تنم ** عاشقم بر زخمها بر می‌تنم

لیک از لیلی وجود من پرست ** این صدف پر از صفات آن درست

ترسم ای فصاد گر فصدم کنی ** نیش را ناگاه بر لیلی زنی

داند آن عقلی که او دل‌روشنیست ** در میان لیلی و من فرق نیست

معشوقی از عاشق پرسید کی خود را دوست‌تر داری یا مرا گفت من از خود مرده‌ام و به تو زنده‌ام از خود و از صفات خود نیست شده‌ام و به تو هست شده‌ام علم خود را فراموش کرده‌ام و از علم تو عالم شده‌ام قدرت خود را از یاد داده‌ام و از قدرت تو قادر شده‌ام اگر خود را دوست دارم ترا دوست داشته باشم و اگر ترا دوست دارم خود را دوست داشته باشم هر که را آینه‌ی یقین باشد گرچه خود بین خدای بین باشد اخرج به صفاتی الی خلقی من رآک رآنی و من قصدک قصدنی و علی هذا

گفت معشوقی به عاشق ز امتحان ** در صبوحی کای فلان ابن الفلان 2020

مر مرا تو دوست‌تر داری عجب ** یا که خود را راست گو یا ذا الکرب

گفت من در تو چنان فانی شدم ** که پرم از تتو ز ساران تا قدم

بر من از هستی من جز نام نیست ** در وجودم جز تو ای خوش‌کام نیست

زان سبب فانی شدم من این چنین ** هم‌چو سرکه در تو بحر انگبین

هم‌چو سنگی کو شود کل لعل ناب ** پر شود او از صفات آفتاب 2025

وصف آن سنگی نماند اندرو ** پر شود از وصف خور او پشت و رو

بعد از آن گر دوست دارد خویش را ** دوستی خور بود آن ای فتا

ور که خود را دوست دارد ای بجان ** دوستی خویش باشد بی‌گمان

خواه خود را دوست دارد لعل ناب ** خواه تا او دوست دارد آفتاب

اندرین دو دوستی خود فرق نیست ** هر دو جانب جز ضیای شرق نیست 2030

تا نشد او لعل خود را دشمنست ** زانک یک من نیست آنجا دو منست

زانک ظلمانیست سنگ و روزکور ** هست ظلمانی حقیقت ضد نور

خویشتن را دوست دارد کافرست ** زانک او مناع شمس اکبرست

پس نشاید که بگوید سنگ انا ** او همه تاریکیست و در فنا

گفت فرعونی انا الحق گشت پست ** گفت منصوری اناالحق و برست 2035

آن انا را لعنة الله در عقب ** وین انا را رحمةالله ای محب

زانک او سنگ سیه بد این عقیق ** آن عدوی نور بود و این عشیق

این انا هو بود در سر ای فضول ** ز اتحاد نور نه از رای حلول

جهد کن تا سنگیت کمتر شود ** تا به لعلی سنگ تو انور شود

صبر کن اندر جهاد و در عنا ** دم به دم می‌بین بقا اندر فنا 2040

وصف سنگی هر زمان کم می‌شود ** وصف لعلی در تو محکم می‌شود

وصف هستی می‌رود از پیکرت ** وصف مستی می‌فزاید در سرت

سمع شو یکبارگی تو گوش‌وار ** تا ز حلقه‌ی لعل یابی گوشوار

هم‌چو چه کن خاک می‌کن گر کسی ** زین تن خاکی که در آبی رسی

گر رسد جذبه‌ی خدا آب معین ** چاه ناکنده بجوشد از زمین 2045

کار می‌کن تو بگوش آن مباش ** اندک اندک خاک چه را می‌تراش

هر که رنجی دید گنجی شد پدید ** هر که جدی کرد در جدی رسید

گفت پیغمبر رکوعست و سجود ** بر در حق کوفتن حلقه‌ی وجود

حلقه‌ی آن در هر آنکو می‌زند ** بهر او دولت سری بیرون کند

آمدن آن امیر نمام با سرهنگان نیم‌شب بگشادن آن حجره‌ی ایاز و پوستین و چارق دیدن آویخته و گمان بردن کی آن مکرست و روپوش و خانه را حفره کردن بهر گوشه‌ای کی گمان آمد چاه کنان آوردن و دیوارها را سوراخ کردن و چیزی نایافتن و خجل و نومید شدن چنانک بدگمانان و خیال‌اندیشان در کار انبیا و اولیا کی می‌گفتند کی ساحرند و خویشتن ساخته‌اند و تصدر می‌جویند بعد از تفحص خجل شوند و سود ندارد

آن امینان بر در حجره شدند ** طالب گنج و زر و خمره بدند 2050

قفل را برمی‌گشادند از هوس ** با دو صد فرهنگ و دانش چند کس

زانک قفل صعب و پر پیچیده بود ** از میان قفلها بگزیده بود

نه ز بخل سیم و مال و زر خام ** از برای کتم آن سر از عوام

که گروهی بر خیال بد تنند ** قوم دیگر نام سالوسم کنند

پیش با همت بود اسرار جان ** از خسان محفوظ‌تر از لعل کان 2055

زر به از جانست پیش ابلهان ** زر نثار جان بود نزد شهان

می شتابیدند تفت از حرص زر ** عقلشان میگفت نه آهستهتر

حرس تازد بیهده سوی سراب ** عقل گوید نیک بین کان نیست آب