گل فرو شست از سر و بی‌جان دوید ** در پی او رفت و چادر می‌کشید
Başındaki kili hemen yıkadı, cansız bir halde halayığın ardına düştü. Hem koşuyor, hem çarşafını giyiyordu.
آن ز عشق جان دوید و این ز بیم ** عشق کو و بیم کو فرقی عظیم
O halayık can sevgisiyle koşmuştu, bu korkusundan koşuyordu. Aşk nerede, korku nerede? Aralarında ne fark var?
سیر عارف هر دمی تا تخت شاه ** سیر زاهد هر مهی یک روزه راه 2180
Arif, her an padişahın tahtına kadar ulaşır. Zahitse yürür,yürür bir ayda tam bir günlük yol alır.
گرچه زاهد را بود روزی شگرف ** کی بود یک روز او خمسین الف
Zahidin de şerefli bir günü yok değildir, vardır. Vardır ama onun günü, nereden elli bin yıllık olacak.
قدر هر روزی ز عمر مرد کار ** باشد از سال جهان پنجه هزار
İş erinin ömründe her gün, bu cihan yıllarınca elli bin yıldır.
عقلها زین سر بود بیرون در ** زهره‌ی وهم ار بدرد گو بدر
Akıllar, bu sırra eremezler, kapı dışında kalırlar. Bu sır, vehmin ödünü patlatırsa ko patlatsın.
ترس مویی نیست اندر پیش عشق ** جمله قربانند اندر کیش عشق
Aşk karşısında kıl kadar bile korku yoktur. Aşk mezhebinde herkes kurbandır.
عشق وصف ایزدست اما که خوف ** وصف بنده‌ی مبتلای فرج و جوف 2185
Aşk, Tanrı sıfatıdır. Fakat korku, şehvete kapılmış kulun sıfatıdır.
چون یحبون بخواندی در نبی ** با یحبوهم قرین در مطلبی
Kuran’da “Onlar Tanrıyı severler” sözünü okudun ya, bu söz “Tanrı da onları sever” sözüne eştir.
پس محبت وصف حق دان عشق نیز ** خوف نبود وصف یزدان ای عزیز
Şu halde muhabbeti de Tanrı sıfatı bil, aşkı da. Azizim korku Tanrı sıfatı olamaz.
وصف حق کو وصف مشتی خاک کو ** وصف حادث کو وصف پاک کو
Tanrı sıfatı nerede, bir avuç toprağın sıfatı nerede? Sonradan yaratılanın sıfatı nerede, o pak ve önü sonu olmayan Tanrının sıfatı nerede?
شرح عشق ار من بگویم بر دوام ** صد قیامت بگذرد و آن ناتمام
Aşkın sıfatını söylemeye koyulursam yüz kıyamet kopar da yine noksan kalır.
زانک تاریخ قیامت را حدست ** حد کجا آنجا که وصف ایزدست 2190
Çünkü kıyametin kopacağı bir zaman, bu dünyanın bir sonu vardır. Fakat Tanrı sıfatına son nerede?
عشق را پانصد پرست و هر پری ** از فراز عرش تا تحت‌الثری
Aşkın beş yüz kanadı vardır. Her kanadı, arştan yer altına kadar bütün kainatı kaplar.
زاهد با ترس می‌تازد به پا ** عاشقان پران‌تر از برق و هوا
Korkak zahit, ayağı ile yürümeye çabalar. Aşılarsa şimşekten de hızlı uçarlar, yelden de!
کی رسند این خایفان در گرد عشق ** که آسمان را فرش سازد درد عشق
O korkaklar, aşkın tozuna nereden ulaşacaklar? Aşk derdi, gökyüzünü döşeme edinir.
جز مگر آید عنایتهای ضو ** کز جهان و زین روش آزاد شو
Zahit bu makama ulaşamaz. Meğer ki Tanrı ışığının inayeti gelip erişe de bu alemden ve bu yürüyüşten kurtula.
از قش خود وز دش خود باز ره ** که سوی شه یافت آن شهباز ره 2195
Kendi kuşundan, düşünden, dedikodusundan halas olsa da yüce doğan kuşu, padişaha yol bula.
این قش و دش هست جبر و اختیار ** از ورای این دو آمد جذب یار
Bu dedikodu, cebir ve ihtiyarıdır. Sevgilinin cezbesi, bu ikisinin ardından gelir.
چون رسید آن زن به خانه در گشاد ** بانگ در در گوش ایشان در فتاد
Hasılı o kadın eve varıp kapıyı açtı. Kapının sesi kulaklarına gelince,
آن کنیزک جست آشفته ز ساز ** مرد بر جست و در آمد در نماز
Halayıkcağız perişan bir halde sıçradı, adam da namaza durdu.
زن کنیزک را پژولیده بدید ** درهم و آشفته و دنگ و مرید
Kadın halayıkcağızı perişan, şaşkın ve somurtkan,
شوی خود را دید قایم در نماز ** در گمان افتاد زن زان اهتزاز 2200
Kocasını da namaz da görünce bu halden şüphelendi.
شوی را برداشت دامن بی‌خطر ** دید آلوده‌ی منی خصیه و ذکر
Derhal kocasının eteğini kaldırdı. Bir de ne görsün? Aleti ve hayaları, meni içinde.
از ذکر باقی نطفه می‌چکید ** ران و زانو گشت آلوده و پلید
Aletinden arta kalan meni damlamada, baldırı dizi pislik içinde.
بر سرش زد سیلی و گفت ای مهین ** خصیه‌ی مرد نمازی باشد این
Başına vurdu da dedi ki: A adi herif, namaz kılan adamın hayaları böyle mi olur?
لایق ذکر و نمازست این ذکر ** وین چنین ران و زهار پر قذر
Şu alet, bu çeşit pislik içinde bulunan but ve kasık, Tanrıyı anmaya ve namaza layık mıdır?
نامه‌ی پر ظلم و فسق و کفر و کین ** لایقست انصاف ده اندر یمین 2205
Sen de insaf et, zulümle, kötülükle, küfür ve kinle dolu olan amel defteri sağ yandan verilmeye değer mi?
گر بپرسی گبر را کین آسمان ** آفریده‌ی کیست وین خلق و جهان
Kafire de bu gökyüzünü, şu halkı ve alemi kim yarattı? Diye sorsan,
گوید او کین آفریده‌ی آن خداست ** که آفرینش بر خدایی‌اش گواست
Der ki: Tanrı yarattı. Yaratmak, Tanrıya layıktır.
کفر و فسق و استم بسیار او ** هست لایق با چنین اقرار او
Fakat onun küfrü, bir hayli kötülüğü ve sitemi, bu çeşit ikrarla bir araya gelir mi?
هست لایق با چنین اقرار راست ** آن فضیحتها و آن کردار کاست
O kötü ve çirkin hareketler, o noksan işler, bu çeşit bir ikrarla bir araya sığar mı?
فعل او کرده دروغ آن قول را ** تا شد او لایق عذاب هول را 2210
İşi, ikrarını yalanlar. Bu suretle de o, korku azabına layık olur.
روز محشر هر نهان پیدا شود ** هم ز خود هر مجرمی رسوا شود
Mahşer günü, her gizli şey, meydana çıkar. Her suç, kendiliğinden insanı rezil eder.
دست و پا بدهد گواهی با بیان ** بر فساد او به پیش مستعان
Elle ayak, dile gelir. Tanrı huzurunda onun kötülüğüne şahadet eder.
دست گوید من چنین دزدیده‌ام ** لب بگوید من چنین پرسیده‌ام
El ben şöyle çaldım der, dudak ben şöyle sordum der.
پای گوید من شدستم تا منی ** فرج گوید من بکردستم زنی
Ayak, ben şehvete koştum, ferç ben zina ettim diye tanıklık eder.
چشم گوید کرده‌ام غمزه‌ی حرام ** گوش گوید چیده‌ام س الکلام 2215
Göz der ki: Ben harama baktım. Kulak der ki: Ben kötü söz işittim.
پس دروغ آمد ز سر تا پای خویش ** که دروغش کرد هم اعضای خویش
Derken sözleri baştan aşağıya yalan olur, azası yalanını meydana çıkarır.
آنچنان که در نماز با فروغ ** از گواهی خصیه شد زرقش دروغ
Nitekim doğru düzen namazın da yalanı, hayaların tanıklığı ile meydana çıktı.
پس چنان کن فعل که آن خود بی‌زبان ** باشد اشهد گفتن و عین بیان
Şu halde öyle hareket etki o hareketin, dilsiz, dudaksız, tanıklığın, şahadet ederim demenin ta kendisi olsun.
تا همه تن عضو عضوت ای پسر ** گفته باشد اشهد اندر نفع و ضر
Bütün beden, her uzuv, faydada ve zararda şahadet ederim desin ey oğul.
رفتن بنده پی خواجه گواست ** که منم محکوم و این مولای ماست 2220
Kulun, efendisinin izini izlemesi, ben buyruğa tabiim, şu da benim efendimdir demesidir.
گر سیه کردی تو نامه‌ی عمر خویش ** توبه کن زانها که کردستی تو پیش
Ömür defterini kararttınsa önce yaptıklarına tövbe et.
عمر اگر بگذشت بیخش این دمست ** آب توبه‌ش ده اگر او بی‌نمست
Ömrün geçtiyse kökü bu demdir, tez ömür ağacını tövbe suyuyla sula.
بیخ عمرت را بده آب حیات ** تا درخت عمر گردد با نبات
Ömrünün köküne abıhayat dök de ömür ağacın yeşersin.
جمله ماضیها ازین نیکو شوند ** زهر پارینه ازین گردد چو قند
Bütün geçmiştekiler, bu tövbeyle iyileşir. Geçen yıldaki zehir, bu yüzden şeker kesilir.
سیاتت را مبدل کرد حق ** تا همه طاعت شود آن ما سبق 2225
Tanrı, kötülüklerini iyiliğe çevirir. Geçmişteki bütün suçların ibadet olur.
خواجه بر توبه‌ی نصوحی خوش به تن ** کوششی کن هم به جان و هم به تن
Hocam Nasuh tövbesine sarıl, canla başla buna çalış.
شرح این توبه‌ی نصوح از من شنو ** بگرویدستی و لیک از نو گرو
Bu Nasuh tövbesini sana anlatayım, dinle. İnanmışsın ama yeniden inan!
حکایت در بیان توبه‌ی نصوح کی چنانک شیر از پستان بیرون آید باز در پستان نرود آنک توبه نصوحی کرد هرگز از آن گناه یاد نکند به طریق رغبت بلک هر دم نفرتش افزون باشد و آن نفرت دلیل آن بود کی لذت قبول یافت آن شهوت اول بی‌لذت شد این به جای آن نشست نبرد عشق را جز عشق دیگر چرا یاری نجویی زو نکوتر وانک دلش باز بدان گناه رغبت می‌کند علامت آنست کی لذت قبول نیافته است و لذت قبول به جای آن لذت گناه ننشسته است سنیسره للیسری نشده است لذت و نیسره للعسری باقیست بر وی
Süt, memeden çıktı mı bir daha dönüp memeye giremez. Nasuh tövbesi de böyledir. İnsan, bir suçtan tövbe etti mi bir daha o suçu aklına bile getirmez, değil ona rağbet etmek, her an ondan nefreti artar. O nefret, tövbenin kabul edildiğine işarettir. O istek, önce lezzetsiz bir hale geldi, sonradan da istek yerine bu nefret geçti. Nitekim "Aşkı, başka bir aşktan başkası getiremez, neden o sevgiliden güzel bir sevgiliye âşık olmuyorsun?" demişler. İnsanın gönlü, tövbeden yine o suça meylederse bu meyil, tövbenin kabul " edilmediğine, kabul lezzetinin o suçun yerine geçmediğine delildir. Yani "Kolay ibadetleri ona kolaylaştırırız" hükmü zahir olmamıştır, onda hâlâ "Güç şeyleri, kötülükleri, ona kolay gösteririz" hükmü vardır.