حاجتش ناید به فعل و قول خوب ** احذروهم هم جواسیس القلوب

حاجتش ناید به فعل و قول خوب ** احذروهم هم جواسیس القلوب 240

Onların güzel söze, güzel işe ihtiyaçları yoktur. Sakının onlardan, onlar kalplerin casusudurlar.

این گواه فعل و قول از وی بجو ** کو به دریا نیست واصل هم‌چو جو

Bu söz ve iş tanıklarını, dere gibi henüz ulaşmamışlarda ara!

در بیان آنک نور خود از اندرون شخص منور بی‌آنک فعلی و قولی بیان کند گواهی دهد بر نور وی در بیان آنک آن‌نور خود را از اندرون سر عارف ظاهر کند بر خلقان بی‌فعل عارف و بی‌قول عارف افزون از آنک به قول و فعل او ظاهر شود چنانک آفتاب بلند شود بانگ خروس و اعلام مذن و علامات دیگر حاجت نیاید

Nurlu adamın nuru, o bir iş yapmadan bir söz söylemeden de içinden o nura tanıklık verir. “Arifin sırrı, sözüyle ve işiyle meydana çıkmaktan ziyade hiçbir söz söylemeden ve hiçbir iş yapmadan halka görünür meydana çıkar. Nitekim güneş doğup yükselince horoz sesine, müezzinin haber vermesine ve diğer alametlere hacet yoktur, bir iş ve söz olmasa da güneşin nur güneşe tanıklık verir.”

لیک نور سالکی کز حد گذشت ** نور او پر شد بیابانها و دشت

Fakat haddi aşan yolcunun nuru ile çöller, ovalar dolmuştur.

شاهدی‌اش فارغ آمد از شهود ** وز تکلفها و جانبازی و جود

Güzelliğe görülmeye ehemmiyet bile vermez, tekellüflere, canla, başla oynamaya, cömertliklerde bulunmaya aldırış bile etmez.

نور آن گوهر چو بیرون تافتست ** زین تسلسها فراغت یافتست

O incinin nuru dışa vurdu mu artık, o, bu zahitliklerden kurtulmuştur.

پس مجو از وی گواه فعل و گفت ** که ازو هر دو جهان چون گل شکفت 245

Artık ondan iş ve söz tanığı arama, iki cihan da gül gibi onun yüzünden açılmıştır.

این گواهی چیست اظهار نهان ** خواه قول و خواه فعل و غیر آن

İster söz olsun, ister iş ister başka şey... Bu tanıklık nedir? Gizliyi meydana çıkartmak değil mi?

که عرض اظهار سر جوهرست ** وصف باقی وین عرض بر معبرست

Maksat cevherin sırrını meydana çıkartmaktır. Vasıf bakidir, bu arazsa geçici.

این نشان زر نماند بر محک ** زر بماند نیک نام و بی ز شک

Altının mihenkte bıraktığı iz kalmaz, fakat şüphe yok ki altın, adı iyi olarak kalır.

این صلات و این جهاد و این صیام ** هم نماند جان بماند نیک‌نام

Bu namaz, bu savaş ve bu oruç da kalmaz. Fakat can, iyi adla iyi sanla kalır.

جان چنین افعال و اقوالی نمود ** بر محک امر جوهر را بسود 250

Can böyle işler, böyle sözler gösterdi de cevherini, buyruk mihengine sürdü;

که اعتقادم راستست اینک گواه ** لیک هست اندر گواهان اشتباه

İnanışım doğrudur. İşte tanığım da buracıkta dedi. Fakat tanıklar şüphelidir.

تزکیه باید گواهان را بدان ** تزکیش صدقی که موقوفی بدان

Bil ki tanıkları tezkiye lazımdır: Senin davanı kabul etmek, tezkiyeye bağlıdır.

حفظ لفظ اندر گواه قولیست ** حفظ عهد اندر گواه فعلیست

Sözü doğru söylemek, söze ait tanıktadır, ahdi korumak da işe ait tanıkta.

گر گواه قول کژ گوید ردست ** ور گواه فعل کژ پوید ردست

Söz tanığı eğri söylerse reddedilir, iş tanığı da eğri yürür, koşarsa yine reddedilir.

قول و فعل بی‌تناقض بایدت ** تا قبول اندر زمان بیش آیدت 255

Sözde ve işte bir ayrılık olmamalı ki bu tanıklar kabul edilsin.

سعیکم شتی تناقض اندرید ** روز می‌دوزید شب بر می‌درید

“Çalışmanız ayrı ayrı; aykırılıklar içindesiniz” Gündüz dikiyorsunuz gece söküyorsunuz!

پس گواهی با تناقض کی شنود ** یا مگر حلمی کند از لطف خود

Peki sözleri birbirine uymayan şahidi kim dinler? Meğer ki Allah kendi lütfu ile bir hilim göstere.

فعل و قول اظهار سرست و ضمیر ** هر دو پیدا می‌کند سر ستیر

Söz ve iş, içtekini, sırrı meydana vurmaktadır. Her ikisi, gizli sırrı meydana çıkarır.

چون گواهت تزکیه شد شد قبول ** ورنه محبوس است اندر مول مول

Tanığın tezkiye edildi mi kabul olunur, yoksa yerinde sayar emekler durur.

تا تو بستیزی ستیزند ای حرون ** فانتظرهم انهم منتظرون 260

A inatçı, sen inat ettikçe onlar da ederler. “Sen onları bekleyedur onlar da bekliyorlar!..

عرضه کردن مصطفی علیه‌السلام شهادت را بر مهمان خویش

Mustafa aleyhisselam’ın konuğuna şahadeti arzetmesi

این سخن پایان ندارد مصطفی ** عرضه کرد ایمان و پذرفت آن فتی

Bu söze son yoktur, Mustafa, ona iman etmesini söyledi, o da kabul etti.

آن شهادت را که فرخ بوده است ** بندهای بسته را بگشوده است

O kutlu şahadet bağlanmış düğümleri çözdü.

گشت مؤمن گفت او را مصطفی ** که امشبان هم باش تو مهمان ما

İmana geldi. Mustafa ona dedi ki: Bu gece de bizim konuğumuz ol.

گفت والله تا ابد ضیف توم ** هر کجا باشم بهر جا که روم

Adam vallahi dedi, ebedi olarak senin konuğunum. Nerede olursam olayım, nereye gidersem gideyim sana misafirim.

زنده کرده و معتق و دربان تو ** این جهان و آن جهان بر خوان تو 265

Beni dirilttin, senin azatlın, senin kapıcınım. Bu alemde senin sofranın başında, o alem de.

هر که بگزیند جزین بگزیده خوان ** عاقبت درد گلویش ز استخوان

Bu seçilmiş sofradan başka bir sofra seçen kişinin boğazını, nihayet kemik yırtar deler.

هر که سوی خوان غیر تو رود ** دیو با او دان که هم‌کاسه بود

Kim senin sofrandan başka bir sofraya giderse bil ki Şeytan, onunla bir kâseden yemek yer.

هر که از همسایگی تو رود ** دیو بی‌شکی که همسایه‌ش شود

Kim senin komşuluğundan kaçarsa şüphe yok ki Şeytan, ona komşu olur.

ور رود بی‌تو سفر او دوردست ** دیو بد همراه و هم‌سفره‌ی ویست

Kim sensiz uzak bir yola giderse Şeytan onula yoldaş olur, onunla bir sofraya oturur.

ور نشیند بر سر اسپ شریف ** حاسد ماهست دیو او را ردیف 270

Yüce ve güzel bir ata binse aya haset eder; Şeytan da ona arkadaş olur.

ور بچه گیرد ازو شهناز او ** دیو در نسلش بود انباز او

Nazlı karısı ondan bir çocuk doğursa Şeytan onun soyundan ona ortak kesilir.

در نبی شارکهم گفتست حق ** هم در اموال و در اولاد ای شفق

Allah Kur’anda “Ey Mümin, Şeytana kafirlerin mallarında, evlatlarında ortak ol” buyurmuştur.

گفت پیغامبر ز غیب این را جلی ** در مقالات نوادر با علی

Peygamber bunu Ali’ye değer biçilmez sözleri arasında açıkça söylemiştir.

یا رسول‌الله رسالت را تمام ** تو نمودی هم‌چو شمس بی‌غمام

Konuk dedi ki: “Ey Allah elçisi, bulutsuz bir güneş gibi peygamberliği sen tamamladın, apaydın bir hale koydun.

این که تو کردی دو صد مادر نکرد ** عیسی از افسونش با عازر نکرد 275

Senin bu yaptığını iki yüz ana yapamaz. İsa bile bunu Azer’e yapmadı.

از تو جانم از اجل نک جان ببرد ** عازر ار شد زنده زان دم باز مرد

Senin yüzünden canım hemencecik ecelden kurtuldu. Azer de dirildi ama o anda yine öldü.

گشت مهمان رسول آن شب عرب ** شیر یک بز نیمه خورد و بست لب

Arap o gece Peygambere konuk oldu, bir keçiden sağılan sütün yarısını ancak yiyebildi, ağzını silip çekildi.

کرد الحاحش بخور شیر و رقاق ** گفت گشتم سیر والله بی‌نفاق

Peygamber süt iç, yufka ekmeği ye diye ısrar ettiyse de Vallahi dedi, riyasız doydum.

این تکلف نیست نی ناموس و فن ** سیرتر گشتم از آنک دوش من

Bu, ne tekellüf, ne sıkılma, ne de hile. Dün geceden daha ziyade doydum.

در عجب ماندند جمله اهل بیت ** پر شد این قندیل زین یک قطره زیت 280

Bütün ev halkı şaştılar. Bu kandil, şu bir kara zeytin yağı ile nasıl doldu diye hayretlere düştüler.

آنچ قوت مرغ بابیلی بود ** سیری معده‌ی چنین پیلی شود

Bir ebabil kuşunun gıdası, böyle bir fili nasıl doyurdu dediler.

فجفجه افتاد اندر مرد و زن ** قدر پشه می‌خورد آن پیل‌تن

Kadın, erkek, o fil bedenli, bir sineğin yiyeceğini yiyor diye fısıldaşmaya başladılar.

حرص و وهم کافری سرزیر شد ** اژدها از قوت موری سیر شد

Kafirliğin hırs ve vehmi baş aşağı düştü, ejderha bir karıncanın gıdası ile doydu.

آن گدا چشمی کفر از وی برفت ** لوت ایمانیش لمتر کرد و زفت

Kafirliğin aç gözlülüğü ondan gitti, iman gıdası onu semirtti geliştirdi.

آنک از جوع البقر او می‌طپید ** هم‌چو مریم میوه‌ی جنت بدید 285

Öküz açlığı illetine tutunan adam, Meryem gibi cennet meyvesini gördü.

میوه‌ی جنت سوی چشمش شتافت ** معده‌ی چون دوزخش آرام یافت

Cennet meyvesi, bedenine koştu, ulaştı. Cehennem gibi olan midesi, yatıştı rahatladı.

ذات ایمان نعمت و لوتیست هول ** ای قناعت کرده از ایمان به قول

Ey imandan yalnız bir lafa kanan, ununla kanaat eden kişi, zaten iman yüce bir nimettir, büyük bir gıdadır.

بیان آنک نور که غذای جانست غذای جسم اولیا می‌شود تا او هم یار می‌شود روح را کی اسلم شیطانی علی یدی

”Şeytanın, benim elimdem müslüman oldu” hadisine göre can gıdası olan nur, ruha eş ve dost olmak için velilerin cisimlerine gıda olur.

گرچه آن مطعوم جانست و نظر ** جسم را هم زان نصیبست ای پسر

Gerçi ruh gıdası canın ve gözün yediği bir gıdadır; fakat oğul, cismin de ondan nasibi vardır.

گر نگشتی دیو جسم آن را اکول ** اسلم الشیطان نفرمودی رسول

Şeytana benzeyen beden, onu yemeseydi Resül benim Şeytanım Müslüman olmuştur buyurmazdı.