English    Türkçe    فارسی   

5
2437-2486

  • این گدا چشمی و این نادیدگی  ** از گدایی تست نه از بگلربگی 
  • Madem kaynaktan geldin, neden kurusun?

  • چون ز چشمه آمدی چونی تو خشک  ** ور تو ناف آهویی کو بوی مشک 
  • Madem misk ceylânısın, nerde sende misk kokusu?

  • زانک می‌گویی و شرحش می‌کنی  ** چون نشانی در تو نامد ای سنی 
  • Söylediğin, anlattığın şeylerden neden sende bir nişane yok ey yüce kişi?" diyemedi.

  • مثل آوردن اشتر در بیان آنک در مخبر دولتی فر و اثر آن چون نبینی جای متهم داشتن باشد کی او مقلدست در آن 
  • Bir devleti haber verende o devletin eserini ve nurunu göremezsen onun mukallit olduğuna hükmetmen lâzımdır. Bu hususta bir deve hikâyesini örnek getiriyoruz.

  • آن یکی پرسید اشتر را که هی  ** از کجا می‌آیی ای اقبال پی  2440
  • Birisi, deveye "Ey izi kutlu, nerden geliyorsun?" dedi.

  • گفت از حمام گرم کوی تو  ** گفت خود پیداست در زانوی تو 
  • Deve dedi ki: Senin civarında bulunan sıcacık hamamdan. Adam, evet dedi, zaten dizinden belli!

  • مار موسی دید فرعون عنود  ** مهلتی می‌خواست نرمی می‌نمود 
  • İnatçı Firavun, Musa'nın ejderhasını görünce mühlet istedi, yumuşaklık gösterdi.

  • زیرکان گفتند بایستی که این  ** تندتر گشتی چو هست او رب دین 
  • Akıllılar dediler ki: Bu, daha fazla sertleşmeliydi. Hani ya Tanrıydı ya!

  • معجزه‌گر اژدها گر مار بد  ** نخوت و خشم خدایی‌اش چه شد 
  • Mucize ister ejderha olsun, ister yılan. Onun Tanrılık kibri, Tanrılık hışımı ne oldu?

  • رب اعلی گر ویست اندر جلوس  ** بهر یک کرمی چیست این چاپلوس  2445
  • Oturunca "Ben yüce Tanrıyım" diyordu. Bir kurtcağız için bu yaltaklanma neden?

  • نفس تو تا مست نقلست و نبید  ** دانک روحت خوشه‌ی غیبی ندید 
  • Senin nefsin, mezeyle, hurma şarabiyle sarhoşsa bil ki gayıp salkımını görmemiştir.

  • که علاماتست زان دیدار نور  ** التجافی منک عن دار الغرور 
  • Çünkü o nuru görenlerde alâmetler vardır. Onlar, bu gurur yüzünden uzaklaşırlar.

  • مرغ چون بر آب شوری می‌تند  ** آب شیرین را ندیدست او مدد 
  • Acı suyun etrafında dönüp dolaşan kuş, tatlı suyu görmemiştir.

  • بلک تقلیدست آن ایمان او  ** روی ایمان را ندیده جان او 
  • Onun imanı da taklitten ibarettir. Canı, iman yüzünü görmemiştir.

  • پس خطر باشد مقلد را عظیم  ** از ره و ره‌زن ز شیطان رجیم  2450
  • Mukallide yoldan da büyük bir tehlike vardır" yol kesen taşlanmış Şeytandan da.

  • چون ببیند نور حق آمن شود  ** ز اضطرابات شک او ساکن شود 
  • Fakat hak nurunu görünce emin olur. Ondaki şüphe ıstırapları yatışır.

  • تا کف دریا نیاید سوی خاک  ** که اصل او آمد بود در اصطکاک 
  • Denizin köpüğü, aslı olan toprağa gelmedikçe çalkanır durur.

  • خاکی است آن کف غریبست اندر آب  ** در غریبی چاره نبود ز اضطراب 
  • O köpük, toprağa aittir, denizde gariptir. Gariplikte de ıstırap çekmesinden başka bir çaresi yoktur.

  • چونک چشمش باز شد و آن نقش خواند  ** دیو را بر وی دگر دستی نماند 
  • Bir adamın gözü açıldı da o nakşı okudu mu artık Şeytan, bir daha ona el atamaz.

  • گرچه با روباه خر اسرار گفت  ** سرسری گفت و مقلدوار گفت  2455
  • Eşek, tilkiye sırlar söyledi ama serserice söyledi, mukallitçe söyledi.

  • آب را بستود و او تایق نبود  ** رخ درید و جامه او عاشق نبود 
  • Suyu övdü, fakat iştiyakı yoktu. Yüzünü, elbisesini yırttı, fakat âşık değildi.

  • از منافق عذر رد آمد نه خوب  ** زانک در لب بود آن نه در قلوب 
  • Münafıkın özrü kabul edilmez. Çünkü o özür, dudağındadır, kalbinde değil.

  • بوی سیبش هست جزو سیب نیست  ** بو درو جز از پی آسیب نیست 
  • Elma kokusuna sahiptir ama elmaya değil. O koku, onda ancak zarar vermek için vardır.

  • حمله‌ی زن در میان کارزار  ** نشکند صف بلک گردد کارزار 
  • Bütün kadınlar, savaşta saf yarmazlar, feryat ve figan ederler.

  • گرچه می‌بینی چو شیر اندر صفش  ** تیغ بگرفته همی‌لرزد کفش  2460
  • Onu saf içinde aslan gibi görürsün, eline kılıcını almıştır ama eli titrer durur.

  • وای آنک عقل او ماده بود  ** نفس زشتش نر و آماده بود 
  • Vay aklı dişi, kötü ve çirkin nefsi erkek ve atılmaya hazır olana!

  • لاجرم مغلوب باشد عقل او  ** جز سوی خسران نباشد نقل او 
  • Nihayet onun aklı alt olur. Ziyandan başka bir yere göçemez.

  • ای خنک آن کس که عقلش نر بود  ** نفس زشتش ماده و مضطر بود 
  • Ne mutlu aklı erkek olana, çirkin nefsi dişi ve âciz bulunana!

  • عقل جزوی‌اش نر و غالب بود  ** نفس انثی را خرد سالب بود 
  • Cüzi aklı, erkek ve üst olursa dişi nefsini aklı, alt eder.

  • حمله‌ی ماده به صورت هم جریست  ** آفت او هم‌چو آن خر از خریست  2465
  • Görünüşte dişinin saldırması da kuvvetlidir ama onun ziyanı, o eşek gibi, eşekliğindendir.

  • وصف حیوانی بود بر زن فزون  ** زانک سوی رنگ و بو دارد رکون 
  • Kadında hayvan sıfatı üstündür. Çünkü kadının renge, kokuya meyli vardır.

  • رنگ و بوی سبزه‌زار آن خر شنید  ** جمله حجتها ز طبع او رمید 
  • O eşek de çayırlığın rengini, kokusunu duyunca elindeki bütün deliller kaçıp gitti.

  • تشنه محتاج مطر شد وابر نه  ** نفس را جوع البقر بد صبر نه 
  • Yağmura muhtaç bir susuz haline geldi, bulut yoktu, öküz açlığına uğradı, sabrı yoktu.

  • اسپر آهن بود صبر ای پدر  ** حق نبشته بر سپر جاء الظفر 
  • Babam, sabır demir kalkandır. Tanrı, kalkana "Zafer geldi çattı" yazısını yazmıştır.

  • صد دلیل آرد مقلد در بیان  ** از قیاسی گوید آن را نه از عیان  2470
  • Mukallit, söz arasında yüzlerce delil getirir. Fakat onları kıyas bakımından söyler, açık bir tarzda değil.

  • مشک‌آلودست الا مشک نیست  ** بوی مشکستش ولی جز پشک نیست 
  • Misklere bulanmıştır ama misk değildir. Kendisinde misk kokusu vardır ama pis bir şeydir ancak.

  • تا که پشکی مشک گردد ای مرید  ** سالها باید در آن روضه چرید 
  • Ey mürit, pislik, misk haline gelinceye kadar yıllarca o bahçede otlamak gerek.

  • که نباید خورد و جو هم‌چون خران  ** آهوانه در ختن چر ارغوان 
  • Evet, arpa yememeli eşekler gibi. Ceylâncasına Huten ülkesinde erguvan otlamak gerek.

  • جز قرنفل یا سمن یا گل مچر  ** رو به صحرای ختن با آن نفر 
  • Karanfilden, yaseminden, gülden başka bir şey otlama. O ceylânlarla Huten sahrasına yürü!

  • معده را خو کن بدان ریحان و گل  ** تا بیابی حکمت و قوت رسل  2475
  • Mideni o reyhanlara, güllere alıştır da peygamberlerin hikmet ve gıdasını bul.

  • خوی معده زین که و جو باز کن  ** خوردن ریحان و گل آغاز کن 
  • Mideni şu ottan, arpadan vazgeçir, reyhan ve gül yemeye başla.

  • معده‌ی تن سوی کهدان می‌کشد  ** معده‌ی دل سوی ریحان می‌کشد 
  • Ten midesi, insanı samanlığa çeker. Gönül midesi reyhanlığa.

  • هر که کاه و جو خورد قربان شود  ** هر که نور حق خورد قرآن شود 
  • Ot ve arpa yiyen kurban olur. Tanrı nuriyle gıdalanan Kuran olur.

  • نیم تو مشکست و نیمی پشک هین  ** هین میفزا پشک افزا مشک چین 
  • Senin yarın pisliktir, yarın misk. Kendine gel de pisliği değil, Çin miskini artır.

  • آن مقلد صد دلیل و صد بیان  ** در زبان آرد ندارد هیچ جان  2480
  • O mukallitte yüzlerce delil, yüzlerce söz vardır. Ama dile getirince görürsün ki onlarda can yok.

  • چونک گوینده ندارد جان و فر  ** گفت او را کی بود برگ و ثمر 
  • Söyliyende can ve fer olmazsa sözünde yaprak ve meyva nerden olacak? Öyle söz, tesir eder mi hiç?

  • می‌کند گستاخ مردم را به راه  ** او بجان لرزان‌ترست از برگ کاه 
  • Küstahçasına insanları yola sokar ama kendisi saman çöpünden fazla titrer.

  • پس حدیثش گرچه بس با فر بود  ** در حدیثش لرزه هم مضمر بود 
  • Sözü pek parlaktır, fakat sözünde de bir titreyiş gizlidir.

  • فرق میان دعوت شیخ کامل واصل و میان سخن ناقصان فاضل فضل تحصیلی بر بسته 
  • Kâmil ve Tanrı'ya ulaşmış şeyhin davetiyle, okumakla fazilet kazanmış kişilerin sözleri arasındaki fark

  • شیخ نورانی ز ره آگه کند  ** با سخن هم نور را همره کند 
  • Nura ulaşmış şeyh, insana yol bildirir, sözünü nurla yoldaş eder.

  • جهد کن تا مست و نورانی شوی  ** تا حدیثت را شود نورش روی  2485
  • Çalış çabala da sarhoş ol, nura ulaş, sözünden Tanrı nuru aksın.

  • هر چه در دوشاب جوشیده شود  ** در عقیده طعم دوشابش بود 
  • Pekmez içinde ne kaynatılırsa pekmez lezzetini alır.