از ره سر صد هزاران دگر ** گشته از توبه شکستن خوک و خر

دوم بار آمدن روبه بر این خر گریخته تا باز بفریبدش

پس بیامد زود روبه سوی خر ** گفت خر از چون تو یاری الحذر 2600

ناجوامردا چه کردم من ترا ** که به پیش اژدها بردی مرا

موجب کین تو با جانم چه بود ** غیر خبث جوهر تو ای عنود

هم‌چو کزدم کو گزد پای فتی ** نارسیده از وی او را زحمتی

یا چو دیوی کو عدوی جان ماست ** نارسیده زحمتش از ما و کاست

بلک طبعا خصم جان آدمیست ** از هلاک آدمی در خرمیست 2605

از پی هر آدمی او نسکلد ** خو و طبع زشت خود او کی هلد

زانک خبث ذات او بی‌موجبی ** هست سوی ظلم و عدوان جاذبی

هر زمان خواند ترا تا خرگهی ** که در اندازد ترا اندر چهی

که فلان جا حوض آبست و عیون ** تا در اندازد به حوضت سرنگون

آدمی را با همه وحی و نظر ** اندر افکند آن لعین در شور و شر 2610

بی‌گناهی بی‌گزند سابقی ** که رسد او را ز آدم ناحقی

گفت روبه آن طلسم سحر بود ** که ترا در چشم آن شیری نمود

ورنه من از تو به تن مسکین‌ترم ** که شب و روز اندر آنجا می‌چرم

گرنه زان گونه طلسمی ساختی ** هر شکم‌خواری بدانجا تاختی

یک جهان بی‌نوا پر پیل و ارج ** بی‌طلسمی کی بماندی سبز مرج 2615

من ترا خود خواستم گفتن به درس ** که چنان هولی اگر بینی مترس

لیک رفت از یاد علم آموزیت ** که بدم مستغرق دلسوزیت

دیدمت در جوع کلب و بی‌نوا ** می‌شتابیدم که آیی تا دوا

ورنه با تو گفتمی شرح طلسم ** که آن خیالی می‌نماید نیست جسم

جواب گفتن خر روباه را

گفت رو رو هین ز پیشم ای عدو ** تا نبینم روی تو ای زشت‌رو 2620

آن خدایی که ترا بدبخت کرد ** روی زشتت را کریه و سخت کرد

با کدامین روی می‌آیی به من ** این چنین سغری ندارد کرگدن

رفته‌ای در خون جانم آشکار ** که ترا من ره‌برم تا مرغزار

تا بدیدم روی عزرائیل را ** باز آوردی فن و تسویل را

گرچه من ننگ خرانم یا خرم ** جانورم جان دارم این را کی خرم 2625

آنچ من دیدم ز هول بی‌امان ** طفل دیدی پیر گشتی در زمان

بی‌دل و جان از نهیب آن شکوه ** سرنگون خود را در افکندم ز کوه

بسته شد پایم در آن دم از نهیب ** چون بدیدم آن عذاب بی‌حجاب

عهد کردم با خدا کای ذوالمنن ** برگشا زین بستگی تو پای من

تا ننوشم وسوسه‌ی کس بعد ازین ** عهد کردم نذر کردم ای معین 2630

حق گشاده کرد آن دم پای من ** زان دعا و زاری و ایمای من

ورنه اندر من رسیدی شیر نر ** چون بدی در زیر پنجه‌ی شیر خر

باز بفرستادت آن شیر عرین ** سوی من از مکر ای بس القرین

حق ذات پاک الله الصمد ** که بود به مار بد از یار بد

مار بد جانی ستاند از سلیم ** یار بد آرد سوی نار مقیم 2635

از قرین بی‌قول و گفت و گوی او ** خو بدزدد دل نهان از خوی او

چونک او افکند بر تو سایه را ** دزدد آن بی‌مایه از تو مایه را

عقل تو گر اژدهایی گشت مست ** یار بد او را زمرد دان که هست

دیده‌ی عقلت بدو بیرون جهد ** طعن اوت اندر کف طاعون نهد

جواب گفتن روبه خر را

گفت روبه صاف ما را درد نیست ** لیک تخییلات وهمی خورد نیست 2640

این همه وهم توست ای ساده‌دل ** ورنه بر تو نه غشی دارم نه غل

از خیال زشت خود منگر به من ** بر محبان از چه داری س ظن

ظن نیکو بر بر اخوان صفا ** گرچه آید ظاهرا زیشان جفا

این خیال و وهم بد چون شد پدید ** صد هزاران یار را از هم برید

مشفقی گر کرد جور و امتحان ** عقل باید که نباشد بدگمان 2645

خصاه من بدرگ نبودم زشت‌اسم ** آنک دیدی بد نبد بود آن طلسم

ور بدی بد آن سگالش قدرا ** عفو فرمایند یاران زان خطا

عالم وهم و خیال طمع و بیم ** هست ره‌رو را یکی سدی عظیم