هیچ روزی کم نیامد روزیم ** چیست این ترس و غم و دلسوزیم

باز چون شب می‌شود آن گاو زفت ** می‌شود لاغر که آوه رزق رفت 2865

نفس آن گاوست و آن دشت این جهان ** کو همی لاغر شود از خوف نان

که چه خواهم خورد مستقبل عجب ** لوت فردا از کجا سازم طلب

سالها خوردی و کم نامد ز خور ** ترک مستقبل کن و ماضی نگر

لوت و پوت خورده را هم یاد آر ** منگر اندر غابر و کم باش زار

صید کردن شیر آن خر را و تشنه شدن شیر از کوشش رفت به چشمه تا آب خورد تا باز آمدن شیر جگربند و دل و گرده را روباه خورده بود کی لطیفترست شیر طلب کرد دل و جگر نیافت از روبه پرسید کی کو دل و جگر روبه گفت اگر او را دل و جگر بودی آنچنان سیاستی دیده بود آن روز و به هزار حیله جان برده کی بر تو باز آمدی لوکنا نسمع او نعقل ماکنا فی اصحاب السعیر

برد خر را روبهک تا پیش شیر ** پاره‌پاره کردش آن شیر دلیر 2870

تشنه شد از کوشش آن سلطان دد ** رفت سوی چشمه تا آبی خورد

روبهک خورد آن جگربند و دلش ** آن زمان چون فرصتی شد حاصلش

شیر چون وا گشت از چشمه به خور ** جست در خر دل نه دل بد نه جگر

گفت روبه را جگر کو دل چه شد ** که نباشد جانور را زین دو بد

گفت گر بودی ورا دل یا جگر ** کی بدینجا آمدی بار دگر 2875

آن قیامت دیده بود و رستخیز ** وآن ز کوه افتادن و هول و گریز

گر جگر بودی ورا یا دل بدی ** بار دیگر کی بر تو آمدی

چون نباشد نور دل دل نیست آن ** چون نباشد روح جز گل نیست آن

آن زجاجی کو ندارد نور جان ** بول و قاروره‌ست قندیلش مخوان

نور مصباحست داد ذوالجلال ** صنعت خلقست آن شیشه و سفال 2880

لاجرم در ظرف باشد اعتداد ** در لهبها نبود الا اتحاد

نور شش قندیل چون آمیختند ** نیست اندر نورشان اعداد و چند

آن جهود از ظرفها مشرک شده‌ست ** نور دید آن مومن و مدرک شده‌ست

چون نظر بر ظرف افتد روح را ** پس دو بیند شیث را و نوح را

جو که آبش هست جو خود آن بود ** آدمی آنست کو را جان بود 2885

این نه مردانند اینها صورتند ** مرده‌ی نانند و کشته‌ی شهوتند

حکایت آن راهب که روز با چراغ می‌گشت در میان بازار از سر حالتی کی او را بود

آن یکی با شمع برمی‌گشت روز ** گرد بازاری دلش پر عشق و سوز

بوالفضولی گفت او را کای فلان ** هین چه می‌جویی به سوی هر دکان

هین چه می‌گردی تو جویان با چراغ ** در میان روز روشن چیست لاغ

گفت می‌جویم به هر سو آدمی ** که بود حی از حیات آن دمی 2890

هست مردی گفت این بازار پر ** مردمانند آخر ای دانای حر

گفت خواهم مرد بر جاده‌ی دو ره ** در ره خشم و به هنگام شره

وقت خشم و وقت شهوت مرد کو ** طالب مردی دوانم کو به کو

کو درین دو حال مردی در جهان ** تا فدای او کنم امروز جان

گفت نادر چیز می‌جویی ولیک ** غافل از حکم و قضایی بین تو نیک 2895

ناظر فرعی ز اصلی بی‌خبر ** فرع ماییم اصل احکام قدر

چرخ گردان را قضا گمره کند ** صدعطارد را قضا ابله کند

تنگ گرداند جهان چاره را ** آب گرداند حدید و خاره را

ای قراری داده ره را گام گام ** خام خامی خام خامی خام خام

چون بدیدی گردش سنگ آسیا ** آب جو را هم ببین آخر بیا 2900

خاک را دیدی برآمد در هوا ** در میان خاک بنگر باد را

دیگهای فکر می‌بینی به جوش ** اندر آتش هم نظر می‌کن به هوش

گفت حق ایوب را در مکرمت ** من بهر موییت صبری دادمت

هین به صبر خود مکن چندین نظر ** صبر دیدی صبر دادن را نگر

چند بینی گردش دولاب را ** سر برون کن هم ببین تیز آب را 2905

تو همی‌گویی که می‌بینم ولیک ** دید آن را بس علامتهاست نیک

گردش کف را چو دیدی مختصر ** حیرتت باید به دریا در نگر

آنک کف را دید سر گویان بود ** وانک دریا دید او حیران بود

آنک کف را دید نیتها کند ** وانک دریا دید دل دریا کند

آنک کفها دید باشد در شمار ** و آنک دریا دید شد بی‌اختیار 2910

آنک او کف دید در گردش بود ** وانک دریا دید او بی‌غش بود

دعوت کردن مسلمان مغ را

مر مغی را گفت مردی کای فلان ** هین مسلمان شو بباش از مومنان

گفت اگر خواهد خدا مومن شوم ** ور فزاید فضل هم موقن شوم