English    Türkçe    فارسی   

5
29-78

  • هم‌چو نخلی برنیارد شاخها  ** کرده موشانه زمین سوراخها 
  • Hurma gibi göklere dal budak salamaz da köstebek gibi yeri delik deşik eder.

  • چار وصفست این بشر را دل‌فشار  ** چارمیخ عقل گشته این چهار  30
  • İnsan için, iç sıkıcı dört şey vardır; bu dört şey aklın çarmıhı kesilmiştir.

  • تفسیر خذ اربعة من الطیر فصرهن الیک 
  • “Dört kuş al, onları yanına topla” ayetinin tefsiri”

  • تو خلیل وقتی ای خورشیدهش  ** این چهار اطیار ره‌زن را بکش 
  • Ey idraki güneşe benzeyen, sen vaktin Halil’isin. Bu yol kesen dört kuşu öldür!

  • زانک هر مرغی ازینها زاغ‌وش  ** هست عقل عاقلان را دیده‌کش 
  • Çünkü bunların her biri de karga gibi akıllıların akıl gözlerini oyar, çıkarır.

  • چار وصف تن چو مرغان خلیل  ** بسمل ایشان دهد جان را سبیل 
  • Tene ait dört huy, Halil’in kuşlarına benzer. Onları kesmek cana yol açar.

  • ای خلیل اندر خلاص نیک و بد  ** سر ببرشان تا رهد پاها ز سد 
  • Ey Halil, iyiden kötüden kurtulmak için kes onların başlarını da ayaklar setten kurtulsun.

  • کل توی و جملگان اجزای تو  ** بر گشا که هست پاشان پای تو  35
  • Kül, sensin, hepsi de senin cüzülerindir. Çöz ayaklarını, onların ayakları senin ayakların demektir.

  • از تو عالم روح زاری می‌شود  ** پشت صد لشکر سواری می‌شود 
  • Alem, senin yüzünden ruhların uçtuğu, toplandığı bir yer haline gelir; bir atlı, yüzlerce orduya dayanç olur.

  • زانک این تن شد مقام چار خو  ** نامشان شد چار مرغ فتنه‌جو 
  • Çünkü bu ten dört huyun durağıdır, o huyların adları, dört fitneci kuştur.

  • خلق را گر زندگی خواهی ابد  ** سر ببر زین چار مرغ شوم بد 
  • Halkın ebedi olarak diriliğini istersen bu dört şom ve kötü kuşun başlarını kes.

  • بازشان زنده کن از نوعی دگر  ** که نباشد بعد از آن زیشان ضرر 
  • Sonra da onları bir başka çeşit dirilt de artık onlardan bir zarar gelmesin.

  • چار مرغ معنوی راه‌زن  ** کرده‌اند اندر دل خلقان وطن  40
  • Dört yol kesen manevi kuş, halkın gönlünü yurt edinmiştir.

  • چون امیر جمله دلهای سوی  ** اندرین دور ای خلیفه‌ی حق توی 
  • Bütün gönüllere emir olursan, ey kişi, bu zamanda Allah halifesi sensin.

  • سر ببر این چار مرغ زنده را  ** سر مدی کن خلق ناپاینده را 
  • Bu dört diri kuşun kes başlarını da ebedi olmayan halkı ebedileştir!

  • بط و طاوسست و زاغست و خروس  ** این مثال چار خلق اندر نفوس 
  • Bu kuşlar, kaz, tavus, kuzgun ve horozdur. Bunların içlerdeki benzerleri de dört huydur.

  • بط حرصست و خروس آن شهوتست  ** جاه چون طاوس و زاغ امنیتست 
  • Kaz hırstır, horoz şehvet. Makam tavusa benzer, kuzgun dileğe.

  • منیتش آن که بود اومیدساز  ** طامع تابید یا عمر دراز  45
  • Kuzgunun dileği, ebedi olmak, yahut uzun bir ömre kavuşmaktır, bunu umar durur.

  • بط حرص آمد که نولش در زمین  ** در تر و در خشک می‌جوید دفین 
  • Hırs kazı, kuru yaş ne bulursa yere gömer.

  • یک زمان نبود معطل آن گلو  ** نشنود از حکم جز امر کلوا 
  • Bir an bile kursağı durmaz Allah buyruğundan yalnız “Yeyin” hükmünü duymuştur.

  • هم‌چو یغماجیست خانه می‌کند  ** زود زود انبان خود پر می‌کند 
  • Yağmacıya benzer, evini kazar, çabuk çabuk dağarcığını doldurmaya bakar.

  • اندر انبان می‌فشارد نیک و بد  ** دانه‌های در و حبات نخود 
  • İyi kötü ne olursa dağarcığına tıkar. İnci tanelerini de oraya tıkıştırır, nohut tanelerini de.

  • تا مبادا یاغیی آید دگر  ** می‌فشارد در جوال او خشک و تر  50
  • Başka bir düşman gelip de çuvalına kuru yaş, ne bulursa doldurmasın der.

  • وقت تنگ و فرصت اندک او مخوف  ** در بغل زد هر چه زودتر بی‌وقوف 
  • Vakit dardır, fırsat geçmekte. O da bundan korkarak durmaksızın eline ne geçerse çabucak koltuklar.

  • لیک مومن ز اعتماد آن حیات  ** می‌کند غارت به مهل و با انات 
  • Fakat iman sahibi o yaşayışa güvenir, bu yüzden de yavaş yavaş, durup dinlenerek yağma eder.

  • آمنست از فوت و از یاغی که او  ** می‌شناسد قهر شه را بر عدو 
  • Padişahın düşmanı nasıl kahrettiğini bilir. Bu yüzden fırsatı kaçırmayacağına da emindir, düşmanın gelmeyeceğine de inanmıştır.

  • آمنست از خواجه‌تاشان دگر  ** که بیایندش مزاحم صرفه‌بر  55
  • Başka kapı yoldaşlarının ona çullanmayacağını, onun derip devşirdiğini kapışmayacaklarını bilir, emindir.

  • عدل شه را دید در ضبط حشم  ** که نیارد کرد کس بر کس ستم 
  • Padişahın adaletini bilir, kulların nasıl zaptettiğini , kimsenin kimseye nasıl sitemde bulunmadığını görmüştür.

  • لاجرم نشتابد و ساکن بود  ** از فوات حظ خود آمن بود 
  • Hasılı acele etmez, sakindir, nasibini kaçırmayacağına emindir.

  • بس تانی دارد و صبر و شکیب  ** چشم‌سیر و مثرست و پاک‌جیب 
  • Bu yüzden sabreder gözü toktur, eline geçeni başkalarına ihsan eder, yeni yakası temizdir.

  • کین تانی پرتو رحمان بود  ** وان شتاب از هزه‌ی شیطان بود 
  • Çünkü yavaşlık Allah ışığıdır. O çabukluksa şeytanın dürtmesinden meydana gelir.

  • زانک شیطانش بترساند ز فقر  ** بارگیر صبر را بکشد به عقر  60
  • Zira Şeytan onu yoksulluklarla korkutur, sabır beygirini sinirlenip öldürür.

  • از نبی بشنو که شیطان در وعید  ** می‌کند تهدیدت از فقر شدید 
  • Kur’an dan duy, Şeytan, seni şiddetli yoksullukla tehdit eder ürkütür.

  • تا خوری زشت و بری زشت و شتاب  ** نی مروت نی‌تانی نی ثواب 
  • Bu suretle sen de ona uyar, aceleyle pis şeyleri yer, pis yerleri elde edersin. Ne adamlığın kalır, ne sabrın, ne sevap düşüncen!

  • لاجرم کافر خورد در هفت بطن  ** دین و دل باریک و لاغر زفت بطن 
  • Hasılı kafir yedi karınla yemek yer, dini ve gönlü arıktır ama karnı büyük!

  • در سبب ورود این حدیث مصطفی صلوات الله علیه که الکافر یاکل فی سبعة امعاء و المومن یاکل فی معا واحد 
  • İNANANIN KAFİRDEN FARKI

  • کافران مهمان پیغامبر شدند  ** وقت شام ایشان به مسجد آمدند 
  • Allah Rahmet etsin, Mustafa’nın şu “Kafir yedi barsakla yemek yer, inanan bir barsakla” hadisini söylemesindeki sebep

  • که آمدیم ای شاه ما اینجا قنق  ** ای تو مهمان‌دار سکان افق  65
  • Kafirler, Peygambere konuk oldular. Akşam vakti mescide geldiler.

  • بی‌نواییم و رسیده ما ز دور  ** هین بیفشان بر سر ما فضل و نور 
  • Ey bütün dünyadakileri yurdunda konaklayan, ey padişah, biz sana konuk geldik.

  • گفت ای یاران من قسمت کنید  ** که شما پر از من و خوی منید 
  • Azığımız yok uzaktan gelmişiz. Hemencecik başımıza rahmet ve nur saç dediler.

  • پر بود اجسام هر لشکر ز شاه  ** زان زنندی تیغ بر اعدای جاه 
  • Peygamber, sahabeye, dostlarım, dedi. Bunları paylaşın. Çünkü siz benimle benim huyumla dolusunuz.

  • تو بخشم شه زنی آن تیغ را  ** ورنه بر اخوان چه خشم آید ترا 
  • Her askerin bedeni padişahla doludur. Padişahın mevki ve rütbesine düşman olanlara bu yüzden kılıç vururlar.

  • بر برادر بی‌گناهی می‌زنی  ** عکس خشم شاه گرز ده‌منی  70
  • Sen padişahın kızgınlığı ile kılıç sallarsın, yoksa kardeşlere niye kızasın ki?

  • شه یکی جانست و لشکر پر ازو  ** روح چون آبست واین اجسام جو 
  • Bir kardeşe, padişahın kızgınlığının aksiyle suçsuz olarak on batmanlık gürzü vuruyorsun.

  • آب روح شاه اگر شیرین بود  ** جمله جوها پر ز آب خوش شود 
  • Padişah bir candır ama ordu onunla doludur. Ruh su gibidir, bu bedenler ırmağa benzerler.

  • که رعیت دین شه دارند و بس  ** این چنین فرمود سلطان عبس 
  • Padişahın can suyu tatlıysa bütün ırmaklar tatlı suyla dolar.

  • هر یکی یاری یکی مهمان گزید  ** در میان یک زفت بود و بی‌ندید 
  • Çünkü halk, padişahlarının dinindedir, o “abese” suresinin padişahı böyle buyurmuştur.

  • جشم ضخمی داشت کس او را نبرد  ** ماند در مسجد چو اندر جام درد  75
  • Her dost bir konuk seçti, konukların arasında pek iri ve misli görülmemiş biri vardı.

  • مصطفی بردش چو وا ماند از همه  ** هفت بز بد شیرده اندر رمه 
  • Öyle iriydi ki kimse onu götürmeye cesaret edemedi. Kadehteki posa ve tortu gibi o da mescitte kalakaldı.

  • که مقیم خانه بودندی بزان  ** بهر دوشیدن برای وقت خوان 
  • O herkesten arda kalınca Mustafa, alıp götürdü. Sürüde yedi tane süt verir keçi vardı.

  • نان و آش و شیر آن هر هفت بز  ** خورد آن بوقحط عوج ابن غز 
  • Keçiler yemek zamanı, sağılmak üzere eve gelmişlerdi. O kıtlık babası Oğuz oğlu Uc, ekmeği de yedi, yemeği de. O yedi keçinin sütünü de sildi süpürdü.