گر به مال و ملک و ثروت فردمی ** من دهانت را پر از زر کردمی

هست ایمان شما زرق و مجاز ** راه‌زن هم‌چون که آن بانگ نماز

لیک از ایمان و صدق بایزید ** چند حسرت در دل و جانم رسید 3390

هم‌چو آن زن کو جماع خر بدید ** گفت آوه چیست این فحل فرید

گر جماع اینست بردند این خران ** بر کس ما می‌ریند این شوهران

داد جمله داد ایمان بایزید ** آفرینها بر چنین شیر فرید

قطره‌ای ز ایمانش در بحر ار رود ** بحر اندر قطره‌اش غرقه شود

هم‌چو ز آتش ذره‌ای در بیشه‌ها ** اندر آن ذره شود بیشه فنا 3395

چون خیالی در دل شه یا سپاه ** کرد اندر جنگ خصمان را تباه

یک ستاره در محمد رخ نمود ** تا فنا شد گوهر گبر و جهود

آنک ایمان یافت رفت اندر امان ** کفرهای باقیان شد دو گمان

کفر صرف اولین باری نماند ** یا مسلمانی و یا بیمی نشاند

این به حیله آب و روغن کردنیست ** این مثلها کفو ذره‌ی نور نیست 3400

ذره نبود جز حقیری منجسم ** ذره نبود شارق لا ینقسم

گفتن ذره مرادی دان خفی ** محرم دریا نه‌ای این دم کفی

آفتاب نیر ایمان شیخ ** گر نماید رخ ز شرق جان شیخ

جمله پستی گنج گیرد تا ثری ** جمله بالا خلد گیرد اخضری

او یکی جان دارد از نور منیر ** او یکی تن دارد از خاک حقیر 3405

ای عجب اینست او یا آن بگو ** که بماندم اندرین مشکل عمو

گر وی اینست ای برادر چیست آن ** پر شده از نور او هفت آسمان

ور وی آنست این بدن ای دوست چیست ** ای عجب زین دو کدامین است و کیست

حکایت آن زن کی گفت شوهر را کی گوشت را گربه خورد شوهر گربه را به ترازو بر کشید گربه نیم من برآمد گفت ای زن گوشت نیم من بود و افزون اگر این گوشتست گربه کو و اگر این گربه است گوشت کو

بود مردی کدخدا او را زنی ** سخت طناز و پلید و ره‌زنی

هرچه آوردی تلف کردیش زن ** مرد مضطر بود اندر تن زدن 3410

بهر مهمان گوشت آورد آن معیل ** سوی خانه با دو صد جهد طویل

زن بخوردش با کباب و با شراب ** مرد آمد گفت دفع ناصواب

مرد گفتش گوشت کو مهمان رسید ** پیش مهمان لوت می‌باید کشید

گفت زن این گربه خورد آن گوشت را ** گوشت دیگر خر اگر باشد هلا

گفت ای ایبک ترازو را بیار ** گربه را من بر کشم اندر عیار 3415

بر کشیدش بود گربه نیم من ** پس بگفت آن مرد کای محتال زن

گوشت نیم من بود و افزون یک ستیر ** هست گربه نیم‌من هم ای ستیر

این اگر گربه‌ست پس آن گوشت کو ** ور بود این گوشت گربه کو بجو

بایزید ار این بود آن روح چیست ** ور وی آن روحست این تصویر کیست

حیرت اندر حیرتست ای یار من ** این نه کار تست و نه هم کار من 3420

هر دو او باشد ولیک از ریع زرع ** دانه باشد اصل و آن که پره فرع

حکمت این اضداد را با هم ببست ** ای قصاب این گردران با گردنست

روح بی‌قالب نداند کار کرد ** قالبت بی‌جان فسرده بود و سرد

قالبت پیدا و آن جانت نهان ** راست شد زین هر دو اسباب جهان

خاک را بر سر زنی سر نشکند ** آب را بر سر زنی در نشکند 3425

گر تو می‌خواهی که سر را بشکنی ** آب را و خاک را بر هم زنی

چون شکستی سر رود آبش به اصل ** خاک سوی خاک آید روز فصل

حکمتی که بود حق را ز ازدواج ** گشت حاصل از نیاز و از لجاج

باشد آنگه ازدواجات دگر ** لا سمع اذن و لا عین بصر

گر شنیدی اذن کی ماندی اذن ** یا کجا کردی دگر ضبط سخن 3430

گر بدیدی برف و یخ خورشید را ** از یخی برداشتی اومید را

آب گشتی بی‌عروق و بی‌گره ** ز آب داود هوا کردی زره

پس شدی درمان جان هر درخت ** هر درختی از قدومش نیک‌بخت

آن یخی بفسرده در خود مانده ** لا مساسی با درختان خوانده

لیس یالف لیس یلف جسمه ** لیس الا شح نفس قسمه 3435

نیست ضایع زو شود تازه جگر ** لیک نبود پیک و سلطان خضر

ای ایاز استاره‌ی تو بس بلند ** نیست هر برجی عبورش را پسند