هین حکایت کن از آن احوال خوش ** خاک بر احوال و درس پنج و شش

حال باطن گر نمی‌آید بگفت ** حال ظاهر گویمت در طاق وجفت

که ز لطف یار تلخیهای مات ** گشت بر جان خوشتر از شکرنبات

زان نبات ار گرد در دریا رود ** تلخی دریا همه شیرین شود 3640

صدهزار احوال آمد هم‌چنین ** باز سوی غیب رفتند ای امین

حال هر روزی بدی مانند نی ** هم‌چو جو اندر روش کش بند نی

شادی هر روز از نوعی دگر ** فکرت هر روز را دیگر اثر

تمثیل تن آدمی به مهمان‌خانه و اندیشه‌های مختلف به مهمانان مختلف عارف در رضا بدان اندیشه‌های غم و شادی چون شخص مهمان‌دوست غریب‌نواز خلیل‌وار کی در خلیل باکرام ضیف پیوسته باز بود بر کافر و مومن و امین و خاین و با همه مهمانان روی تازه داشتی

هست مهمان‌خانه این تن ای جوان ** هر صباحی ضیف نو آید دوان

هین مگو کین مانند اندر گردنم ** که هم اکنون باز پرد در عدم 3645

هرچه آید از جهان غیب‌وش ** در دلت ضیفست او را دار خوش

حکایت آن مهمان کی زن خداوند خانه گفت کی باران فرو گرفت و مهمان در گردن ما ماند

آن یکی را بیگهان آمد قنق ** ساخت او را هم‌چو طوق اندر عنق

خوان کشید او را کرامتها نمود ** آن شب اندر کوی ایشان سور بود

مرد زن را گفت پنهانی سخن ** که امشب ای خاتون دو جامه خواب کن

پستر ما را بگستر سوی در ** بهر مهمان گستر آن سوی دگر 3650

گفت زن خدمت کنم شادی کنم ** سمع و طاعه ای دو چشم روشنم

هر دو پستر گسترید و رفت زن ** سوی ختنه‌سور کرد آنجا وطن

ماند مهمان عزیز و شوهرش ** نقل بنهادند از خشک و ترش

در سمر گفتند هر دو منتجب ** سرگذشت نیک و بد تا نیم شب

بعد از آن مهمان ز خواب و از سمر ** شد در آن پستر که بد آن سوی در 3655

شوهر از خجلت بدو چیزی نگفت ** که ترا این سوست ای جان جای خفت

که برای خواب تو ای بوالکرم ** پستر آن سوی دگر افکنده‌ام

آن قراری که به زن او داده بود ** گشت مبدل و آن طرف مهمان غنود

آن شب آنجا سخت باران در گرفت ** کز غلیظی ابرشان آمد شگفت

زن بیامد بر گمان آنک شو ** سوی در خفتست و آن سو آن عمو 3660

رفت عریان در لحاف آن دم عروس ** داد مهمان را به رغبت چند بوس

گفت می‌ترسیدم ای مرد کلان ** خود همان آمد همان آمد همان

مرد مهمان را گل و باران نشاند ** بر تو چون صابون سلطانی بماند

اندرین باران و گل او کی رود ** بر سر و جان تو او تاوان شود

زود مهمان جست و گفت این زن بهل ** موزه دارم غم ندارم من ز گل 3665

من روان گشتم شما را خیر باد ** در سفر یک دم مبادا روح شاد

تا که زوتر جانب معدن رود ** کین خوشی اندر سفر ره‌زن شود

زن پشیمان شد از آن گفتار سرد ** چون رمید و رفت آن مهمان فرد

زن بسی گفتش که آخر ای امیر ** گر مزاحی کردم از طیبت مگیر

سجده و زاری زن سودی نداشت ** رفت و ایشان را در آن حسرت گذاشت 3670

جامه ازرق کرد زان پس مرد و زن ** صورتش دیدند شمعی بی‌لگن

می‌شد و صحرا ز نور شمع مرد ** چون بهشت از ظلمت شب گشته فرد

کرد مهمان خانه خانه‌ی خویش را ** از غم و از خجلت این ماجرا

در درون هر دو از راه نهان ** هر زمان گفتی خیال میهمان

که منم یار خضر صد گنج و جود ** می‌فشاندم لیک روزیتان نبود 3675

تمثیل فکر هر روزینه کی اندر دل آید به مهمان نو کی از اول روز در خانه فرود آید و فضیلت مهمان‌نوازی و ناز مهمان کشیدن و تحکم و بدخویی کند به خداوند خانه

هر دمی فکری چو مهمان عزیز ** آید اندر سینه‌ات هر روز نیز

فکر را ای جان به جای شخص دان ** زانک شخص از فکر دارد قدر و جان

فکر غم گر راه شادی می‌زند ** کارسازیهای شادی می‌کند

خانه می‌روبد به تندی او ز غیر ** تا در آید شادی نو ز اصل خیر

می‌فشاند برگ زرد از شاخ دل ** تا بروید برگ سبز متصل 3680

می‌کند بیخ سرور کهنه را ** تا خرامد ذوق نو از ما ورا

غم کند بیخ کژ پوسیده را ** تا نماید بیخ رو پوشیده را

غم ز دل هر چه بریزد یا برد ** در عوض حقا که بهتر آورد

خاصه آن را که یقینش باشد این ** که بود غم بنده‌ی اهل یقین

گر ترش‌رویی نیارد ابر و برق ** رز بسوزد از تبسمهای شرق 3685

سعد و نحس اندر دلت مهمان شود ** چون ستاره خانه خانه می‌رود