هرچه اندیشید خنده می‌فزود ** هم‌چو بند سیل ناگاهان گشود

گریه و خنده غم و شادی دل ** هر یکی را معدنی دان مستقل

هر یکی را مخزنی مفتاح آن ** ای برادر در کف فتاح دان

هیچ ساکن می‌نشد آن خنده زو ** پس خلیفه طیره گشت و تندخو

زود شمشیر از غلافش بر کشید ** گفت سر خنده واگو ای پلید 3955

در دلم زین خنده ظنی اوفتاد ** راستی گو عشوه نتوانیم داد

ور خلاف راستی بفریبیم ** یا بهانه‌ی چرب آری تو به دم

من بدانم در دل من روشنیست ** بایدت گفتن هر آنچ گفتنیست

در دل شاهان تو ماهی دان سطبر ** گرچه گه گه شد ز غفلت زیر ابر

یک چراغی هست در دل وقت گشت ** وقت خشم و حرص آید زیر طشت 3960

آن فراست این زمان یار منست ** گر نگویی آنچ حق گفتنست

من بدین شمشیر برم گردنت ** سود نبود خود بهانه کردنت

ور بگویی راست آزادت کنم ** حق یزدان نشکنم شادت کنم

هفت مصحف آن زمان برهم نهاد ** خورد سوگند و چنین تقریر داد

فاش کردن آن کنیزک آن راز را با خلیفه از زخم شمشیر و اکراه خلیفه کی راست گو سبب این خنده را و گر نه بکشمت

زن چو عاجز شد بگفت احوال را ** مردی آن رستم صد زال را 3965

شرح آن گردک که اندر راه بود ** یک به یک با آن خلیفه وا نمود

شیر کشتن سوی خیمه آمدن ** وان ذکر قایم چو شاخ کرگدن

باز این سستی این ناموس‌کوش ** کو فرو مرد از یکی خش خشت موش

رازها را می‌کند حق آشکار ** چون بخواهد رست تخم بد مکار

آب و ابر و آتش و این آفتاب ** رازها را می برآرد از تراب 3970

این بهار نو ز بعد برگ‌ریز ** هست برهان وجود رستخیز

در بهار آن سرها پیدا شود ** هر چه خوردست این زمین رسوا شود

بر دمد آن از دهان و از لبش ** تا پدید آید ضمیر و مذهبش

سر بیخ هر درختی و خورش ** جملگی پیدا شود آن بر سرش

هر غمی کز وی تو دل آزرده‌ای ** از خمار می بود کان خورده‌ای 3975

لیک کی دانی که آن رنج خمار ** از کدامین می بر آمد آشکار

این خمار اشکوفه‌ی آن دانه است ** آن شناسد کاگه و فرزانه است

شاخ و اشکوفه نماند دانه را ** نطفه کی ماند تن مردانه را

نیست مانندا هیولا با اثر ** دانه کی ماننده آمد با شجر

نطفه از نانست کی باشد چو نان ** مردم از نطفه‌ست کی باشد چنان 3980

جنی از نارست کی ماند به نار ** از بخارست ابر و نبود چون بخار

از دم جبریل عیسی شد پدید ** کی به صورت هم‌چو او بد یا ندید

آدم از خاکست کی ماند به خاک ** هیچ انگوری نمی‌ماند به تاک

کی بود دزدی به شکل پای‌دار ** کی بود طاعت چو خلد پایدار

هیچ اصلی نیست مانند اثر ** پس ندانی اصل رنج و درد سر 3985

لیک بی‌اصلی نباشدت این جزا ** بی‌گناهی کی برنجاند خدا

آنچ اصلست و کشنده‌ی آن شی است ** گر نمی‌ماند بوی هم از وی است

پس بدان رنجت نتیجه‌ی زلتیست ** آفت این ضربتت از شهوتیست

گر ندانی آن گنه را ز اعتبار ** زود زاری کن طلب کن اغتفار

سجده کن صد بار می‌گوی ای خدا ** نیست این غم غیر درخورد و سزا 3990

ای تو سبحان پاک از ظلم و ستم ** کی دهی بی‌جرم جان را درد و غم

من معین می‌ندانم جرم را ** لیک هم جرمی بباید گرم را

چون بپوشیدی سبب را ز اعتبار ** دایما آن جرم را پوشیده دار

که جزا اظهار جرم من بود ** کز سیاست دزدیم ظاهر شود

عزم کردن شاه چون واقف شد بر آن خیانت کی بپوشاند و عفو کند و او را به او دهد و دانست کی آن فتنه جزای او بود و قصد او بود و ظلم او بر صاحب موصل کی و من اساء فعلیها و ان ربک لبالمرصاد و ترسیدن کی اگر انتقام کشد آن انتقام هم بر سر او آید چنانک این ظلم و طمع بر سرش آمد

شاه با خود آمد استغفار کرد ** یاد جرم و زلت و اصرار کرد 3995

گفت با خود آنچ کردم با کسان ** شد جزای آن به جان من رسان

قصد جفت دیگران کردم ز جاه ** بر من آمد آن و افتادم به چاه

من در خانه‌ی کسی دیگر زدم ** او در خانه‌ی مرا زد لاجرم

هر که با اهل کسان شد فسق‌جو ** اهل خود را دان که قوادست او

زانک مثل آن جزای آن شود ** چون جزای سیه مثلش بود 4000