English    Türkçe    فارسی   

5
43-92

  • بط و طاوسست و زاغست و خروس  ** این مثال چار خلق اندر نفوس 
  • Bu kuşlar, kaz, tavus, kuzgun ve horozdur. Bunların içlerdeki benzerleri de dört huydur.

  • بط حرصست و خروس آن شهوتست  ** جاه چون طاوس و زاغ امنیتست 
  • Kaz hırstır, horoz şehvet. Makam tavusa benzer, kuzgun dileğe.

  • منیتش آن که بود اومیدساز  ** طامع تابید یا عمر دراز  45
  • Kuzgunun dileği, ebedi olmak, yahut uzun bir ömre kavuşmaktır, bunu umar durur.

  • بط حرص آمد که نولش در زمین  ** در تر و در خشک می‌جوید دفین 
  • Hırs kazı, kuru yaş ne bulursa yere gömer.

  • یک زمان نبود معطل آن گلو  ** نشنود از حکم جز امر کلوا 
  • Bir an bile kursağı durmaz Allah buyruğundan yalnız “Yeyin” hükmünü duymuştur.

  • هم‌چو یغماجیست خانه می‌کند  ** زود زود انبان خود پر می‌کند 
  • Yağmacıya benzer, evini kazar, çabuk çabuk dağarcığını doldurmaya bakar.

  • اندر انبان می‌فشارد نیک و بد  ** دانه‌های در و حبات نخود 
  • İyi kötü ne olursa dağarcığına tıkar. İnci tanelerini de oraya tıkıştırır, nohut tanelerini de.

  • تا مبادا یاغیی آید دگر  ** می‌فشارد در جوال او خشک و تر  50
  • Başka bir düşman gelip de çuvalına kuru yaş, ne bulursa doldurmasın der.

  • وقت تنگ و فرصت اندک او مخوف  ** در بغل زد هر چه زودتر بی‌وقوف 
  • Vakit dardır, fırsat geçmekte. O da bundan korkarak durmaksızın eline ne geçerse çabucak koltuklar.

  • لیک مومن ز اعتماد آن حیات  ** می‌کند غارت به مهل و با انات 
  • Fakat iman sahibi o yaşayışa güvenir, bu yüzden de yavaş yavaş, durup dinlenerek yağma eder.

  • آمنست از فوت و از یاغی که او  ** می‌شناسد قهر شه را بر عدو 
  • Padişahın düşmanı nasıl kahrettiğini bilir. Bu yüzden fırsatı kaçırmayacağına da emindir, düşmanın gelmeyeceğine de inanmıştır.

  • آمنست از خواجه‌تاشان دگر  ** که بیایندش مزاحم صرفه‌بر  55
  • Başka kapı yoldaşlarının ona çullanmayacağını, onun derip devşirdiğini kapışmayacaklarını bilir, emindir.

  • عدل شه را دید در ضبط حشم  ** که نیارد کرد کس بر کس ستم 
  • Padişahın adaletini bilir, kulların nasıl zaptettiğini , kimsenin kimseye nasıl sitemde bulunmadığını görmüştür.

  • لاجرم نشتابد و ساکن بود  ** از فوات حظ خود آمن بود 
  • Hasılı acele etmez, sakindir, nasibini kaçırmayacağına emindir.

  • بس تانی دارد و صبر و شکیب  ** چشم‌سیر و مثرست و پاک‌جیب 
  • Bu yüzden sabreder gözü toktur, eline geçeni başkalarına ihsan eder, yeni yakası temizdir.

  • کین تانی پرتو رحمان بود  ** وان شتاب از هزه‌ی شیطان بود 
  • Çünkü yavaşlık Allah ışığıdır. O çabukluksa şeytanın dürtmesinden meydana gelir.

  • زانک شیطانش بترساند ز فقر  ** بارگیر صبر را بکشد به عقر  60
  • Zira Şeytan onu yoksulluklarla korkutur, sabır beygirini sinirlenip öldürür.

  • از نبی بشنو که شیطان در وعید  ** می‌کند تهدیدت از فقر شدید 
  • Kur’an dan duy, Şeytan, seni şiddetli yoksullukla tehdit eder ürkütür.

  • تا خوری زشت و بری زشت و شتاب  ** نی مروت نی‌تانی نی ثواب 
  • Bu suretle sen de ona uyar, aceleyle pis şeyleri yer, pis yerleri elde edersin. Ne adamlığın kalır, ne sabrın, ne sevap düşüncen!

  • لاجرم کافر خورد در هفت بطن  ** دین و دل باریک و لاغر زفت بطن 
  • Hasılı kafir yedi karınla yemek yer, dini ve gönlü arıktır ama karnı büyük!

  • در سبب ورود این حدیث مصطفی صلوات الله علیه که الکافر یاکل فی سبعة امعاء و المومن یاکل فی معا واحد 
  • İNANANIN KAFİRDEN FARKI

  • کافران مهمان پیغامبر شدند  ** وقت شام ایشان به مسجد آمدند 
  • Allah Rahmet etsin, Mustafa’nın şu “Kafir yedi barsakla yemek yer, inanan bir barsakla” hadisini söylemesindeki sebep

  • که آمدیم ای شاه ما اینجا قنق  ** ای تو مهمان‌دار سکان افق  65
  • Kafirler, Peygambere konuk oldular. Akşam vakti mescide geldiler.

  • بی‌نواییم و رسیده ما ز دور  ** هین بیفشان بر سر ما فضل و نور 
  • Ey bütün dünyadakileri yurdunda konaklayan, ey padişah, biz sana konuk geldik.

  • گفت ای یاران من قسمت کنید  ** که شما پر از من و خوی منید 
  • Azığımız yok uzaktan gelmişiz. Hemencecik başımıza rahmet ve nur saç dediler.

  • پر بود اجسام هر لشکر ز شاه  ** زان زنندی تیغ بر اعدای جاه 
  • Peygamber, sahabeye, dostlarım, dedi. Bunları paylaşın. Çünkü siz benimle benim huyumla dolusunuz.

  • تو بخشم شه زنی آن تیغ را  ** ورنه بر اخوان چه خشم آید ترا 
  • Her askerin bedeni padişahla doludur. Padişahın mevki ve rütbesine düşman olanlara bu yüzden kılıç vururlar.

  • بر برادر بی‌گناهی می‌زنی  ** عکس خشم شاه گرز ده‌منی  70
  • Sen padişahın kızgınlığı ile kılıç sallarsın, yoksa kardeşlere niye kızasın ki?

  • شه یکی جانست و لشکر پر ازو  ** روح چون آبست واین اجسام جو 
  • Bir kardeşe, padişahın kızgınlığının aksiyle suçsuz olarak on batmanlık gürzü vuruyorsun.

  • آب روح شاه اگر شیرین بود  ** جمله جوها پر ز آب خوش شود 
  • Padişah bir candır ama ordu onunla doludur. Ruh su gibidir, bu bedenler ırmağa benzerler.

  • که رعیت دین شه دارند و بس  ** این چنین فرمود سلطان عبس 
  • Padişahın can suyu tatlıysa bütün ırmaklar tatlı suyla dolar.

  • هر یکی یاری یکی مهمان گزید  ** در میان یک زفت بود و بی‌ندید 
  • Çünkü halk, padişahlarının dinindedir, o “abese” suresinin padişahı böyle buyurmuştur.

  • جشم ضخمی داشت کس او را نبرد  ** ماند در مسجد چو اندر جام درد  75
  • Her dost bir konuk seçti, konukların arasında pek iri ve misli görülmemiş biri vardı.

  • مصطفی بردش چو وا ماند از همه  ** هفت بز بد شیرده اندر رمه 
  • Öyle iriydi ki kimse onu götürmeye cesaret edemedi. Kadehteki posa ve tortu gibi o da mescitte kalakaldı.

  • که مقیم خانه بودندی بزان  ** بهر دوشیدن برای وقت خوان 
  • O herkesten arda kalınca Mustafa, alıp götürdü. Sürüde yedi tane süt verir keçi vardı.

  • نان و آش و شیر آن هر هفت بز  ** خورد آن بوقحط عوج ابن غز 
  • Keçiler yemek zamanı, sağılmak üzere eve gelmişlerdi. O kıtlık babası Oğuz oğlu Uc, ekmeği de yedi, yemeği de. O yedi keçinin sütünü de sildi süpürdü.

  • جمله اهل بیت خشم‌آلو شدند  ** که همه در شیر بز طامع بدند 
  • Ev halkı, hep o keçilerin sütünü umuyordu. Bu yüzden hepsi de kızdılar.

  • معده طبلی‌خوار هم‌چون طبل کرد  ** قسم هژده آدمی تنها بخورد  80
  • O bedavacı herif, midesini davula çevirdi, yalnız başına on sekiz adamın yiyeceğini yedi bitirdi.

  • وقت خفتن رفت و در حجره نشست  ** پس کنیزک از غضب در را ببست 
  • Yatacağı zaman odaya girdi. Halayık da kızgınlıkla kapıyı kapadı.

  • از برون زنجیر در را در فکند  ** که ازو بد خشمگین و دردمند 
  • Dışarıdan zincirini sürdü, bağladı. Ona pek kızmış ondan pek dertlenmişti.

  • گبر را در نیم‌شب یا صبحدم  ** چون تقاضا آمد و درد شکم 
  • Kafirin gece yarısı, yahut sabah vakti aptesi geldi, karnı guruldamaya başladı.

  • از فراش خویش سوی در شتافت  ** دست بر در چون نهاد او بسته یافت 
  • Yatağından kalkıp kapıya koştu, elini atınca kapıyı kapalı buldu.

  • در گشادن حیله کرد آن حیله‌ساز  ** نوع نوع و خود نشد آن بند باز  85
  • O hileci herif kapıyı açmak için türlü türlü hilelere başvurduysa da kapıyı açamadı.

  • شد تقاضا بر تقاضا خانه تنگ  ** ماند او حیران و بی‌درمان و دنگ 
  • İyice sıkıştı oda dardı. Şaşırıp kaldı, ne bir derman bulabildi ne bir hile.

  • حیله کرد او و به خواب اندر خزید  ** خویشتن در خواب در ویرانه دید 
  • Nihayet bir hileye başvurdu, uyumaya bu buruntuyu geçiştirmeye savaştı. Uyudu da. Rüyada kendisini bir viranede gördü.

  • زانک ویرانه بد اندر خاطرش  ** شد به خواب اندر همانجا منظرش 
  • Hatırında virane vardı ondan dolayı da rüyada onu gördü.

  • خویش در ویرانه‌ی خالی چو دید  ** او چنان محتاج اندر دم برید 
  • Kendisini tenha bir viranede görünce aptes bozmaya zaten ihtiyacı vardı, hemen işini beceriverdi.

  • گشت بیدار و بدید آن جامه خواب  ** پر حدث دیوانه شد از اضطراب  90
  • Uyanınca bir de baktı ki yatak pislik içinde. Derdinden deliye döndü.

  • ز اندرون او برآمد صد خروش  ** زین چنین رسواییی بی خاک‌پوش 
  • Bu çeşit rezillik toprakla bile örtülemez diye içinden yüzlerce defa coştu, köpürdü.

  • گفت خوابم بتر از بیداریم  ** گه خورم این سو و آن سو می‌ریم 
  • Uykum uyanıklığımdan beter. Burada yiyor orada pisliyorum dedi.