گفت او بهر فنایت ریختم ** گفت من هم در فنا بگریختم

این شعاع باقی آمد مفترض ** نه شعاع شمع فانی عرض

شمع چون در نار شد کلی فنا ** نه اثر بینی ز شمع و نه ضیا

هست اندر دفع ظلمت آشکار ** آتش صورت به مومی پایدار

برخلاف موم شمع جسم کان ** تا شود کم گردد افزون نور جان 680

این شعاع باقی و آن فانیست ** شمع جان را شعله‌ی ربانیست

این زبانه‌ی آتشی چون نور بود ** سایه‌ی فانی شدن زو دور بود

ابر را سایه بیفتد در زمین ** ماه را سایه نباشد همنشین

بی‌خودی بی‌ابریست ای نیک‌خواه ** باشی اندر بی‌خودی چون قرص ماه

باز چون ابری بیاید رانده ** رفت نور از مه خیالی مانده 685

از حجاب ابر نورش شد ضعیف ** کم ز ماه نو شد آن بدر شریف

مه خیالی می‌نماید ز ابر و گرد ** ابر تن ما را خیال‌اندیش کرد

لطف مه بنگر که این هم لطف اوست ** که بگفت او ابرها ما را عدوست

مه فراغت دارد از ابر و غبار ** بر فراز چرخ دارد مه مدار

ابر ما را شد عدو و خصم جان ** که کند مه را ز چشم ما نهان 690

حور را این پرده زالی می‌کند ** بدر را کم از هلالی می‌کند

ماه ما را در کنار عز نشاند ** دشمن ما را عدوی خویش خواند

تاب ابر و آب او خود زین مهست ** هر که مه خواند ابر را بس گمرهست

نور مه بر ابر چون منزل شدست ** روی تاریکش ز مه مبدل شدست

گرچه همرنگ مهست و دولتیست ** اندر ابر آن نور مه عاریتیست 695

در قیامت شمس و مه معزول شد ** چشم در اصل ضیا مشغول شد

تا بداند ملک را از مستعار ** وین رباط فانی از دارالقرار

دایه عاریه بود روزی سه چار ** مادرا ما را تو گیر اندر کنار

پر من ابرست و پرده‌ست و کثیف ** ز انعکاس لطف حق شد او لطیف

بر کنم پر را و حسنش را ز راه ** تا ببینم حسن مه را هم ز ماه 700

من نخواهم دایه مادر خوشترست ** موسی‌ام من دایه‌ی من مادرست

من نخواهم لطف مه از واسطه ** که هلاک قوم شد این رابطه

یا مگر ابری شود فانی راه ** تا نگردد او حجاب روی ماه

صورتش بنماید او در وصف لا ** هم‌چو جسم انبیا و اولیا

آنچنان ابری نباشد پرده‌بند ** پرده‌در باشد به معنی سودمند 705

آن‌چنان که اندر صباح روشنی ** قطره می‌بارید و بالا ابر نی

معجزه‌ی پیغامبری بود آن سقا ** گشته ابر از محو هم‌رنگ سما

بود ابر و رفته از وی خوی ابر ** این چنین گردد تن عاشق به صبر

تن بود اما تنی گم گشته زو ** گشته مبدل رفته از وی رنگ و بو

پر پی غیرست و سر از بهر من ** خانه‌ی سمع و بصر استون تن 710

جان فدا کردن برای صید غیر ** کفر مطلق دان و نومیدی ز خیر

هین مشو چون قند پیش طوطیان ** بلک زهری شو شو آمن از زیان

یا برای شادباشی در خطاب ** خویش چون مردار کن پی کلاب

پس خضر کشتی برای این شکست ** تا که آن کشتی ز غاصب باز رست

فقر فخری بهر آن آمد سنی ** تا ز طماعان گریزم در غنی 715

گنجها را در خرابی زان نهند ** تا ز حرص اهل عمران وا رهند

پر نتانی کند رو خلوت گزین ** تا نگردی جمله خرج آن و این

زآنک تو هم لقمه‌ای هم لقمه‌خوار ** آکل و ماکولی ای جان هوش‌دار

در بیان آنک ما سوی الله هر چیزی آکل و ماکولست هم‌چون آن مرغی کی قصد صید ملخ می‌کرد و به صید ملخ مشغول می‌بود و غافل بود از باز گرسنه کی از پس قفای او قصد صید او داشت اکنون ای آدمی صیاد آکل از صیاد و آکل خود آمن مباش اگر چه نمی‌بینیش به نظر چشم به نظر دلیل و عبرتش می‌بین تا چشم نیز باز شدن

مرغکی اندر شکار کرم بود ** گربه فرصت یافت او را در ربود

آکل و ماکول بود و بی‌خبر ** در شکار خود ز صیادی دگر 720

دزد گرچه در شکار کاله‌ایست ** شحنه با خصمانش در دنباله‌ایست

عقل او مشغول رخت و قفل و در ** غافل از شحنه‌ست و از آه سحر

او چنان غرقست در سودای خود ** غافلست از طالب و جویای خود

گر حشیش آب و هوایی می‌خورد ** معده‌ی حیوانش در پی می‌چرد

آکل و ماکول آمد آن گیاه ** هم‌چنین هر هستیی غیر اله 725