چند گویی هم‌چو زاغ پر نحوس ** ای خلیل از بهر چه کشتی خروس

گفت فرمان حکمت فرمان بگو ** تا مسبح گردم آن را مو به مو

بیان آنک کشتن خلیل علیه‌السلام خروس را اشارت به قمع و قهر کدام صفت بود از صفات مذمومات مهلکان در باطن مرید

شهوتی است او و بس شهوت‌پرست ** زان شراب زهرناک ژاژ مست 940

گرنه بهر نسل بود ای وصی ** آدم از ننگش بکردی خود خصی

گفت ابلیس لعین دادار را ** دام زفتی خواهم این اشکار را

زر و سیم و گله‌ی اسپش نمود ** که بدین تانی خلایق را ربود

گفت شاباش و ترش آویخت لنج ** شد ترنجیده ترش هم‌چون ترنج

پس زر و گوهر ز معدنهای خوش ** کرد آن پس‌مانده را حق پیش‌کش 945

گیر این دام دگر را ای لعین ** گفت زین افزون ده ای نعم‌المعین

چرب و شیرین و شرابات ثمین ** دادش و بس جامه‌ی ابریشمین

گفت یا رب بیش ازین خواهم مدد ** تا ببندمشان به حبل من مسد

تا که مستانت که نر و پر دلند ** مردوار آن بندها را بسکلند

تا بدین دام و رسنهای هوا ** مرد تو گردد ز نامردان جدا 950

دام دیگر خواهم ای سلطان تخت ** دام مردانداز و حیلت‌ساز سخت

خمر و چنگ آورد پیش او نهاد ** نیم‌خنده زد بدان شد نیم‌شاد

سوی اضلال ازل پیغام کرد ** که بر آر از قعر بحر فتنه گرد

نی یکی از بندگانت موسی است ** پرده‌ها در بحر او از گرد بست

آب از هر سو عنان را واکشید ** از تگ دریا غباری برجهید 955

چونک خوبی زنان فا او نمود ** که ز عقل و صبر مردان می‌فزود

پس زد انگشتک به رقص اندر فتاد ** که بده زوتر رسیدم در مراد

چون بدید آن چشمهای پرخمار ** که کند عقل و خرد را بی‌قرار

وآن صفای عارض آن دلبران ** که بسوزد چون سپند این دل بر آن

رو و خال و ابرو و لب چون عقیق ** گوییا حق تافت از پرده‌ی رقیق 960

دید او آن غنج و برجست سبک ** چون تجلی حق از پرده‌ی تنک

تفسیر خلقنا الانسان فی احسن تقویم ثم رددناه اسفل سافلین و تفسیر و من نعمره ننکسه فی الخلق

آدم حسن و ملک ساجد شده ** هم‌چو آدم باز معزول آمده

گفت آوه بعد هستی نیستی ** گفت جرمت این که افزون زیستی

جبرئیلش می‌کشاند مو کشان ** که برو زین خلد و از جوق خوشان

گفت بعد از عز این اذلال چیست ** گفت آن دادست و اینت داوریست 965

جبرئیلا سجده می‌کردی به جان ** چون کنون می‌رانیم تو از جنان

حله می‌پرد ز من در امتحان ** هم‌چو برگ از نخ در فصل خزان

آن رخی که تاب او بد ماه‌وار ** شد به پیری هم‌چو پشت سوسمار

وان سر و فرق گش شعشع شده ** وقت پیری ناخوش و اصلع شده

وان قد صف در نازان چون سنان ** گشته در پیری دو تا هم‌چون کمان 970

رنگ لاله گشته رنگ زعفران ** زور شیرش گشته چون زهره‌ی زنان

آنک مردی در بغل کردی به فن ** می‌بگیرندش بغل وقت شدن

این خود آثار غم و پژمردگیست ** هر یکی زینها رسول مردگیست

تفسیر اسفل سافلین الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات فلهم اجر غیر مومنون

لیک گر باشد طبیبش نور حق ** نیست از پیری و تب نقصان و دق

سستی او هست چون سستی مست ** که اندر آن سستیش رشک رستمست 975

گر بمیرد استخوانش غرق ذوق ** ذره ذره‌ش در شعاع نور شوق

وآنک آنش نیست باغ بی‌ثمر ** که خزانش می‌کند زیر و زبر

گل نماند خارها ماند سیاه ** زرد و بی‌مغز آمده چون تل کاه

تا چه زلت کرد آن باغ ای خدا ** که ازو این حله‌ها گردد جدا

خویشتن را دید و دید خویشتن ** زهر قتالست هین ای ممتحن 980

شاهدی کز عشق او عالم گریست ** عالمش می‌راند از خود جرم چیست

جرم آنک زیور عاریه بست ** کرد دعوی کین حلل ملک منست

واستانیم آن که تا داند یقین ** خرمن آن ماست خوبان دانه‌چین

تا بداند کان حلل عاریه بود ** پرتوی بود آن ز خورشید وجود

آن جمال و قدرت و فضل و هنر ** ز آفتاب حسن کرد این سو سفر 985

باز می‌گردند چون استارها ** نور آن خورشید ازین دیوارها

پرتو خورشید شد وا جایگاه ** ماند هر دیوار تاریک و سیاه