English    Türkçe    فارسی   

6
1-50

  • ای حیات دل حسام‌الدین بسی  ** میل می‌جوشد به قسم سادسی 
  • Ey gönüllerin hayatı Hüsameddin, nice zamandır altıncı cildin yazılmasına meyledip durmaktasın.

  • گشت از جذب چو تو علامه‌ای  ** در جهان گردان حسامی نامه‌ای 
  • Husami-name, senin gibi bilgisi çok bir erin çekişiyle dünyayı dönüp dolaşmada.

  • پیش‌کش می‌آرمت ای معنوی  ** قسم سادس در تمام مثنوی 
  • Ey mânevi er, Mesnevinin son cildi olan altıncı cildi de sana armağan sunmaktayım.

  • شش جهت را نور ده زین شش صحف  ** کی یطوف حوله من لم یطف 
  • Bu altı ciltle altı cihete nur saç da çevresini dolanmayan dolansın.

  • عشق را با پنج و با شش کار نیست  ** مقصد او جز که جذب یار نیست  5
  • Aşkın beşle, altıyla işi yoktur. Onun maksadı, ancak sevgilinin kendisini çekmesidir.

  • بوک فیما بعد دستوری رسد  ** رازهای گفتنی گفته شود 
  • Belki bundan sonra bir izin gelir de söylenmesi lâzım olan sırlar söylenir.

  • یا بیانی که بود نزدیکتر  ** زین کنایات دقیق مستتر 
  • Bu ince ve gizli kinayelerden daha açık, daha anlayışlı bir tarzda anlatılır.

  • راز جز با رازدان انباز نیست  ** راز اندر گوش منکر راز نیست 
  • Sır, ancak sırrı bilenle eşittir. Sır, onu inkâr eden kişinin kulağına söylenmez.

  • لیک دعوت واردست از کردگار  ** با قبول و ناقبول او را چه کار 
  • Fakat Allah’dan davet etme emri gelince artık halkın kabul edip etmemesiyle ne işimiz var?

  • نوح نهصد سال دعوت می‌نمود  ** دم به دم انکار قومش می‌فزود  10
  • Nuh, tam dokuz yüz yıl kavmini davet edip durdu. Her an da kavminin inkârı arttı.

  • هیچ از گفتن عنان واپس کشید  ** هیچ اندر غار خاموشی خزید 
  • Fakat söylemeden vazgeçti mi? Hiç sükût mağarasına çekilmeye kalkıştı mı?

  • گفت از بانگ و علالای سگان  ** هیچ واگردد ز راهی کاروان 
  • Köpeklerin havlaması ile kervan, hiç yolundan kalır mı?

  • یا شب مهتاب از غوغای سگ  ** سست گردد بدر را در سیر تگ 
  • Ay ışığı olan gecede dolunay, köpeklerin havlaması ile yürüyüşünü ağırlaştırır mı, dedi.

  • مه فشاند نور و سگ عو عو کند  ** هر کسی بر خلقت خود می‌تند 
  • Ay, ışığını saçar, köpek de havlar durur. Herkes, yaradılışına göre bir hizmette bulunur.

  • هر کسی را خدمتی داده قضا  ** در خور آن گوهرش در ابتلا  15
  • Takdir herkese bir hizmet vermiş, herkesi bir işe lâyık görüp iptilâya salmıştır.

  • چونک نگذارد سگ آن نعره‌ی سقم  ** من مهم سیران خود را چون هلم 
  • Ay der ki: Köpek, o pis sesini bırakmıyorsa ben ayım, gidişimi nasıl bırakırım ki?

  • چونک سرکه سرکگی افزون کند  ** پس شکر را واجب افزونی بود 
  • Sirke, sirkeliğini artırdıkça şekerin artması gerek.

  • قهر سرکه لطف هم‌چون انگبین  ** کین دو باشد رکن هر اسکنجبین 
  • Kahır, sirkedir, lütuf da bala benzer. Sirkengübinin temeli, bu ikisidir.

  • انگبین گر پای کم آرد ز خل  ** آیند آن اسکنجبین اندر خلل 
  • Bal, sirkeden az oldu mu sirkengübin, iyi olmaz.

  • قوم بر وی سرکه‌ها می‌ریختند  ** نوح را دریا فزون می‌ریخت قند  20
  • Nuh’un kavmi de, ona sirke döküp duruyorlardı, fakat Allah’nın lütuf ve ihsan denizi ona daha fazla şeker dökmekteydi.

  • قند او را بد مدد از بحر جود  ** پس ز سرکه‌ی اهل عالم می‌فزود 
  • Onun şekerine cömertlik denizinden yardım edilmekte idi de o yüzden âlem halkının sirkesinden fazlaydı onun şekeri.

  • واحد کالالف کی بود آن ولی  ** بلک صد قرنست آن عبدالعلی 
  • Tek bir kişi ama bine bedel... Kimdir o? Allah velisi. Hattâ o yüce Allah kulu, yüzlerce zamanın tek eridir.

  • خم که از دریا درو راهی شود  ** پیش او جیحونها زانو زند 
  • Denize bir yol bulmuş olan küpün önünde ırmaklar bile diz çöker.

  • خاصه این دریا که دریاها همه  ** چون شنیدند این مثال و دمدمه 
  • Hele şu deniz yok mu? Bütün denizler, bu örmekleri, bu sözleri duyunca,

  • شد دهانشان تلخ ازین شرم و خجل  ** که قرین شد نام اعظم با اقل  25
  • Ulu bir ad, küçücük, ehemmiyetsiz bir ada eş oldu diye utançlarından ağızları acılaşır.

  • در قران این جهان با آن جهان  ** این جهان از شرم می‌گردد جهان 
  • Bu dünyanın o dünya ile birleşmesinden bu dünya, utanır, ortadan kalkar.

  • این عبارت تنگ و قاصر رتبتست  ** ورنه خس را با اخص چه نسبتست 
  • Bu söz dardır, derecesi pek aşağıdır. Yoksa bayağı bir şeyin hasın hası ile ne münasebeti var?

  • زاغ در رز نعره‌ی زاغان زند  ** بلبل از آواز خوش کی کم کند 
  • Kuzgun,üzüm bağında kuzgunca bağırır. Fakat bülbül, bunu duyup sesini azaltır mı?

  • پس خریدارست هر یک را جدا  ** اندرین بازار یفعل ما یشا 
  • Bu “Allah dilediğini yapar” pazarında her ikisi için de ayrı alıcı var.

  • نقل خارستان غذای آتش است  ** بوی گل قوت دماغ سرخوش است  30
  • Dikenliğin gıdası ateştir; sarhoş dimağının gıdası da gül kokusu.

  • گر پلیدی پیش ما رسوا بود  ** خوک و سگ را شکر و حلوا بود 
  • Bir leş, bizce kötüdür, pistir ama domuzla köpeğe şekerdir helvadır.

  • گر پلیدان این پلیدیها کنند  ** آبها بر پاک کردن می‌تنند 
  • Pisler, şu pisliklerini yapa dursunlar, sular da pisleri arıtmaya savaşır.

  • گرچه ماران زهرافشان می‌کنند  ** ورچه تلخان‌مان پریشان می‌کنند 
  • Yılanlar zehir saçar, acılar bizi perişan eder ama,

  • نحلها بر کو و کندو و شجر  ** می‌نهند از شهد انبار شکر 
  • Bal arıları dağlarda, kovanlarda, ağaçlarda baldan şeker ambarları doldurur.

  • زهرها هرچند زهری می‌کنند  ** زود تریاقاتشان بر می‌کنند  35
  • Zehirler, tesirlerini yapıp dururlar ama panzehirler de hemen o tesirleri gideriverir.

  • این جهان جنگست کل چون بنگری  ** ذره با ذره چو دین با کافری 
  • Şu âleme baksan görürsün ki baştanbaşa savaştan ibarettir. Zerre, zerreyle âdeta dinin kâfirlerle savaşması gibi savaşır durur.

  • آن یکی ذره همی پرد به چپ  ** وآن دگر سوی یمین اندر طلب 
  • Bir zerre sola doğru uçmaktadır, öbürü sağa doğru gidip arayacağını aramada.

  • ذره‌ای بالا و آن دیگر نگون  ** جنگ فعلیشان ببین اندر رکون 
  • Bir zerre yücelere çıkmada, öbürü baş aşağı düşmede. Şöyle durur gibi görünürler ama onların savaşını bu durgunluk âleminde gör.

  • جنگ فعلی هست از جنگ نهان  ** زین تخالف آن تخالف را بدان 
  • Onların fiilî savaşları, gizli savaşlarından ileri gelmededir. Bu aykırılığı gör de o aykırılığı anla.

  • ذره‌ای کان محو شد در آفتاب  ** جنگ او بیرون شد از وصف و حساب  40
  • Fakat güneşte mahvolan zerrenin savaşı, vasıftan, hesaptan dışarıdır.

  • چون ز ذره محو شد نفس و نفس  ** جنگش اکنون جنگ خورشیدست بس 
  • Zerrenin kendisi de, nefesi de mahvoldu mu artık onun savaşı, ancak güneşin savaşıdır.

  • رفت از وی جنبش طبع و سکون  ** از چه از انا الیه راجعون 
  • Onun kendiliğinden hareketi de kalmamıştır, duruşu da. Neden? “Biz Allahya dönenleriz” sırrından.

  • ما به بحر تو ز خود راجع شدیم  ** وز رضاع اصل مسترضع شدیم 
  • Biz, kendimizden geçip senin denizine döndük. Asıldan süt içtik, geliştik.

  • در فروغ راه ای مانده ز غول  ** لاف کم زن از اصول ای بی‌اصول 
  • Ey gulyabaniye aldanıp yolun ferilerine dalan, ey usulsüz kişi asıllardan az bahset.

  • جنگ ما و صلح ما در نور عین  ** نیست از ما هست بین اصبعین  45
  • Bizim savaşımız da hakikatte bizden değildir. Sulhumuz da. Her halimiz, Allah’nın iki parmağı arasındadır.

  • جنگ طبعی جنگ فعلی جنگ قول  ** در میان جزوها حربیست هول 
  • Tabiat, iş ve söz bakımından cüzüler arasındaki savaş, pek korkunç bir savaştır.

  • این جهان زن جنگ قایم می‌بود  ** در عناصر در نگر تا حل شود 
  • Fakat bu âlem, şu savaşla durmadadır. Unsurlara bak da anla.

  • چار عنصر چار استون قویست  ** که بدیشان سقف دنیا مستویست 
  • Dört unsur, dört kuvvetli direktir. Dünyanın tavanı, onlarla düz durmada.

  • هر ستونی اشکننده‌ی آن دگر  ** استن آب اشکننده‌ی آن شرر 
  • Her direk, öbürünü kırar. Su direği, ateş direğini yıkar.

  • پس بنای خلق بر اضداد بود  ** لاجرم ما جنگییم از ضر و سود  50
  • Halkın yapısı, zıtlar üstüne kurulmuş. Hâsılı biz, zarar bakımından da savaştayız, fayda bakımından da.