English    Türkçe    فارسی   

6
1433-1482

  • مر پدر را گوید آن مادر جهار  ** که ز مکتب بچه‌ام شد بس نزار 
  • O ana, babaya açıkça, yavrucuğum mektepten bezdi, soldu sarardı der..

  • از زن دیگر گرش آوردیی  ** بر وی این جور و جفا کم کردیی 
  • Başka karından olsaydı ona bu kadar cefada bulunmazdın.

  • از جز تو گر بدی این بچه‌ام  ** این فشار آن زن بگفتی نیز هم  1435
  • Doğrusunu istersen bu yavrucuk, senin oğlun olmasaydı ve ben doğurmasaydım, yine anası, bu sözü söylerdi!

  • هین بجه زن مادر و تیبای او  ** سیلی بابا به از حلوای او 
  • Kendine gel, bu anadan , onun merhametinden kaç. Babanın sillesi, onun helvasından yeğdir.

  • هست مادر نفس و بابا عقل راد  ** اولش تنگی و آخر صد گشاد 
  • Ana nefistir…Baba da cömert akıl. Akla uyan önce daralır ama sonunda yüzlerce genişliğe uğrar.

  • ای دهنده‌ی عقلها فریاد رس  ** تا نخواهی تو نخواهد هیچ کس 
  • Ey akılları ihsan eden Allah, feryada yetiş. Sen bir şey dilemezsen hiç kimse dilemez.

  • هم طلب از تست و هم آن نیکوی  ** ما کییم اول توی آخر توی 
  • İstek de sendedir, ihsan da. Biz kimiz ki? Evvel de sensin , âhır da.

  • هم بگو تو هم تو بشنو هم تو باش  ** ما همه لاشیم با چندین تراش  1440
  • Hem sen söyle, hem sen dinle, hem sen ol. Biz bunca malımız mülkümüzle yine hiçbir şey değiliz.

  • زین حواله رغبت افزا در سجود  ** کاهلی جبر مفرست و خمود 
  • Yarabbi, bize tekliflerde bulundun, lûtfet de secdeye rağbetimizi artır;bize cebir tembelliğini gönderip şevkimizi söndürme.

  • جبر باشد پر و بال کاملان  ** جبر هم زندان و بند کاهلان 
  • Cebir, kâmillerin kolu, kanadıdır.. Tembellerin bağı, zindanı.

  • هم‌چو آب نیل دان این جبر را  ** آب مومن را و خون مر گبر را 
  • Bu cebri, Nil suyu gibi bil. Mümine sudur, kâfire kan.

  • بال بازان را سوی سلطان برد  ** بال زاغان را به گورستان برد 
  • Kanat, doğan kuşlarını padişaha götürür, kuzgunları mezarlığa.

  • باز گرد اکنون تو در شرح عدم  ** که چو پازهرست و پنداریش سم  1445
  • Şimdi sen, yokluğu anlatmayı bırak. Çünkü panzehire benzer de zehir sanırsın.

  • هم‌چو هندوبچه هین ای خواجه‌تاش  ** رو ز محمود عدم ترسان مباش 
  • Ey kapı yoldaşı, kendine gel. Hintli çocuk gibi yokluk Mahmudundan korkma sakın.

  • از وجودی ترس که اکنون در ویی  ** آن خیالت لاشی و تو لا شیی 
  • Şimdi bürünmüş olduğun varlıktan kork. O varlık hayali bir şey değildir, sen de bir şey değilsin!

  • لاشیی بر لاشیی عاشق شدست  ** هیچ نی مر هیچ نی را ره زدست 
  • Hiçbir şey olmayan bir şey, hiçbir şey olmayan bir şeye âşık olmuş; hiç var olmamış , hiç var olmamışın yolunu kesmiştir.

  • چون برون شد این خیالات از میان  ** گشت نامعقول تو بر تو عیان 
  • Bu hayaller, ortadan kalktı mı akla sığmaz şeylerin apaçık görünür sana!

  • لیس للماضین هم الموت انما لهم حسره الموت 
  • “Geçip gitmiş olanlara ölüm yüzünden elem ve sıkıntı yoktur; onlar ancak ellerinde olanı kaybettiler, ona acınırlar”

  • راست گفتست آن سپهدار بشر  ** که هر آنک کرد از دنیا گذر  1450
  • 1450.İnsanların başbuğu doğru söylemiştir: “Dünyadan geçip giden kişinin

  • نیستش درد و دریغ و غبن موت  ** بلک هستش صد دریغ از بهر فوت 
  • Ölüm yüzünden bir derdi, bir acısı yoktur.Elindekini kaçırdığından dolayı, yüzlerce acıya düşer.”

  • که چرا قبله نکردم مرگ را  ** مخزن هر دولت و هر برگ را 
  • Neden her devletin , her nimetin mahzeni olan ölümü kıble edinmedim?

  • قبله کردم من همه عمر از حول  ** آن خیالاتی که گم شد در اجل 
  • Şaşkınlığımdan bütün ömrümce hayalleri kıble edindim, onlar da ecel gelince kaybolup gittiler der.

  • حسرت آن مردگان از مرگ نیست  ** زانست کاندر نقشها کردیم ایست 
  • ölenlerin hasreti ölüm değildir. Neden suretlere kapıldık? Diye acınırlar.

  • ما ندیدیم این که آن نقش است و کف  ** کف ز دریا جنبد و یابد علف  1455
  • Bunların bir suretten, köpükten ibaret olduğunu görmedik. Halbuki köpük, denizden doğar, denizde gelişir ve hareket eder.

  • چونک بحر افکند کفها را به بر  ** تو بگورستان رو آن کفها نگر 
  • Deniz , köpükleri karaya attı mı mezarlığa git de o köpükleri seyret!

  • پس بگو کو جنبش و جولانتان  ** بحر افکندست در بحرانتان 
  • Nerde sizin hareketiniz, oynaşmanız? Deniz sizi mahvolmaya mı terk etti de.

  • تا بگویندت به لب نی بل به حال  ** که ز دریا کن نه از ما این سال 
  • Onlar sana dille,dudakla değil de hal diliyle bu soruyu bize sorma, denize sor desinler.

  • نقش چون کف کی بجنبد بی ز موج  ** خاک بی بادی کجا آید بر اوج 
  • Köpük gibi olan suret de dalga olmadan nasıl oynar? Yel olmadıkça toprak nasıl olur da havalanır?

  • چون غبار نقش دیدی باد بین  ** کف چو دیدی قلزم ایجاد بین  1460
  • Suret tozunu gördün ya, yeli de gör. Köpüğü gördün ya , icat denizini de seyret.

  • هین ببین کز تو نظر آید به کار  ** باقیت شحمی و لحمی پود و تار 
  • Gör, gör ki sende yalnız bu görüş, bu bakış işe yarar.Bundan ötesini sorarsan yağsın, etsin, ilik ve sinirden ibaretsin.

  • شحم تو در شمعها نفزود تاب  ** لحم تو مخمور را نامد کباب 
  • Fakat yağın mumları ışıklandırmaya yaramaz. Etin , sarhoşa kebap olmaz.

  • در گداز این جمله تن را در بصر  ** در نظر رو در نظر رو در نظر 
  • Bütün bu bedenini bakışta erit, bakışa yürü, bakışa git, bakışa var!

  • یک نظر دو گز همی‌بیند ز راه  ** یک نظر دو کون دید و روی شاه 
  • Bir vardır, iki fersahlık yolu görür; bir bakış vardır, iki âlemi görür, padişahın yüzünü de.

  • در میان این دو فرقی بی‌شمار  ** سرمه جو والله اعلم بالسرار  1465
  • Bu ikisinin arasında sayıya sığmaz fark var.Gizli şeyleri Allah bilir ama gözüne bir sürme ara.

  • چون شنیدی شرح بحر نیستی  ** کوش دایم تا برین بحر ایستی 
  • Yokluk denizini anlattık, duydun ya. Çalış da daima bu denizde ol.

  • چونک اصل کارگاه آن نیستیست  ** که خلا و بی‌نشانست و تهیست 
  • Çünkü tezgâhın aslı yokluk âlemidir;orada hiçbir şey yoktur, bomboştur, oranın nişanesi bulunmaz.

  • جمله استادان پی اظهار کار  ** نیستی جویند و جای انکسار 
  • Bütün ustalar, işlerini göstermek için yokluğu ve sınıklık yurdunu ararlar.

  • لاجرم استاد استادان صمد  ** کارگاهش نیستی و لا بود 
  • Ustaların ustası Allah’nın da tezgâhı yokluktur.

  • هر کجا این نیستی افزون‌ترست  ** کار حق و کارگاهش آن سرست  1470
  • Nerde yokluk fazlaysa orası Allah tezgâhıdır, Allah işi oradadır.

  • نیستی چون هست بالایین طبق  ** بر همه بردند درویشان سبق 
  • Yokluk , en yüksek derece olduğundan yoksullar, oraya vardılar, ödülü aldılar.

  • خاصه درویشی که شد بی جسم و مال  ** کار فقر جسم دارد نه سال 
  • Hele bedenini, malını yok etmiş derviş, hepsinden ileridir. Fakat iş beden yokluğundadır, dilencilikte değil.

  • سایل آن باشد که مال او گداخت  ** قانع آن باشد که جسم خویش باخت 
  • Dilenci, malı bitmiş kişidir; kanaat sahibi ise, bedenine kıyan kişi.

  • پس ز درد اکنون شکایت بر مدار  ** کوست سوی نیست اسپی راهوار 
  • Artık dertten şikâyet etme. Çünkü dert , insanı yokluğa sürüp götüren rahvan bir attır.

  • این قدر گفتیم باقی فکر کن  ** فکر اگر جامد بود رو ذکر کن  1475
  • Ben bu kadarını söyledim, ötesini sen düşün. Fikrin donmuşsa , düşünemiyorsan yürü, zikret.

  • ذکر آرد فکر را در اهتزاز  ** ذکر را خورشید این افسرده ساز 
  • Zikir, fikri titretir, harekete getirir. Zikri bu donmuş fikre güneş yap.

  • اصل خود جذبه است لیک ای خواجه‌تاش  ** کار کن موقوف آن جذبه مباش 
  • İşin aslı cezp eder. Fakat kardeş , işten kalıp o cezbeyi bekleme.

  • زانک ترک کار چون نازی بود  ** ناز کی در خورد جانبازی بود 
  • Çünkü işi bırakmak , nazlanmaya benzer. Canıyla oynayan hiç nazlanabilir mi?

  • نه قبول اندیش نه رد ای غلام  ** امر را و نهی را می‌بین مدام 
  • Oğul,ne kabul edilmeyi düşün, ne reddedilmeyi. Sen daima emri, nehyi gör, gözet.

  • مرغ جذبه ناگهان پرد ز عش  ** چون بدیدی صبح شمع آنگه بکش  1480
  • Derken cezbe kuşu , birden bire çerden çöpten yapılmış yuvasından uçar, görünüverir. Onu gördün mü sabah oldu demektir, mumu o vakit söndür.

  • چشمها چون شد گذاره نور اوست  ** مغزها می‌بیند او در عین پوست 
  • Gözler , perdeleri delip hakikati görmeye başladı mı bu nur, onun nurudur artık. Bu nura sahip olan , dışa bakar, içi görür.

  • بیند اندر ذره خورشید بقا  ** بیند اندر قطره کل بحر را 
  • Zerrede ebedî varlık güneşini görür, katrada bütün denizi.

  • بار دیگر رجوع کردن به قصه‌ی صوفی و قاضی 
  • Yine sofi hikâyesi,sofiyle kadı