English    Türkçe    فارسی   

6
1535-1584

  • کو زننده کو محل انتقام  ** این خیالی گشته است اندر سقام  1535
  • Vuran nerede? Vurduğu yer neresi? Yahu, bu, hastalıkla bir hayal olmuş!

  • شرع بهر زندگان و اغنیاست  ** شرع بر اصحاب گورستان کجاست 
  • Şeriat,dirilerle zenginler içindir. Hiç mezardaki ölülere şeriat hükümleri tatbik edilebilir mi?

  • آن گروهی کز فقیری بی‌سرند  ** صد جهت زان مردگان فانی‌تراند 
  • Yoklukla kendilerinden geçmiş olanlar, o ölülerden yüz kat daha ölüdür.

  • مرده از یک روست فانی در گزند  ** صوفیان از صد جهت فانی شدند 
  • Ölü, bir kere ölmüş, bu âlemden geçip gitmiştir. Halbuki sofiler, yüz taraftan ölmüşlerdir.

  • مرگ یک قتلست و این سیصد هزار  ** هر یکی را خونبهایی بی‌شمار 
  • Ölüm, bir kere öldürülmedir. Halbuki bu, üç yüz ölümdür, her birine de sayısız diyet vardır.

  • گرچه کشت این قوم را حق بارها  ** ریخت بهر خونبها انبارها  1540
  • Allah, bunları defalarla öldürmüştür ama diyetleri için de ambarlar dökmüştür.

  • هم‌چو جرجیس‌اند هر یک در سرار  ** کشته گشته زنده گشته شصت بار 
  • Bunların her biri hakikat âleminde Circis’e benzerler. Altmış kere öldürülmüşler, altmış kere dirilmişlerdir.

  • کشته از ذوق سنان دادگر  ** می‌بسوزد که بزن زخمی دگر 
  • Bu çeşit adam, ihsan sahibi kılıcın zevkiyle öldürülmüştür; fakat bir kere daha vur diye yanar, sızlanır durur.

  • والله از عشق وجود جان‌پرست  ** کشته بر قتل دوم عاشق‌ترست 
  • Vallahi şehit olan, o canlar bağışlayan varlığın aşkıyla ikinci defa öldürülmeye öyle bir âşıktır ki!

  • گفت قاضی من قضادار حیم  ** حاکم اصحاب گورستان کیم 
  • Kadı dedi ki: Ben dirilere hükmederim, mezarlıkta yatan ölülere değil.

  • این به صورت گر نه در گورست پست  ** گورها در دودمانش آمدست  1545
  • Bu, görünüşte mezarda alçalmış, ölü değil ama mezarlar onun varlığında gizli.

  • بس بدیدی مرده اندر گور تو  ** گور را در مرده بین ای کور تو 
  • Mezarda ölüyü çok gördün, bir de ölüde mezarı gör ey kör adam.

  • گر ز گوری خشت بر تو اوفتاد  ** عاقلان از گور کی خواهند داد 
  • Bir mezardan üstüne bir kerpiç düşse ne yaparsın, akıllılar kalkarlar, mezardan dâvacı olurlar mı?

  • گرد خشم و کینه‌ی مرده مگرد  ** هین مکن با نقش گرمابه نبرد 
  • Ölüye kızıp da kinlenmeye, öç almaya kalkışma. Hamam duvarındaki resimle kavgaya girişme.

  • شکر کن که زنده‌ای بر تو نزد  ** کانک زنده رد کند حق کرد رد 
  • Şükret ki sana bir diri vurmadı. Çünkü dirinin reddettiğini Allah da reddeder.

  • خشم احیا خشم حق و زخم اوست  ** که به حق زنده‌ست آن پاکیزه‌پوست  1550
  • Dirilerin kızgınlığı, Allah kızgınlığıdır, Allah zahmıdır. Çünkü o dışı temiz kişi, Allahyla diridir.

  • حق بکشت او را و در پاچه‌ش دمید  ** زود قصابانه پوست از وی کشید 
  • Allah onu öldürmüş, ayağından üflemiş, çabucak kasap gibi derisini yüzmüştür.

  • نفخ در وی باقی آمد تا مب  ** نفخ حق نبود چو نفخه‌ی آن قصاب 
  • Allah’nın üfürmesi, ona ebedî olarak kalır. Allahnın üfürmesi kasabın üfürmesine benzemez.

  • فرق بسیارست بین النفختین  ** این همه زینست و آن سر جمله شین 
  • Fakat Allah üfürmesiyle kasap üfürmesi arasında çok fark vardır. Bu, baştan aşağıya kadar lûtuftur, kemaldir, öbürü tamamıyla ayıp ve ar.

  • این حیات از وی برید و شد مضر  ** وان حیات از نفخ حق شد مستمر 
  • Bu dirilik,o üfürmeyle mahvolmuştur; o dirilik, o üfürmeyle gelmiştir, ebedîdir.

  • این دم آن دم نیست کاید آن به شرح  ** هین بر آ زین قعر چه بالای صرح  1555
  • 1555.Bu soluk, o soluk değildir ki söze sığsın, anlatılabilsin. Kendine gel de şu kuyunun dibinden köşkün üstüne çık, yücel!

  • نیستش بر خر نشاندن مجتهد  ** نقش هیزم را کسی بر خر نهد 
  • Bunu eşeğe bindirmenin şeriatta yeri yok. Sopanın resmini eşeğe bindiren var mıdır hiç?

  • بر نشست او نه پشت خر سزد  ** پشت تابوتیش اولیتر سزد 
  • Onu eşeğe değil, tabuta bindirmek daha doğru, daha yerinde.

  • ظلم چه بود وضع غیر موضعش  ** هین مکن در غیر موضع ضایعش 
  • Zulüm nedir? Bir şeyi lâyık olduğu yere koymamak. Sen de onu, ona lâyık olan yerden başka bir yere koyup zâyi etme.

  • گفت صوفی پس روا داری که او  ** سیلیم زد بی‌قصاص و بی‌تسو 
  • Sofi dedi ki: Peki, hiçbir suçum, günahım yokken bana bir sille vurmasını reva görüyor musun?

  • این روا باشد که خر خرسی قلاش  ** صوفیان را صفع اندازد بلاش  1560
  • Demek ki bir değirmen eşeği, hiçbir suçu olmayan sofiye bir sille aşk edebilir ha?

  • گفت قاضی تو چه داری بیش و کم  ** گفت دارم در جهان من شش درم 
  • Kadı, zayıf adama, az çok paran var mı? diye sordu. Adam, dünyada yalnız altı kuruşum var, deyince,

  • گفت قاضی سه درم تو خرج کن  ** آن سه دیگر را به او ده بی‌سخن 
  • Peki dedi, üç kuruşunu sen harcan, üç kuruşunu da hiç lâf etmeden ver bu adama.

  • زار و رنجورست و درویش و ضعیف  ** سه درم در بایدش تره و رغیف 
  • O da zayıf, yok yoksul bir adam. Üç kuruşla kendine ekmek katık alır.

  • بر قفای قاضی افتادش نظر  ** از قفای صوفی آن بد خوب‌تر 
  • Hasta adamın gözü kadının ensesine ilişti. Baktı ki onun kellesi, sofininkinden daha hoş.

  • راست می‌کرد از پی سیلیش دست  ** که قصاص سیلیم ارزان شدست  1565
  • Vurduğum sillenin cezası ucuz deyip vurmak için elini kaldırdı.

  • سوی گوش قاضی آمد بهر راز  ** سیلیی آورد قاضی را فراز 
  • Kadının yanına gidip kulağına bir şey söyleyecek gibi yaptı, ensesine bir hudayi sille aşketti.

  • گفت هر شش را بگیرید ای دو خصم  ** من شوم آزاد بی خرخاش و وصم 
  • Dedi ki: Altı kuruşu bölüşün ben de hırıltıdan gürültüden kurtulayım!

  • طیره شدن قاضی از سیلی درویش و سرزنش کردن صوفی قاضی را 
  • Kadının bundan kızması,sofinin ona sitemde bulunması

  • گشت قاضی طیره صوفی گفت هی  ** حکم تو عدلست لاشپک نیست غی 
  • Kadı kızınca sofi, hey dedi. Şüphe yok ki senin hükmün adalettir, azgınlık değil.

  • آنچ نپسندی به خود ای شیخ دین  ** چون پسندی بر برادر ای امین 
  • Ey din şeyhi, ey emin adam! Kendine yapılmasını istemediğin şeyi kardeşine nasıl hükmediyorsun?

  • این ندانی که می من چه کنی  ** هم در آن چه عاقبت خود افکنی  1570
  • Bilmiyor musun ki benim için kuyu kazarsan nihayet kendin düşersin.

  • من حفر برا نخواندی از خبر  ** آنچ خواندی کن عمل جان پدر 
  • “Kim kardeşine kuyu kazarsa kendi düşer” hadisini okumadın mı? Okuduysan a babasının kuzusu önce o hükme sen uy.

  • این یکی حکمت چنین بد در قضا  ** که ترا آورد سیلی بر قفا 
  • Kafana bir sille inmesine sebep olan şu tek hükmün yok mu? Eğer öbür hükümlerin de böyleyse,

  • وای بر احکام دیگرهای تو  ** تا چه آرد بر سر و بر پای تو 
  • Vay senin hükümlerine. Kim bilir onlar da başına, ayağına ne dertler getirir?

  • ظالمی را رحم آری از کرم  ** که برای نفقه بادت سه درم 
  • Bir zalime, sana harcamak için üç kuruş lâzım diye acırsın ha.

  • دست ظالم را ببر چه جای آن  ** که بدست او نهی حکم و عنان  1575
  • Acımanın yeri mi? Zalimin elini kes. Halbuki sen, hükmü, dizgini o zalimin eline veriyorsun.

  • تو بدان بز مانی ای مجهول‌داد  ** که نژاد گرگ را او شیر داد 
  • Sen ey adaleti bilinmez adam, kurt yavrusuna süt veren keçiye benziyorsun!

  • جواب دادن قاضی صوفی را 
  • Kadının sofiye cevap vermesi

  • گفت قاضی واجب آیدمان رضا  ** هر قفا و هر جفا کارد قضا 
  • Kadı dedi ki: Kaza ve kaderden gelen her silleye her cefaya razı olmamız gerek.

  • خوش‌دلم در باطن از حکم زبر  ** گرچه شد رویم ترش کالحق مر 
  • Alnımızın yazısına içten razıyım, yüzüm ekşidi ama hoş gör; hak, acıdır.

  • این دلم باغست و چشمم ابروش  ** ابر گرید باغ خندد شاد و خوش 
  • Gönlüm bağdır, gözüm buluta benzer. Bulut ağladı mı bağ güler, neşelenir, hoş bir hale gelir.

  • سال قحط از آفتاب خیره‌خند  ** باغها در مرگ و جان کندن رسند  1580
  • Kıtlık yılında gülüp duran güneşin yüzünden bağlar, bahçeler ölüm haline girer, can çekişirler.

  • ز امر حق وابکوا کثیرا خوانده‌ای  ** چون سر بریان چه خندان مانده‌ای 
  • Allah’nın “Çok ağlayın” emrini okumuşsundur. Peki, ne diye pişmiş kelle gibi sırıtıp kaldın ya?

  • روشنی خانه باشی هم‌چو شمع  ** گر فرو پاشی تو هم‌چون شمع دمع 
  • Mum gibi daima göz yaşı dökersen mum gibi evi aydınlatmış olursun.

  • آن ترش‌رویی مادر یا پدر  ** حافظ فرزند شد از هر ضرر 
  • Ananın, yahut babanın ekşi suratı,çocuğu her zarardan korur.

  • ذوق خنده دیده‌ای ای خیره‌خند  ** ذوق گریه بین که هست آن کان قند 
  • Ey sersem sersem gülüp duran, gülmenin zevkini gördün, bir de ağlamanın zevkini seyret. O, şeker madenidir.