این روا باشد که خر خرسی قلاش ** صوفیان را صفع اندازد بلاش

این روا باشد که خر خرسی قلاش ** صوفیان را صفع اندازد بلاش 1560

گفت قاضی تو چه داری بیش و کم ** گفت دارم در جهان من شش درم

گفت قاضی سه درم تو خرج کن ** آن سه دیگر را به او ده بی‌سخن

زار و رنجورست و درویش و ضعیف ** سه درم در بایدش تره و رغیف

بر قفای قاضی افتادش نظر ** از قفای صوفی آن بد خوب‌تر

راست می‌کرد از پی سیلیش دست ** که قصاص سیلیم ارزان شدست 1565

سوی گوش قاضی آمد بهر راز ** سیلیی آورد قاضی را فراز

گفت هر شش را بگیرید ای دو خصم ** من شوم آزاد بی خرخاش و وصم

طیره شدن قاضی از سیلی درویش و سرزنش کردن صوفی قاضی را

گشت قاضی طیره صوفی گفت هی ** حکم تو عدلست لاشپک نیست غی

آنچ نپسندی به خود ای شیخ دین ** چون پسندی بر برادر ای امین

این ندانی که می من چه کنی ** هم در آن چه عاقبت خود افکنی 1570

من حفر برا نخواندی از خبر ** آنچ خواندی کن عمل جان پدر

این یکی حکمت چنین بد در قضا ** که ترا آورد سیلی بر قفا

وای بر احکام دیگرهای تو ** تا چه آرد بر سر و بر پای تو

ظالمی را رحم آری از کرم ** که برای نفقه بادت سه درم

دست ظالم را ببر چه جای آن ** که بدست او نهی حکم و عنان 1575

تو بدان بز مانی ای مجهول‌داد ** که نژاد گرگ را او شیر داد

جواب دادن قاضی صوفی را

گفت قاضی واجب آیدمان رضا ** هر قفا و هر جفا کارد قضا

خوش‌دلم در باطن از حکم زبر ** گرچه شد رویم ترش کالحق مر

این دلم باغست و چشمم ابروش ** ابر گرید باغ خندد شاد و خوش

سال قحط از آفتاب خیره‌خند ** باغها در مرگ و جان کندن رسند 1580

ز امر حق وابکوا کثیرا خوانده‌ای ** چون سر بریان چه خندان مانده‌ای

روشنی خانه باشی هم‌چو شمع ** گر فرو پاشی تو هم‌چون شمع دمع

آن ترش‌رویی مادر یا پدر ** حافظ فرزند شد از هر ضرر

ذوق خنده دیده‌ای ای خیره‌خند ** ذوق گریه بین که هست آن کان قند

چون جهنم گریه آرد یاد آن ** پس جهنم خوشتر آید از جنان 1585

خنده‌ها در گریه‌ها آمد کتیم ** گنج در ویرانه‌ها جو ای سلیم

ذوق در غمهاست پی گم کرده‌اند ** آب حیوان را به ظلمت برده‌اند

بازگونه نعل در ره تا رباط ** چشمها را چار کن در احتیاط

چشمها را چار کن در اعتبار ** یار کن با چشم خود دو چشم یار

امرهم شوری بخوان اندر صحف ** یار را باش و مگوش از ناز اف 1590

یار باشد راه را پشت و پناه ** چونک نیکو بنگری یارست راه

چونک در یاران رسی خامش نشین ** اندر آن حلقه مکن خود را نگین

در نماز جمعه بنگر خوش به هوش ** جمله جمعند و یک‌اندیشه و خموش

رختها را سوی خاموشی کشان ** چون نشان جویی مکن خود را نشان

گفت پیغامبر که در بحر هموم ** در دلالت دان تو یاران را نجوم 1595

چشم در استارگان نه ره بجو ** نطق تشویش نظر باشد مگو

گر دو حرف صدق گویی ای فلان ** گفت تیره در تبع گردد روان

این نخواندی کالکلام ای مستهام ** فی شجون حره جر الکلام

هین مشو شارع در آن حرف رشد ** که سخن زو مر سخن را می‌کشد

نیست در ضبطت چو بگشادی دهان ** از پی صافی شود تیره روان 1600

آنک معصوم ره وحی خداست ** چون همه صافست بگشاید رواست

زانک ما ینطق رسول بالهوی ** کی هوا زاید ز معصوم خدا

خویشتن را ساز منطیقی ز حال ** تا نگردی هم‌چو من سخره‌ی مقال

سال کردن آن صوفی قاضی را

گفت صوفی چون ز یک کانست زر ** این چرا نفعست و آن دیگر ضرر

چونک جمله از یکی دست آمدست ** این چرا هوشیار و آن مست آمدست 1605

چون ز یک دریاست این جوها روان ** این چرا نوش است و آن زهر دهان

چون همه انوار از شمس بقاست ** صبح صادق صبح کاذب از چه خاست

چون ز یک سرمه‌ست ناظر را کحل ** از چه آمد راست‌بینی و حول

چونک دار الضرب را سلطان خداست ** نقد را چون ضرب خوب و نارواست