English    Türkçe    فارسی   

6
1726-1775

  • تو مبین قلابی این اختران  ** عشق خود بر قلب‌زن بین ای مهان 
  • Bu yıldızların işvesine bakma da ey hor hakîr kişi, erkeklere olan aşkına bak!

  • مثل 

  • آن یکی می‌شد به ره سوی دکان  ** پیش ره را بسته دید او از زنان 
  • Birisi yola düşmüş, dükkâna gidiyordu. Gördü ki kadınlar yolu kapamış.

  • پای او می‌سوخت از تعجیل و راه  ** بسته از جوق زنان هم‌چو ماه 
  • Hızlı yürümeden ayağı yanmaktaydı. Yolsa ay gibi kadınlarla doluydu, yol açmaya âdeta imkân yoktu.

  • رو به یک زن کرد و گفت ای مستهان  ** هی چه بسیارید ای دخترچگان 
  • Bir kadına yüz çevirdi de dedi ki: A bayağı mahlûklar, a kızcağızlar, ne de çoksunuz.

  • رو بدو کرد آن زن و گفت ای امین  ** هیچ بسیاری ما منکر مبین  1730
  • Kadın, ona yüzünü döndü, ey emniyet sahibi dedi, bizim bolluğumuzu kötü görme.

  • بین که با بسیاری ما بر بساط  ** تنگ می‌آید شما را انبساط 
  • Bu kadar çoğuz ama öyle olduğu halde size bu çokluk bile az gelmede.

  • در لواطه می‌فتید از قحط زن  ** فاعل و مفعول رسوای زمن 
  • Kadın kıtlığından oğlancılığa düşüyorsunuz da yapan da dünyaya rezil rüsva oluyor, yaptıran da!

  • تو مبین این واقعات روزگار  ** کز فلک می‌گردد اینجا ناگوار 
  • Zamanın hâdiselerine bakma. Feleğin acılıklarını, hazım olunmaz şeylerini görme.

  • تو مبین تحشیر روزی و معاش  ** تو مبین این قحط و خوف و ارتعاش 
  • Rızkın, geçimin darlığına, şu kıtlığına, korkuya, titreyişe bakma.

  • بین که با این جمله تلخیهای او  ** مرده‌ی اویید و ناپروای او  1735
  • Şuna bak sen: Bu kadar acılıklarıyla beraber yine de onun için ölüyor, ondan bir türlü kendinizi çekemiyorsunuz.

  • رحمتی دان امتحان تلخ را  ** نقمتی دان ملک مرو و بلخ را 
  • Acı imtihanı bir rahmet bil, Belh ve Merv ülkelerine sahip olmayı bir gazap say.

  • آن براهیم از تلف نگریخت و ماند  ** این براهیم از شرف بگریخت و راند 
  • O İbrahim, telef olmaktan çekinmedi, ateşe atıldı, fakat yanmadı, bu İbrahim, şereften saltanattan kaçtı, kendisini ateşe attı.

  • آن نسوزد وین بسوزد ای عجب  ** نعل معکوس است در راه طلب 
  • Şaşılacak şey. Ateş onu yakmadı, bunu yaktı. İstek yolunda böyle tersine nallar vardır işte!

  • باز مکرر کردن صوفی سال را 
  • Sofinin tekrar sual sorması

  • گفت صوفی قادرست آن مستعان  ** که کند سودای ما را بی زیان 
  • Sofi dedi ki: Yardımı dilenen Allah, kârımızı ziyansız etmeye kadirdir.

  • آنک آتش را کند ورد و شجر  ** هم تواند کرد این را بی‌ضرر  1740
  • Ateşi gül ve ağaç haline getiren, bunu da zararsız bir hale getirebilir.

  • آنک گل آرد برون از عین خار  ** هم تواند کرد این دی را بهار 
  • Dikenden gül çıkaran şu kışı da bahar edebilir.

  • آنک زو هر سرو آزادی کند  ** قادرست ار غصه را شادی کند 
  • Her serviyi hür bir halde sere serpe yücelten, derdi de neşe haline getirir.

  • آنک شد موجود از وی هر عدم  ** گر بدارد باقیش او را چه کم 
  • Onun lûtfuyla her şey, yokluktan var oldu. Var ettiğini ebedî kılarsa nesi eksilir ki?

  • آنک تن را جان دهد تا حی شود  ** گر نمیراند زیانش کی شود 
  • Bedene can verip dirilten, dirilttiğini öldürmezse ziyana mı girer?

  • خود چه باشد گر ببخشد آن جواد  ** بنده را مقصود جان بی‌اجتهاد  1745
  • O cömert Allah, kulunun isteğini çalışmadan verse ne çıkar?

  • دور دارد از ضعیفان در کمین  ** مکر نفس و فتنه‌ی دیو لعین 
  • Artık kullarından pusuda bekleyen nefis hilesiyle melûn şeytanın hilesini uzak tutsa ne olur ki?

  • جواب دادن قاضی صوفی را 
  • Kadının sofiye cevap vermesi

  • گفت قاضی گر نبودی امر مر  ** ور نبودی خوب و زشت و سنگ و در 
  • Kadı dedi ki: Acı emir olmasaydı, dünyada çirkin, güzel taş ve inci bulunmasaydı,

  • ور نبودی نفس و شیطان و هوا  ** ور نبودی زخم و چالیش و وغا 
  • Nefis, şeytan heva ve hevese... Zahmet, meşakkat, savaş olmasaydı,

  • پس به چه نام و لقب خواندی ملک  ** بندگان خویش را ای منهتک 
  • A perdesi, yırtılmış adam; padişah kullarına ne ad takardı?

  • چون بگفتی ای صبور و ای حلیم  ** چون بگفتی ای شجاع و ای حکیم  1750
  • Nasıl ey sabırlı, ey hilim sahibi, ey yiğitlik, ey hikmet ıssı diyebilirdi?

  • صابرین و صادقین و منفقین  ** چون بدی بی ره‌زن و دیو لعین 
  • Yol kesen ve melûn şeytan olmasaydı sabırlılar, doğrular ve yoksulları doyuranlar, nasıl belli olurdu?

  • رستم و حمزه و مخنث یک بدی  ** علم و حکمت باطل و مندک بدی 
  • Rüstem ve Hamza’yla namussuz, aynı ve bir olsaydı bilgi ve hikmet bâtıl olurdu.

  • علم و حکمت بهر راه و بی‌رهیست  ** چون همه ره باشد آن حکمت تهیست 
  • Bilgi ve hikmet, doğru yolla yolsuzluğu göstermek içindir. Her taraf yoldan ibaret olsaydı hikmet, abes ve boş bir şey olurdu.

  • بهر این دکان طبع شوره‌آب  ** هر دو عالم را روا داری خراب 
  • Sense bu acı sulu tabiat dükkânı için iki âleminde yıkılmasını hoş görüyorsun.

  • من همی‌دانم که تو پاکی نه خام  ** وین سالت هست از بهر عوام  1755
  • Ben bilip duruyorum ki sen paksın, ham değilsin. Bu soruşunda aşağılık kişilerin anlaması için.

  • جور دوران و هر آن رنجی که هست  ** سهل‌تر از بعد حق و غفلتست 
  • Devranın cefası ile âlemdeki bütün eziyetler, Allah’dan uzak olmadan ve gafil bulunmadan daha kolaydır.

  • زآنک اینها بگذرند آن نگذرد  ** دولت آن دارد که جان آگه برد 
  • Çünkü bunlar hep geçer de onlar geçmez. Devlet, ona derler ki insanın canı uyanık olsun!

  • حکایت در تقریر آنک صبر در رنج کار سهل‌تر از صبر در فراق یار بود 
  • Zahmete sabretmek ,sevgilinin ayrılığına sabretmetken kolaydır.

  • آن یکی زن شوی خود را گفت هی  ** ای مروت را به یک ره کرده طی 
  • Kadının biri kocasına dedi ki: Ey adamlığı bir adımda aşan!

  • هیچ تیمارم نمی‌داری چرا  ** تا بکی باشم درین خواری چرا 
  • Bana hiç bakmıyorsun, neden? Ne vaktedek bu horlukta kalacağım?

  • گفت شو من نفقه چاره می‌کنم  ** گرچه عورم دست و پایی می‌زنم  1760
  • Kocası dedi ki: Boğazına bakıyorum, çıplağım ama elim ayağım var, çalışıp çabalıyorum.

  • نفقه و کسوه‌ست واجب ای صنم  ** از منت این هر دو هست و نیست کم 
  • Güzelim, ere kadının boğazına ve elbisesine bakmak farzdır. Ben ikisine de bakıyorum. Bu hususlarda eksiğin, gediğin yok.

  • آستین پیرهن بنمود زن  ** بس درشت و پر وسخ بد پیرهن 
  • Kadın, gömleğinin yenini gösterdi. Pek kaba ve kirliydi.

  • گفت از سختی تنم را می‌خورد  ** کس کسی را کسوه زین سان آورد 
  • Dedi ki: Kabalığından bedenimi yiyor. Kimse kimseye bu çeşit elbise verir mi?

  • گفت ای زن یک سالت می‌کنم  ** مرد درویشم همین آمد فنم 
  • Kocası, a kadın dedi, sana bir sorum var: Yoksul adamım ben, elimden bu geliyor.

  • این درشتست و غلیظ و ناپسند  ** لیک بندیش ای زن اندیشه‌مند  1765
  • Doğru, bu çok kaba, çok çirkin, fakat ey düşünceli kadın, bir düşün.

  • این درشت و زشت‌تر یا خود طلاق  ** این ترا مکروه‌تر یا خود فراق 
  • Bu mu daha kötü, yoksa boşanmak mı? Bu mu sana daha kötü geliyor ,yoksa ayrılık mı?

  • هم‌چنان ای خواجه‌ی تشنیع زن  ** از بلا و فقر و از رنج و محن 
  • Ey kınayıp duran belâ, yoksulluk, eziyet ve mihnet de böyledir işte.

  • لا شک این ترک هوا تلخی‌دهست  ** لیک از تلخی بعد حق بهست 
  • Şüphe yok ki heva ve hevesi terk etmek acıdır ama Allahdan uzak olma acılığından elbette daha iyidir.

  • گر جهاد و صوم سختست و خشن  ** لیک این بهتر ز بعد ممتحن 
  • Savaş ve oruç güçtür, çetindir. Fakat bu güçlük ve çetinlik, Allahnın, kulu kendinden uzaklaştırmasından, böyle bir derde uğratmasından yeğdir.

  • رنج کی ماند دمی که ذوالمنن  ** گویدت چونی تو ای رنجور من  1770
  • İhsan ve lûtuflar ıssı Allah, bir gün, ey benim hastam, ey benim mihnetime uğrayan kul, nasılsın? derse hiç zahmet ve eziyet kalır mı?

  • ور نگوید کت نه آن فهم و فن است  ** لیک آن ذوق تو پرسش کردنست 
  • Hattâ böyle demese bile, böyle dediğini duymasan, anlamasan bile senin o zevkin yok mu? Allah’nın senin hatırını sormasıdır işte.

  • آن ملیحان که طبیبان دل‌اند  ** سوی رنجوران به پرسش مایل‌اند 
  • Gönül hekimleri olan güzeller, hastaların hatırını sormaya düşkündürler.

  • وز حذر از ننگ و از نامی کنند  ** چاره‌ای سازند و پیغامی کنند 
  • Utanır, söz olmasın derlerse bir çare bulurlar, yine haber gönderirler.

  • ورنه در دلشان بود آن مفتکر  ** نیست معشوقی ز عاشق بی‌خبر 
  • Haber bile göndermeseler bunu düşünürler ya. Hâsılı hiçbir sevgili yoktur ki âşıkından haberi olmasın?

  • ای تو جویای نوادر داستان  ** هم فسانه‌ی عشق‌بازان را بخوان  1775
  • Ey duyulmamış, eşsiz hikâyeler arayan, âşıkların hikâyesini oku.