English    Türkçe    فارسی   

6
2457-2506

  • اشتر و گاو و قجی در پیش راه  ** یافتند اندر روش بندی گیاه 
  • Bir deve, bir öküz ve bir koç, yolda giderlerken bir bağ ot buldular.

  • گفت قج بخش ار کنیم این را یقین  ** هیچ کس از ما نگردد سیر ازین 
  • Koç dedi ki: Bunu paylaşırsak hiç birimiz doymayacağız.

  • لیک عمر هرکه باشد بیشتر  ** این علف اوراست اولی گو بخور 
  • Fakat kimin ömrü daha artıksa bu otu o yesin.

  • که اکابر را مقدم داشتن  ** آمدست از مصطفی اندر سنن  2460
  • Yaşlılara hürmet Mustafa’nın sünnetlerindendir çünkü.

  • گرچه پیران را درین دور لام  ** در دو موضع پیش می‌دارند عام 
  • Aşağılık kişilerin hükmettiği bu devirde ise halk, yaşlıları iki yerde öne geçirirler.

  • یا در آن لوتی که آن سوزان بود  ** یا بر آن پل کز خلل ویران بود 
  • Ya ateş gibi sıcak yemeğe buyur derler, yahut bakımsızlıktan yıkılacak dereceye gelen köprüde ileri sürerler.

  • خدمت شیخی بزرگی قایدی  ** عام نارد بی‌قرینه‌ی فاسدی 
  • Aşağılık kişiler kötü bir maksatları olmadıkça bir şeyhi, bir büyüğü, bir kılavuzu ağırlamazlar.

  • خیرشان اینست چه بود شرشان  ** قبحشان را باز دان از فرشان 
  • Onların hayırları budur, artık kötülüklerini var sen kıyas et.

  • مثل 
  • Örnek

  • سوی جامع می‌شد آن یک شهریار  ** خلق را می‌زد نقیب و چوبدار  2465
  • Bir padişah camiye gidiyordu. Yaverleri, sopalı memurları, halkı dövmedeydi.

  • آن یکی را سر شکستی چوب‌زن  ** و آن دگر را بر دریدی پیرهن 
  • Sopalı damlar, birinin başını yarıyor, öbürünün gömleğini yırtıyor, padişaha yol açıyorlardı.

  • در میانه بی‌دلی ده چوب خورد  ** بی‌گناهی که برو از راه برد 
  • O arada bir yoksul da yasakçılardan suçsuz olarak on sopa yedi.

  • خون چکان رو کرد با شاه و بگفت  ** ظلم ظاهر بین چه پرسی از نهفت 
  • Kanlar içinde kaldı. Padişaha yüz dönüp dedi ki: Şu apaçık zulme bak, gizlisini ne soruyorsun?

  • خیر تو این است جامع می‌روی  ** تا چه باشد شر و وزرت ای غوی 
  • Camiye gidiyorsun gûya. Hayrın buysa şerrin ve kötülüğün nedir ey azgın?

  • یک سلامی نشنود پیر از خسی  ** تا نپیچد عاقبت از وی بسی  2470
  • Bir pîr, aşağılık bir adamdan bir tek selâm işitmez ki nihayet ondan bir hayli derde uğramasın.

  • گرگ دریابد ولی را به بود  ** زانک دریابد ولی را نفس بد 
  • Böyle bir kötü kişinin veliye musallat olmasındansa kurdun musallat olması daha iyidir.

  • زانک گرگ ارچه که بس استمگریست  ** لیکش آن فرهنگ و کید و مکر نیست 
  • Kurt, çok zâlimdir ama hiç olmazsa hilesi, düzeni yoktur.

  • ورنه کی اندر فتادی او به دام  ** مکر اندر آدمی باشد تمام 
  • Hilesi, aklı fikri olsa hiç tuzağa düşer mi? Hile insandadır tamamı ile.

  • گفت قج با گاو و اشتر ای رفاق  ** چون چنین افتاد ما را اتفاق 
  • Koç, öküzle deveye arkadaşlar dedi, mademki böyle bir ota rastladık.

  • هر یکی تاریخ عمر ابدا کنید  ** پیرتر اولیست باقی تن زنید  2475
  • Hadi bakalım her biriniz ömrünüzün başlangıcını söyleyin. Kim daha yaşlı anlaşılsın,öbürleri de sussun.

  • گفت قج مرج من اندر آن عهود  ** با قج قربان اسمعیل بود 
  • Benim vücuda gelişim, İsmail’in koçu ile başlar. O vakitten beri varım ben.

  • گاو گفتا بوده‌ام من سال‌خورد  ** جفت آن گاوی کش آدم جفت کرد 
  • Öküz, ben dedi, Âdem peygamber, bir öküzle çift sürüyordu ya, işte o vakit küçücüktüm.

  • جفت آن گاوم که آدم جد خلق  ** در زراعت بر زمین می‌کرد فلق 
  • Halkın atası Âdem’in yeryüzünde çift sürdüğü öküzle eşim ben.

  • چون شنید از گاو و قج اشتر شگفت  ** سر فرود آورد و آن را برگرفت 
  • Deve, öküzle koçtan bu sözleri duyunca çok şaşırdı. Başını indirip otu aldı.

  • در هوا بر داشت آن بند قصیل  ** اشتر بختی سبک بی‌قال و قیل  2480
  • Havaya kaldırdı. Hiçbir söz söylemeden o esrik deve,otu yedi, sonra dedi kİ:

  • که مرا خود حاجت تاریخ نیست  ** کین چنین جسمی و عالی گردنیست 
  • Benim için doğum tarihine zaten hacet yok. Bende bu çeşit gövde ve bu uzun boy varken buna ne hacet?

  • خود همه کس داند ای جان پدر  ** که نباشم از شما من خردتر 
  • Yavrum, herkes bilir ki ben, sizden küçük değilim.

  • داند این را هرکه ز اصحاب نهاست  ** که نهاد من فزون‌تر از شماست 
  • Akıl, fikir sahipleri, bilirler ki yaratılışım sizden üstündür.

  • جملگان دانند کین چرخ بلند  ** هست صد چندان که این خاک نژند 
  • Hıristiyan da, hepiniz bilirsiniz ki dedi bu yüce gök, şu eski yeryüzünden yüzlerce defa geniştir.

  • کو گشاد رقعه‌های آسمان  ** کو نهاد بقعه‌های خاکدان  2485
  • Nerede gökyüzünün acayip genişlikleri, nerede şu yerin köşeleri, bucakları?

  • جواب گفتن مسلمان آنچ دید به یارانش جهود و ترسا و حسرت خوردن ایشان 
  • Müslümanın, arkadaşları olan Yahudi ve Hıristiyana gördüğü rüyayı söylemesi ve onların hayıflanmaları

  • پس مسلمان گفت ای یاران من  ** پیشم آمد مصطفی سلطان من 
  • Müslüman, bunu üzerine dedi ki: Dostlar, sultanım Mustafa zuhur etti.

  • پس مرا گفت آن یکی بر طور تاخت  ** با کلیم حق و نرد عشق باخت 
  • Bana dedi ki: Onların birisi Tur’a gitti, Tanrı Kelim’ine arkadaş oldu, aşk tavlası oynamaya girişti.

  • وان دگر را عیسی صاحب‌قران  ** برد بر اوج چهارم آسمان 
  • Öbürünü de sahip kıran İsa aldı, dördüncü kat göğe çıkardı.

  • خیز ای پس مانده‌ی دیده ضرر  ** باری آن حلوا و یخنی را بخور 
  • Kalk a arda kalmış zarar görmüş adam! Bari o helva ile yahniyi sen ye.

  • آن هنرمندان پر فن راندند  ** نامه‌ی اقبال و منصب خواندند  2490
  • O hünerli, sanatlı kişiler, koştular; devlet ve mevki mektubunu okudular.

  • آن دو فاضل فضل خود در یافتند  ** با ملایک از هنر در بافتند 
  • O iki faziletli er, lûtuf ve ihsanlar buldular, meleklere karıştılar.

  • ای سلیم گول واپس مانده هین  ** بر جه و بر کاسه‌ی حلوا نشین 
  • Ey arda kalmış sâf ve bön! Kalk, sıçra da helva kâsesinin başına otur!

  • پس بگفتندش که آنگه تو حریص  ** ای عجیب خوردی ز حلوا و خبیص 
  • Bu sözü duyunca Hıristiyan’la Yahudi a haris dediler, yoksa helvayı yedin mi?

  • گفت چون فرمود آن شاه مطاع  ** من کی بودم تا کنم زان امتناع 
  • Müslüman, “O emrine itaat edilen padişah, emredince ben kimim ki buyruğuna uymayayım?

  • تو جهود از امر موسی سر کشی  ** گر بخواند در خوشی یا ناخوشی  2495
  • Sen Yahudi’sin Musa’nın emrinden baş çekebilir misin? Seni iyi ve kötü bir şeye koşsa emrinden nasıl olur da dışarı çıkabilirsin?

  • تو مسیحی هیچ از امر مسیح  ** سر توانی تافت در خیر و قبیح 
  • Sen de Mesih’e tâbisin, hayır veya şer, herhangi bir işte Mesih’in emrine karşı durabilir misin?

  • من ز فخر انبیا سر چون کشم  ** خورده‌ام حلوا و این دم سرخوشم 
  • E... Artık ben nasıl olur da peygamberlerin övündüğü Peygamberimin emrinden dışarı çıkabilirim? Helvayı yedim tabiî, şimdi de sarhoşum işte!” dedi.

  • پس بگفتندش که والله خواب راست  ** تو بدیدی وین به از صد خواب ماست 
  • Bunun üzerine vallahi dediler, rüya, senin rüyan. Bu gördüğün rüya, bizim yüzlerce rüyamızdan üstün.

  • خواب تو بیداریست ای بو بطر  ** که به بیداری عیانستش اثر 
  • Ey neşeli zat, senin uykun, uyanıklık. Rüyanın eserini uyanıklıkla bile görüyorsun.

  • در گذر از فضل و از جهدی و فن  ** کار خدمت دارد و خلق حسن  2500
  • Sen de faziletten, yiğitlikten, hünerden geç, iş hizmette ve güzel huydadır.

  • بهر این آوردمان یزدان برون  ** ما خلقت الانس الا یعبدون 
  • Tanrı, bizi bunun için meydana getirdi. “İnsanları ancak bana ibadet etsinler diye yarattım, cinleri de” dedi.

  • سامری را آن هنر چه سود کرد  ** کان فن از باب اللهش مردود کرد 
  • Samiri’nin hüneri, neyini fazlalaştırdı ki? O hüner kendisini Tanrı kapısından sürdürdü.

  • چه کشید از کیمیا قارون ببین  ** که فرو بردش به قعر خود زمین 
  • Kaarun’un başına kimya bilgisinden neler geldi? Seyret de bak. Yer, onu ta dibine kadar çekti.

  • بوالحکم آخر چه بر بست از هنر  ** سرنگون رفت او ز کفران در سقر 
  • Ebülhakem, hünerinden ne elde etti? Küfrüyle inkârıyle baş aşağı cehenneme gitti.

  • خود هنر آن داد که دید آتش عیان  ** نه کپ دل علی النار الدخان  2505
  • Hüner odur ki ateşi apaçık göresin; duman ateşe delalet eder demeyesin bunu böyle bil!

  • ای دلیلت گنده‌تر پیش لبیب  ** در حقیقت از دلیل آن طبیب 
  • Senin delilin hakikatte hekimin delilinden daha kokmuştur.