چون طمانینست صدق و با فروغ ** دل نیارامد به گفتار دروغ

کذب چون خس باشد و دل چون دهان ** خس نگردد در دهان هرگز نهان

تا درو باشد زبانی می‌زند ** تا به دانش از دهان بیرون کند

خاصه که در چشم افتد خس ز باد ** چشم افتد در نم و بند و گشاد

ما پس این خس را زنیم اکنون لگد ** تا دهان و چشم ازین خس وا رهد 2580

گفت دلقک ای ملک آهسته باش ** روی حلم و مغفرت را کم‌خراش

تا بدین حد چیست تعجیل نقم ** من نمی‌پرم به دست تو درم

آن ادب که باشد از بهر خدا ** اندر آن مستعجلی نبود روا

وآنچ باشد طبع و خشم و عارضی ** می‌شتابد تا نگردد مرتضی

ترسد ار آید رضا خشمش رود ** انتقام و ذوق آن فایت شود 2585

شهوت کاذب شتابد در طعام ** خوف فوت ذوق هست آن خود سقام

اشتها صادق بود تاخیر به ** تا گواریده شود آن بی‌گره

تو پی دفع بلایم می‌زنی ** تا ببینی رخنه را بندش کنی

تا از آن رخنه برون ناید بلا ** غیر آن رخنه بسی دارد قضا

چاره‌ی دفع بلا نبود ستم ** چاره احسان باشد و عفو و کرم 2590

گفت الصدقه مرد للبلا ** داو مرضاک به صدقه یا فتی

صدقه نبود سوختن درویش را ** کور کردن چشم حلم‌اندیش را

گفت شه نیکوست خیر و موقعش ** لیک چون خیری کنی در موضعش

موضع رخ شه نهی ویرانیست ** موضع شه اسپ هم نادانیست

در شریعت هم عطا هم زجر هست ** شاه را صدر و فرس را درگه است 2595

عدل چه بود وضع اندر موضعش ** ظلم چه بود وضع در ناموقعش

نیست باطل هر چه یزدان آفرید ** از غضب وز حلم وز نصح و مکید

خیر مطلق نیست زینها هیچ چیز ** شر مطلق نیست زینها هیچ نیز

نفع و ضر هر یکی از موضعست ** علم ازین رو واجبست و نافعست

ای بسا زجری که بر مسکین رود ** در ثواب از نان و حلوا به بود 2600

زانک حلوا بی‌اوان صفرا کند ** سیلیش از خبث مستنقا کند

سیلیی در وقت بر مسکین بزن ** که رهاند آنش از گردن زدن

زخم در معنی فتد از خوی بد ** چوب بر گرد اوفتد نه بر نمد

بزم و زندن هست هر بهرام را ** بزم مخلص را و زندان خام را

شق باید ریش را مرهم کنی ** چرک را در ریش مستحکم کنی 2605

تا خورد مر گوشت را در زیر آن ** نیم سودی باشد و پنجه زیان

گفت دلقک من نمی‌گویم گذار ** من همی‌گویم تحریی بیار

هین ره صبر و تانی در مبند ** صبر کن اندیشه می‌کن روز چند

در تانی بر یقینی بر زنی ** گوش‌مال من بایقانی کنی

در روش یمشی مکبا خود چرا ** چون همی‌شاید شدن در استوا 2610

مشورت کن با گروه صالحان ** بر پیمبر امر شاورهم بدان

امرهم شوری برای این بود ** کز تشاور سهو و کژ کمتر رود

این خردها چون مصابیح انورست ** بیست مصباح از یک روشن‌ترست

بوک مصباحی فتد اندر میان ** مشتعل گشته ز نور آسمان

غیرت حق پرده‌ای انگیختست ** سفلی و علوی به هم آمیختست 2615

گفت سیروا می‌طلب اندر جهان ** بخت و روزی را همی‌کن امتحان

در مجالس می‌طلب اندر عقول ** آن چنان عقلی که بود اندر رسول

زانک میراث از رسول آنست و بس ** که ببیند غیبها از پیش و پس

در بصرها می‌طلب هم آن بصر ** که نتابد شرح آن این مختصر

بهر این کردست منع آن با شکوه ** از ترهب وز شدن خلوت به کوه 2620

تا نگردد فوت این نوع التقا ** کان نظر بختست و اکسیر بقا

در میان صالحان یک اصلحیست ** بر سر توقیعش از سلطان صحیست

کان دعا شد با اجابت مقترن ** کفو او نبود کبار انس و جن

در مری‌اش آنک حلو و حامض است ** حجت ایشان بر حق داحض است

که چو ما او را به خود افراشتیم ** عذر و حجت از میان بر داشتیم 2625