چشم شه بر چشم باز دل زدست ** چشم بازش سخت با همت شدست

تا ز بس همت که یابید از نظر ** می‌نگیرد باز شه جز شیر نر

شیر چه کان شاه‌باز معنوی ** هم شکار تست و هم صیدش توی 2810

شد صفیر باز جان در مرج دین ** نعره‌های لا احب الافلین

باز دل را که پی تو می‌پرید ** از عطای بی‌حدت چشمی رسید

یافت بینی بوی و گوش از تو سماع ** هر حسی را قسمتی آمد مشاع

هر حسی را چون دهی ره سوی غیب ** نبود آن حس را فتور مرگ و شیب

مالک الملکی به حس چیزی دهی ** تا که بر حس‌ها کند آن حس شهی 2815

حکایت شب دزدان کی سلطان محمود شب در میان ایشان افتاد کی من یکی‌ام از شما و بر احوال ایشان مطلع شدن الی آخره

شب چو شه محمود برمی‌گشت فرد ** با گروهی قوم دزدان باز خورد

پس بگفتندش کیی ای بوالوفا ** گفت شه من هم یکی‌ام از شما

آن یکی گفت ای گروه مکر کیش ** تا بگوید هر یکی فرهنگ خویش

تا بگوید با حریفان در سمر ** کو چه دارد در جبلت از هنر

آن یکی گفت ای گروه فن‌فروش ** هست خاصیت مرا اندر دو گوش 2820

که بدانم سگ چه می‌گوید به بانگ ** قوم گفتندش ز دیناری دو دانگ

آن دگر گفت ای گروه زرپرست ** جمله خاصیت مرا چشم اندرست

هر که را شب بینم اندر قیروان ** روز بشناسم من او را بی‌گمان

گفت یک خاصیتم در بازو است ** که زنم من نقبها با زور دست

گفت یک خاصیتم در بینی است ** کار من در خاکها بوبینی است 2825

سرالناس معادن داد دست ** که رسول آن را پی چه گفته است

من ز خاک تن بدانم کاندر آن ** چند نقدست و چه دارد او ز کان

در یکی کان زر بی‌اندازه درج ** وان دگر دخلش بود کمتر ز خرج

هم‌چو مجنون بو کنم من خاک را ** خاک لیلی را بیابم بی‌خطا

بو کنم دانم ز هر پیراهنی ** گر بود یوسف و گر آهرمنی 2830

هم‌چو احمد که برد بو از یمن ** زان نصیبی یافت این بینی من

که کدامین خاک همسایه‌ی زرست ** یا کدامین خاک صفر و ابترست

گفت یک نک خاصیت در پنجه‌ام ** که کمندی افکنم طول علم

هم‌چو احمد که کمند انداخت جانش ** تا کمندش برد سوی آسمانش

گفت حقش ای کمندانداز بیت ** آن ز من دان ما رمیت اذ رمیت 2835

پس بپرسیدند زان شه کای سند ** مر ترا خاصیت اندر چه بود

گفت در ریشم بود خاصیتم ** که رهانم مجرمان را از نقم

مجرمان را چون به جلادان دهند ** چون بجنبد ریش من زیشان رهند

چون بجنبانم به رحمت ریش را ** طی کنند آن قتل و آن تشویش را

قوم گفتندش که قطب ما توی ** که خلاص روز محنتمان شوی 2840

بعد از آن جمله به هم بیرون شدند ** سوی قصرآن شه میمون شدند

چون سگی بانگی بزد از سوی راست ** گفت می‌گوید که سلطان با شماست

خاک بو کرد آن دگر از ربوه‌ای ** گفت این هست از وثاق بیوه‌ای

پس کمند انداخت استاد کمند ** تا شدند آن سوی دیوار بلند

جای دیگر خاک را چون بوی کرد ** گفت خاک مخزن شاهیست فرد 2845

نقب‌زن زد نقب در مخزن رسید ** هر یکی از مخزن اسبابی کشید

بس زر و زربفت و گوهرهای زفت ** قوم بردند و نهان کردند تفت

شه معین دید منزل‌گاهشان ** حلیه و نام و پناه و راهشان

خویش را دزدید ازیشان بازگشت ** روز در دیوان بگفت آن سرگذشت

پس روان گشتند سرهنگان مست ** تا که دزدان را گرفتند و ببست 2850

دست‌بسته سوی دیوان آمدند ** وز نهیب جان خود لرزان شدند

چونک استادند پیش تخت شاه ** یار شبشان بود آن شاه چو ماه

آنک چشمش شب بهرکه انداختی ** روز دیدی بی شکش بشناختی

شاه را بر تخت دید و گفت این ** بود با ما دوش شب‌گرد و قرین

آنک چندین خاصیت در ریش اوست ** این گرفت ما هم از تفتیش اوست 2855

عارف شه بود چشمش لاجرم ** بر گشاد از معرفت لب با حشم

گفت و هو معکم این شاه بود ** فعل ما می‌دید و سرمان می‌شنود