آلت شاهد زبان و چشم تیز ** که ز شب‌خیزش ندارد سر گریز

گر هزاران مدعی سر بر زند ** گوش قاضی جانب شاهد کند

قاضیان را در حکومت این فنست ** شاهد ایشان را دو چشم روشنست

گفت شاهد زان به جای دیده است ** کو بدیده‌ی بی‌غرض سر دیده است 2870

مدعی دیده‌ست اما با غرض ** پرده باشد دیده‌ی دل را غرض

حق همی‌خواهد که تو زاهد شوی ** تا غرض بگذاری و شاهد شوی

کین غرضها پرده‌ی دیده بود ** بر نظر چون پرده پیچیده بود

پس نبیند جمله را با طم و رم ** حبک الاشیاء یعمی و یصم

در دلش خورشید چون نوری نشاند ** پیشش اختر را مقادیری نماند 2875

پس بدید او بی‌حجاب اسرار را ** سیر روح مومن و کفار را

در زمین حق را و در چرخ سمی ** نیست پنهان‌تر ز روح آدمی

باز کرد از رطب و یابس حق نورد ** روح را من امر ربی مهر کرد

پس چو دید آن روح را چشم عزیز ** پس برو پنهان نماند هیچ چیز

شاهد مطلق بود در هر نزاع ** بشکند گفتش خمار هر صداع 2880

نام حق عدلست و شاهد آن اوست ** شاهد عدلست زین رو چشم دوست

منظر حق دل بود در دو سرا ** که نظر در شاهد آید شاه را

عشق حق و سر شاهدبازیش ** بود مایه‌ی جمله پرده‌سازیش

پس از آن لولاک گفت اندر لقا ** در شب معراج شاهدباز ما

این قضا بر نیک و بد حاکم بود ** بر قضا شاهد نه حاکم می‌شود 2885

شد اسیر آن قضا میر قضا ** شاد باش ای چشم‌تیز مرتضی

عارف از معروف بس درخواست کرد ** کای رقیب ما تو اندر گرم و سرد

ای مشیر ما تو اندر خیر و شر ** از اشارتهات دل‌مان بی‌خبر

ای یرانا لانراه روز و شب ** چشم‌بند ما شده دید سبب

چشم من از چشم‌ها بگزیده شد ** تا که در شب آفتابم دیده شد 2890

لطف معروف تو بود آن ای بهی ** پس کمال البر فی اتمامه

یا رب اتمم نورنا فی الساهره ** وانجنا من مفضحات قاهره

یار شب را روز مهجوری مده ** جان قربت‌دیده را دوری مده

بعد تو مرگیست با درد و نکال ** خاصه بعدی که بود بعد الوصال

آنک دیدستت مکن نادیده‌اش ** آب زن بر سبزه‌ی بالیده‌اش 2895

من نکردم لا ابالی در روش ** تو مکن هم لاابالی در خلش

هین مران از روی خود او را بعید ** آنک او یک‌باره آن روی تو دید

دید روی جز تو شد غل گلو ** کل شیء ما سوی الله باطل

باطل‌اند و می‌نمایندم رشد ** زانک باطل باطلان را می‌کشد

ذره ذره کاندرین ارض و سماست ** جنس خود را هر یکی چون کهرباست 2900

معده نان را می‌کشد تا مستقر ** می‌کشد مر آب را تف جگر

چشم جذاب بتان زین کویها ** مغز جویان از گلستان بویها

زانک حس چشم آمد رنگ کش ** مغز و بینی می‌کشد بوهای خوش

زین کششها ای خدای رازدان ** تو به جذب لطف خودمان ده امان

غالبی بر جاذبان ای مشتری ** شاید ار درماندگان را وا خری 2905

رو به شه آورد چون تشنه به ابر ** آنک بود اندر شب قدر آن بدر

چون لسان وجان او بود آن او ** آن او با او بود گستاخ‌گو

گفت ما گشتیم چون جان بند طین ** آفتاب جان توی در یوم دین

وقت آن شد ای شه مکتوم‌سیر ** کز کرم ریشی بجنبانی به خیر

هر یکی خاصیت خود را نمود ** آن هنرها جمله بدبختی فزود 2910

آن هنرها گردن ما را ببست ** زان مناصب سرنگوساریم و پست

آن هنر فی جیدنا حبل مسد ** روز مردن نیست زان فنها مدد

جز همان خاصیت آن خوش‌حواس ** که به شب بد چشم او سلطان‌شناس

آن هنرها جمله غول راه بود ** غیر چشمی کو ز شه آگاه بود

شاه را شرم از وی آمد روز بار ** که به شب بر روی شه بودش نظار 2915

وان سگ آگاه از شاه وداد ** خود سگ کهفش لقب باید نهاد