من نکردم لا ابالی در روش ** تو مکن هم لاابالی در خلش

هین مران از روی خود او را بعید ** آنک او یک‌باره آن روی تو دید

دید روی جز تو شد غل گلو ** کل شیء ما سوی الله باطل

باطل‌اند و می‌نمایندم رشد ** زانک باطل باطلان را می‌کشد

ذره ذره کاندرین ارض و سماست ** جنس خود را هر یکی چون کهرباست 2900

معده نان را می‌کشد تا مستقر ** می‌کشد مر آب را تف جگر

چشم جذاب بتان زین کویها ** مغز جویان از گلستان بویها

زانک حس چشم آمد رنگ کش ** مغز و بینی می‌کشد بوهای خوش

زین کششها ای خدای رازدان ** تو به جذب لطف خودمان ده امان

غالبی بر جاذبان ای مشتری ** شاید ار درماندگان را وا خری 2905

رو به شه آورد چون تشنه به ابر ** آنک بود اندر شب قدر آن بدر

چون لسان وجان او بود آن او ** آن او با او بود گستاخ‌گو

گفت ما گشتیم چون جان بند طین ** آفتاب جان توی در یوم دین

وقت آن شد ای شه مکتوم‌سیر ** کز کرم ریشی بجنبانی به خیر

هر یکی خاصیت خود را نمود ** آن هنرها جمله بدبختی فزود 2910

آن هنرها گردن ما را ببست ** زان مناصب سرنگوساریم و پست

آن هنر فی جیدنا حبل مسد ** روز مردن نیست زان فنها مدد

جز همان خاصیت آن خوش‌حواس ** که به شب بد چشم او سلطان‌شناس

آن هنرها جمله غول راه بود ** غیر چشمی کو ز شه آگاه بود

شاه را شرم از وی آمد روز بار ** که به شب بر روی شه بودش نظار 2915

وان سگ آگاه از شاه وداد ** خود سگ کهفش لقب باید نهاد

خاصیت در گوش هم نیکو بود ** کو به بانگ سگ ز شیر آگه شود

سگ چو بیدارست شب چون پاسبان ** بی‌خبر نبود ز شبخیز شهان

هین ز بدنامان نباید ننگ داشت ** هوش بر اسرارشان باید گماشت

هر که او یک‌بار خود بدنام شد ** خود نباید نام جست و خام شد 2920

ای بسا زر که سیه‌تابش کنند ** تا شود آمن ز تاراج و گزند

قصه‌ی آنک گاو بحری گوهر کاویان از قعر دریا بر آورد شب بر ساحل دریا نهد در درخش و تاب آن می‌چرد بازرگان از کمین برون آید چون گاو از گوهر دورتر رفته باشد بازرگان به لجم و گل تیره گوهر را بپوشاند و بر درخت گریزد الی آخر القصه و التقریب

گاو آبی گوهر از بحر آورد ** بنهد اندر مرج و گردش می‌چرد

در شعاع نور گوهر گاو آب ** می‌چرد از سنبل و سوسن شتاب

زان فکنده‌ی گاو آبی عنبرست ** که غذااش نرگس و نیلوفرست

هرکه باشد قوت او نور جلال ** چون نزاید از لبش سحر حلال 2925

هرکه چون زنبور وحیستش نفل ** چون نباشد خانه‌ی او پر عسل

می‌چرد در نور گوهر آن بقر ** ناگهان گردد ز گوهر دورتر

تاجری بر در نهد لجم سیاه ** تا شود تاریک مرج و سبزه‌گاه

پس گریزد مرد تاجر بر درخت ** گاوجویان مرد را با شاخ سخت

بیست بار آن گاو تازد گرد مرج ** تا کند آن خصم را در شاخ درج 2930

چون ازو نومید گردد گاو نر ** آید آنجا که نهاده بد گهر

لجم بیند فوق در شاه‌وار ** پس ز طین بگریزد او ابلیس‌وار

کان بلیس از متن طین کور و کرست ** گاو کی داند که در گل گوهرست

اهبطوا افکند جان را در حضیض ** از نمازش کرد محروم این محیض

ای رفیقان زین مقیل و زان مقال ** اتقوا ان الهوی حیض الرجال 2935

اهبطوا افکند جان را در بدن ** تا به گل پنهان بود در عدن

تاجرش داند ولیکن گاو نی ** اهل دل دانند و هر گل‌کاو نی

هر گلی که اندر دل او گوهریست ** گوهرش غماز طین دیگریست

وان گلی کز رش حق نوری نیافت ** صحبت گلهای پر در بر نتافت

این سخن پایان ندارد موش ما ** هست بر لبهای جو بر گوش ما 2940

رجوع کردن به قصه‌ی طلب کردن آن موش آن چغز را لب‌لب جو و کشیدن سر رشته تا چغز را در آب خبر شود از طلب او

آن سرشته‌ی عشق رشته می‌کشد ** بر امید وصل چغز با رشد

می‌تند بر رشته‌ی دل دم به دم ** که سر رشته به دست آورده‌ام

هم‌چو تاری شد دل و جان در شهود ** تا سر رشته به من رویی نمود

خود غراب البین آمد ناگهان ** بر شکار موش و بردش زان مکان

چون بر آمد بر هوا موش از غراب ** منسحب شد چغز نیز از قعر آب 2945