بی‌چنین آیینه از خوبی من ** برنتابد نه زمین و نه زمن

بی‌چنین آیینه از خوبی من ** برنتابد نه زمین و نه زمن 3075

Böyle bir ayna olmadıkça güzelliğinden hiçbir şey görünmez, ne yeryüzünde, ne de zaman içinde nurum tecelli etmez.

بر دو کون اسپ ترحم تاختیم ** پس عریض آیینه‌ای بر ساختیم

İki âleme de merhamet atını sürdüm de geniş bir ayna düzdüm.

هر دمی زین آینه پنجاه عرس ** بشنو آیینه ولی شرحش مپرس

Her an bu aynadan elli düğün halkı doyar. Aynayı işit fakat nasıldır? Sorma!

حاصل این کزلبس خویشش پرده ساخت ** که نفوذ آن قمر را می‌شناخت

Hâsılı Musa’da bu elbiseden nikap yaptı, yüzünü örttü. Çünkü o yay gibi parlak nurun tesirini anlamıştı.

گر بدی پرده ز غیر لبس او ** پاره گشتی گر بدی کوه دوتو

Elbisesinden başka bir şeyden nikap yapsaydı sağlam ve yüce bir dağ olsa, hatta dağdan da sağlam bulunsa yine paramparça olurdu.

ز آهنین دیوارها نافذ شدی ** توبره با نور حق چه فن زدی 3080

Tanrı nuru demir duvarlardan bile geçtikten sonra artık nikap ona ne yapabilir?

گشته بود آن توبره صاحب تفی ** بود وقت شور خرقه‌ی عارفی

O nikap, hararetli bir ârifin coşkunluk zamanındaki hırkasına benziyordu âdeta.

زان شود آتش رهین سوخته ** کوست با آتش ز پیش آموخته

Kav, önce yakılır, alıştırılır da ondan sonra ateş alır.

وز هوا و عشق آن نور رشاد ** خود صفورا هر دو دیده باد داد

O doğru yolu gösteren nurun aşkıyla Safura, iki gözünü de yele verdi.

اولا بر بست یک چشم و بدید ** نور روی او و آن چشمش پرید

Önce bir gözünü kapatıp baktı, Musa’nın gözündeki nuru görünce o gözü uçtu, kör oldu.

بعد از آن صبرش نماند و آن دگر ** بر گشاد و کرد خرج آن قمر 3085

Ondan sonra sabrı kalmadı, o gözünü de açıp baktı, öbür gözünü de o ayın uğruna harcadı.

هم‌چنان مرد مجاهد نان دهد ** چون برو زد نور طاعت جان دهد

Savaş eri de önce yoksulara ekmek verir. Fakat ibadet nuru ona vurdu mu canını bağışlar.

پس زنی گفتش ز چشم عبهری ** که ز دستت رفت حسرت می‌خوری

Bir kadın Safura’ya, “O nergis gibi gözlerin elden gitti, acıklanıyor musun?” diye sordu.

گفت حسرت می‌خورم که صد هزار ** دیده بودی تا همی‌کردم نثار

Safura dedi ki: Yüz binlerce gözüm olsaydı da hepsini feda etseydim. Fakat ne fayda, yok ki! Buna acıklanıyorum.

روزن چشمم ز مه ویران شدست ** لیک مه چون گنج در ویران نشست

Göz pencerem, ayın nuru ile yıkıldı ama ay, define gibi bu yıkık yeri yurt edindi.

کی گذارد گنج کین ویرانه‌ام ** یاد آرد از رواق و خانه‌ام 3090

Define, artık bu yıkık yurdu, ev mi, dam mı, düşünmeye vakit bırakır mı?

نور روی یوسفی وقت عبور ** می‌فتادی در شباک هر قصور

Yusuf sokaktan geçerken yüzünün nuru her evin kafesinden içeri vururdu.

پس بگفتندی درون خانه در ** یوسفست این سو به سیران و گذر

Evdekiler, Yusuf bir yere gidiyor yine derlerdi.

زانک بر دیوار دیدندی شعاع ** فهم کردندی پس اصحاب بقاع

Köşede bucakta oturanlarda duvarda bir nur gördüler mi Yusuf’un geçtiğini anlarlardı.

خانه‌ای را کش دریچه‌ست آن طرف ** دارد از سیران آن یوسف شرف

O tarafa penceresi bulunan ev, Yusuf’un geçişişinden ululanır, şeref bulurdu.

هین دریچه سوی یوسف باز کن ** وز شکافش فرجه‌ای آغاز کن 3095

Hadi Yusuf’un geçeceği tarafa bir pencere aç da oraya otur, seyrine bak!

عشق‌ورزی آن دریچه کردنست ** کز جمال دوست سینه روشنست

Âşık olmak, o yana bir pencere açmaktır. Çünkü gönül, dostun cemali ile aydınlanır.

پس هماره روی معشوقه نگر ** این به دست تست بشنو ای پدر

Şu halde daima sevgilinin yüzüne bak. Babacığım, dinle, bu senin elindedir.

راه کن در اندرونها خویش را ** دور کن ادراک غیراندیش را

Gönüllere girmeye yol bul, başkalarını düşünmeyi bırak.

کیمیا داری دوای پوست کن ** دشمنان را زین صناعت دوست کن

Kimya elinde, deriyi bununla tedavi et de bu sıfatla düşmanları kendine dost edin!

چون شدی زیبا بدان زیبا رسی ** که رهاند روح را از بی‌کسی 3100

Güzelleştin mi o güzele ulaşırsın da o, ruhu kimsesizlikten kurtarır.

پرورش مر باغ جانها را نمش ** زنده کرده مرده‌ی غم را دمش

Onun rutubeti can bahçelerini besler, yetiştirir. Soluğu gamdan ölmüş kişiyi diriltir.

نه همه ملک جهان دون دهد ** صد هزاران ملک گوناگون دهد

Yalnız aşağılık cihan saltanatını vermez, yüz binlerce çeşit çeşit saltanatlar bağışlar.

بر سر ملک جمالش داد حق ** ملکت تعبیر بی‌درس و سبق

Tanrı, Yusuf’a güzellik saltanatını bağışlamakla beraber bir de ders vermeden, meşk etmeden rüya yorma saltanatını bağışlamıştı.

ملکت حسنش سوی زندان کشید ** ملکت علمش سوی کیوان کشید

Güzelliği onu zindana çekti, bilgisi de Zuhal yıldızına dek yüceltti onu.

شه غلام او شد از علم و هنر ** ملک علم از ملک حسن استوده‌تر 3105

Bu bilgi ve hüner yüzünden padişah, ona kul oldu. Bilgi padişahlığı, güzellik saltanatından da üstün oldu ve takdir edildi.

رجوع کردن به حکایت آن شخص وام کرده و آمدن او به امید عنایت آن محتسب سوی تبریز

Borçlu adamın, o muhtesibin yardımını umarak Tebriz’e gelmesi

آن غریب ممتحن از بیم وام ** در ره آمد سوی آن دارالسلام

O dertlere uğramış garip de borç korkusu ile yola düştü, o esenlik yurduna hareket etti.

شد سوی تبریز و کوی گلستان ** خفته اومیدش فراز گل ستان

Tebriz’e gül bahçelerinin yurduna yöneldi. Ve gül bahçesinde sırt üstü yatarak ümit uykusuna dalmıştı.

زد ز دارالملک تبریز سنی ** بر امیدش روشنی بر روشنی

Şimdi, yüce Tebriz ülkesinden, o saltanat yurdundan parlayıp aydınlanmakta, nura nur katmaktaydı.

جانش خندان شد از آن روضه‌ی رجال ** از نسیم یوسف و مصر وصال

O erlerin oturduğu bahçeyi görünce canı gülüyor Yusuf’un kokusunu alıyor, vuslat Mısrını duyuyordu.

گفت یا حادی انخ لی ناقتی ** جاء اسعادی و طارت فاقتی 3110

Dedi ki: Ey deveyi süren, devemi ıhlat, bana yardım geldi, yoksulluğun uçup gitti.

ابرکی یا ناقتی طاب الامور ** ان تبریزا مناخات الصدور

Çök ey devem, işler güzelleşti. Şüphe yok ki Tebriz, gönüllerin çöktükleri bir yurttur.

اسرحی یا ناقتی حول الریاض ** ان تبریزا لنا نعم المفاض

Ey devem bahçelerin kenarlarında yayıl. Tebriz, bize ne güzel de bir feyiz yeri ya!

ساربانا بار بگشا ز اشتران ** شهر تبریزست و کوی گلستان

Ey deveci develerin yükünü çöz. Burası Tebriz şehri, gül bahçelerinin bulunduğu yer.

فر فردوسیست این پالیز را ** شعشعه‌ی عرشیست این تبریز را

Bu bağda cennet parlaklığı, cennet güzelliği var. Bu Tebriz’de arş nuru var.

هر زمانی نور روح‌انگیز جان ** از فراز عرش بر تبریزیان 3115

Her an Tebrizlilere arşın yücesinden cana canlar katan bir koku gelmededir.

چون وثاق محتسب جست آن غریب ** خلق گفتندش که بگذشت آن حبیب

O garip, muhtesibin evini arayınca halk dediler ki: O dost, vefat etti.

او پریر از دار دنیا نقل کرد ** مرد و زن از واقعه‌ی او روی‌زرد

Evvelsi gün dünya yurdundan göçtü. Onun ölümü yüzünden erkeğin yüzü de sapsarı, kadının yüzü de.

رفت آن طاوس عرشی سوی عرش ** چون رسید از هاتفانش بوی عرش

O arş tavusuna hatiflerden arş kokusu geldi, o da arşa gitti.

سایه‌اش گرچه پناه خلق بود ** در نوردید آفتابش زود زود

Halk, onun gölgesine sığınırdı. Fakat güneş, o gölgeyi tez tez dürüverdi.

راند او کشتی ازین ساحل پریر ** گشته بود آن خواجه زین غم‌خانه سیر 3120

Evvelsi gün, bu kıyıdan gemisini sürdü. O büyük zat, bu gam yurduna doymuştu zaten.

نعره‌ای زد مرد و بیهوش اوفتاد ** گوییا او نیز در پی جان بداد

Garip bunu duyunca bir nâra attı, kendisinden geçip gitti. Sanki o da, muhtesibin ardından can verdi.

پس گلاب و آب بر رویش زدند ** همرهان بر حالتش گریان شدند

Hemen yüzüne gül suyu serptiler, sular saçtılar. Yol arkadaşları, haline ağladılar.

تا به شب بی‌خویش بود و بعد از آن ** نیم مرده بازگشت از غیب جان

Adam, geceye kadar kendisine gelemedi, gece yarısında gayb âleminden canı geri geldi, yarı ölü bir halde ayıldı.

باخبر شدن آن غریب از وفات آن محتسب و استغفار او از اعتماد بر مخلوق و تعویل بر عطای مخلوق و یاد نعمتهای حق کردنش و انابت به حق از جرم خود ثم الذین کفروا بربهم یعدلون

Garibin, muhtesibin ölümünü duyunca mahlûka dayandığından, mahlûkun ihsanına güvendiğinden dolayı tövbe etmesi ve Tanrı nimetlerini anarak suçundan vazgeçip Tanrı’ya yüz tutması. “ Kâfir olanlar, bu kadar nimetleri görürler de sonra yine rablerinden dönerler.”

چون به هوش آمد بگفت ای کردگار ** مجرمم بودم به خلق اومیدوار

Aklı başına gelince dedi ki: Yarabbi, suçluyum. Halka ümit bağladım.