-
جمله را حمال خود خواهد کفور ** چون سوار مرده آرندش به گور 325
- Allah nimetine küfranda bulunan, ister ki herkes, kendisini yüklesin de ölüyü mezara götürür gibi götürsünler.
-
بر جنازه هر که را بینی به خواب ** فارس منصب شود عالی رکاب
- Rüyada kimi tabuta binmiş, götürülüyor görürsen yüce mertebeli büyük mevkili bir adam olur.
-
زانک آن تابوت بر خلقست بار ** بار بر خلقان فکندند این کبار
- Çünkü o tabut, halkın boynuna bir yüktür. Bu büyükler de halkın boynuna yük korlar, yük olurlar.
-
بار خود بر کس منه بر خویش نه ** سروری را کم طلب درویش به
- Yükünü herkese yükleme, kendine yükle. Baş olmayı az iste, yoksulluk daha iyidir.
-
مرکب اعناق مردم را مپا ** تا نیاید نقرست اندر دو پا
- Halkın boynuna binme de ayaklarına nikris illeti gelmesin.
-
مرکبی را که آخرش تو ده دهی ** که به شهری مانی و ویراندهی 330
- Sonunda iki elinle bu biniciliğin alnını karışlarsın, fakat şimdi bir şehre benzemedesin. Şehre benziyorsun ama hakikatte bir yıkık köysün sen!
-
ده دهش اکنون که چون شهرت نمود ** تا نباید رخت در ویران گشود
- Şimdi bir şehir görünürken varlığından bez de pılını pırtını yıkık yerde çözme.
-
ده دهش اکنون که صد بستانت هست ** تا نگردی عاجز و ویرانپرست
- Şimdi yüzlerce bağa, bahçeye sahipken vazgeç varlıktan da âciz ve yıkık yere tapar bir hale gelmeyesin.
-
گفت پیغامبر که جنت از اله ** گر همیخواهی ز کس چیزی مخواه
- Peygamber, Allah’dan cenneti istiyorsan kimseden bir şey isteme.
-
چون نخواهی من کفیلم مر ترا ** جنت الماوی و دیدار خدا
- Kimseden bir şey istemezsen ben kefilim, cennete de girersin, Allahya da ulaşırsın dedi.
-
آن صحابی زین کفالت شد عیار ** تا یکی روزی که گشته بد سوار 335
- Bunu duyan sahabe de şu kefillik yüzünden öyle ayarı tam bir hale geldi ki bir gün ata binmiş, bir yere gidiyordu.
-
تازیانه از کفش افتاد راست ** خود فرو آمد ز کس آنرا نخواست
- Elinden kamçısı düştü. Attan inip kendisi aldı, kimseden istemedi.
-
آنک از دادش نیاید هیچ بد ** داند و بیخواهشی خود میدهد
- Çünkü Allah, bir şey verdi mi iyidir, kimseye kötü bir şey vermez. O, bilir ve adamın dileğini insan istemeden verir.
-
ور به امر حق بخواهی آن رواست ** آنچنان خواهش طریق انبیاست
- Fakat Allah emri ile dilersen caizdir. Çünkü o çeşit istek, peygamberlerin yoludur.
-
بد نماند چون اشارت کرد دوست ** کفر ایمان شد چون کفر از بهر اوست
- Sevgili emredince kötü kalmaz. Küfür onun için olursa iman kesilir.
-
هر بدی که امر او پیش آورد ** آن ز نیکوهای عالم بگذرد 340
- Onun emri ile olan kötülük, bütün âlem iyiliklerinden üstündür.
-
زان صدف گر خسته گردد نیز پوست ** ده مده که صد هزاران در دروست
- Sedefin kabuğu paralanırsa ilenme, onda yüz binlerce inci vardır.
-
این سخن پایان ندارد بازگرد ** سوی شاه و هممزاج بازگرد
- Bu sözün sonu gelmez, dön de padişaha gel. Doğan kuşuna benze.
-
باز رو در کان چو زر دهدهی ** تا رهد دستان تو از دهدهی
- Halis altın gibi dükkâna çık da ilenmeden, kınamadan kurtul.
-
صورتی را چون بدل ره میدهند ** از ندامت آخرش ده میدهند
- Bir suret, gönüle girdi mi insan, sonunda nedamete düşer, o suretten bezer.
-
توبه میآرند هم پروانهوار ** باز نسیان میکشدشان سوی کار 345
- Sonunda herkes, kapıldığı suretten tövbe eder, fakat yine unutuş gelir, onu o yana çeker.
-
همچو پروانه ز دور آن نار را ** نور دید و بست آن سو بار را
- Pervane gibi uzaktan o ateşi nur görür, yükünü o tarafa çeker.
-
چون بیامد سوخت پرش را گریخت ** باز چون طفلان فتاد و ملح ریخت
- Fakat geldi mi kanadı yanıp kaçar. Kaçar ama çocuklar gibi yine gelir, yaraya tuz eker.
-
بار دیگر بر گمان طمع سود ** خویش زد بر آتش آن شمع زود
- Yine zanna, tamaha düşer, derhal kendisini o ateşe atar.
-
بار دیگر سوخت هم واپس بجست ** باز کردش حرص دل ناسی و مست
- Yine yanar, sıçrar. Fakat yine gönlündeki hırs, kendisine yandığını unutturur, sarhoş eder.
-
آن زمان کز سوختن وا میجهد ** همچو هندو شمع را ده میدهد 350
- Hintli köle gibi bezdi de o işten vazgeçti mi işte o zaman yanmaktan kurtulur.
-
که ای رخت تابان چون ماه شبفروز ** وی به صحبت کاذب و مغرورسوز
- Ey geceleri aydınlatan ay gibi yüzü parlak güzel, ey konuşup görüşmesine aldananı yakan yalancı, der.
-
باز از یادش رود توبه و انین ** کاوهن الرحمن کید الکاذبین
- Fakat yine tövbe ve sızlanma, hatırından çıkar. Çünkü Allah, yalancıların düzenini zayıf bir hale getirir, bozar gider.
-
در عموم تاویل این آیت کی کلما اوقدوا نارا للحرب
- “Savaş ateşini yaktılar mı Allah söndürür” âyetinin herkese ait oluşu
-
کلما هم اوقدوا نار الوغی ** اطفاء الله نارهم حتی انطفا
- Onlar, savaş ateşini yaktılar mı Allah, onların ateşini tamamiyle söndürür.
-
عزم کرده که دلا آنجا مهایست ** گشته ناسی زانک اهل عزم نیست
- İnsan azmeder der ki: Gönül, orada durma. Fakat yine unutur, çünkü azim ehli değildir ki.
-
چون نبودش تخم صدقی کاشته ** حق برو نسیان آن بگماشته 355
- Doğruluk tohumunu ekmemiş olduğundan Allah, ona o unutkanlığı verir.
-
گرچه بر آتشزنهی دل میزند ** آن ستارهش را کف حق میکشد
- Gönül çakmağını çakmak ister ama Allah, o kıvılcımı söndürüverir.
-
قصهای هم در تقریر این
- Bunu anlatan bir hikâye
-
شرفهای بشنید در شب معتمد ** برگرفت آتشزنه که آتش زند
- Bir adam, geceleyin bir ayak pıtırtısı işitti. Mumu yakmak için çakmağı kavradı.
-
دزد آمد آن زمان پیشش نشست ** چون گرفت آن سوخته میکرد پست
- Hırsız gelip adamın önüne oturdu, kav ateş aldıkça söndürmeye başladı.
-
مینهاد آنجا سر انگشت را ** تا شود استارهی آتش فنا
- Kav ateş almasın diye boyuna kavı, yandıkça parmağı ile söndürüyordu.
-
خواجه میپنداشت کز خود میمرد ** این نمیدید او که دزدش میکشد 360
- Adam, kavı kendi kendine sönüyor sanmakta, hırsızın söndürdüğünü görmemekteydi.
-
خواجه گفت این سوخته نمناک بود ** میمرد استاره از تریش زود
- Tuhaf şey dedi, bu kav, ıslak olmalı ki ateşlenirken hemen sönmede.
-
بس که ظلمت بود و تاریکی ز پیش ** میندید آتشکشی را پیش خویش
- Pek karanlık olduğundan önünde oturan ve ateşi söndüren hırsızı göremiyordu.
-
این چنین آتشکشی اندر دلش ** دیدهی کافر نبیند از عمش
- Senin de gönlünde böyle bir ateş söndüren var da kâfir gözün, körlüğünden görmüyor.
-
چون نمیداند دل دانندهای ** هست با گردنده گردانندهای
- Bilen duyan gönül, nasıl olur da dönen şeyi bir döndüren var, bunu bilmez?
-
چون نمیگویی که روز و شب به خود ** بیخداوندی کی آید کی رود 365
- Nasıl olur da kendi kendine geceyle gündüz, sahipsiz olarak nasıl gelir, nasıl gider demezsin?
-
گرد معقولات میگردی ببین ** این چنین بیعقلی خود ای مهین
- A aşağılık kişi, aklın aldığı şeylerin etrafında döner dolaşırsın ha... Bir de gel de şu akılsızlığını gör!
-
خانه با بنا بود معقولتر ** یا که بیبنا بگو ای کمهنر
- Evi bir yapanın olması mı daha akla uygundur, yapıcısı olmayan kendi kendine yapılmış bir ev mi, a aklı kıt?
-
خط با کاتب بود معقولتر ** یا که بیکاتب بیندیش ای پسر
- Yazıyı bir yazanın olması mı daha akla uyar, yoksa olmaması mı ey oğul?
-
جیم گوش و عین چشم و میم فم ** چون بود بیکاتبی ای متهم
- Cim harfine benzeyen kulak, aynaya benzeyen göz, mime benzeyen ağız, nasıl olur da yazan olmadan yazılır, meydana gelir a kınanmaya değer adam?
-
شمع روشن بیز گیرانندهای ** یا بگیرانندهی دانندهای 370
- Aydın bir mum, yakmayan oldukça mı bulunur, yoksa bilen bir yakıcı olunca mı?
-
صنعت خوب از کف شل ضریر ** باشد اولی یا بگیرایی بصیر
- Güzel bir sanat kör ve çolak bir adamın elinden mi çıkar, yoksa her tarafı bütün bir gözlünün elinden mi?
-
پس چو دانستی که قهرت میکند ** بر سرت دبوس محنت میزند
- Madem ki seni kahredeceğini, başına mihnet topuzunu vuracağını bildin;
-
پس بکن دفعش چو نمرودی به جنگ ** سوی او کش در هوا تیری خدنگ
- Hadi Nemrut gibi savaş, havayı okla bakalım!
-
همچو اسپاه مغل بر آسمان ** تیر میانداز دفع نزع جان
- Hani Moğol askerleri gibi... Onlar da biri hastalandı mı ölmesin diye göğe ok atarlar ya, sen de atadur.