بیهده نسبت به جان می‌گویمش ** نی بنسبت با صنیع محکمش

بیهده نسبت به جان می‌گویمش ** نی بنسبت با صنیع محکمش 3595

بیان استمداد عارف از سرچشمه‌ی حیات ابدی و مستغنی شدن او از استمداد و اجتذاب از چشمه‌های آبهای بی‌وفا کی علامة ذالک التجافی عن دار الغرور کی آدمی چون بر مددهای آن چشمه‌ها اعتماد کند در طلب چشمه‌ی باقی دایم سست شود کاری ز درون جان تو می‌باید کز عاریه‌ها ترا دری نگشاید یک چشمه‌ی آب از درون خانه به زان جویی که آن ز بیرون آید

حبذا کاریز اصل چیزها ** فارغت آرد ازین کاریزها

تو ز صد ینبوع شربت می‌کشی ** هرچه زان صد کم شود کاهد خوشی

چون بجوشید از درون چشمه‌ی سنی ** ز استراق چشمه‌ها گردی غنی

قرةالعینت چو ز آب و گل بود ** راتبه‌ی این قره درد دل بود

قلعه را چون آب آید از برون ** در زمان امن باشد بر فزون 3600

چونک دشمن گرد آن حلقه کند ** تا که اندر خونشان غرقه کند

آب بیرون را ببرند آن سپاه ** تا نباشد قلعه را زانها پناه

آن زمان یک چاه شوری از درون ** به ز صد جیحون شیرین از برون

قاطع الاسباب و لشکرهای مرگ ** هم‌چو دی آید به قطع شاخ و برگ

در جهان نبود مددشان از بهار ** جز مگر در جان بهار روی یار 3605

زان لقب شد خاک را دار الغرور ** کو کشد پا را سپس یوم العبور

پیش از آن بر راست و بر چپ می‌دوید ** که بچینم درد تو چیزی نچید

او بگفتی مر ترا وقت غمان ** دور از تو رنج و ده که در میان

چون سپاه رنج آمد بست دم ** خود نمی‌گوید ترا من دیده‌ام

حق پی شیطان بدین سان زد مثل ** که ترا در رزم آرد با حیل 3610

که ترا یاری دهم من با توم ** در خطرها پیش تو من می‌دوم

اسپرت باشم گه تیر خدنگ ** مخلص تو باشم اندر وقت تنگ

جان فدای تو کنم در انتعاش ** رستمی شیری هلا مردانه باش

سوی کفرش آورد زین عشوه‌ها ** آن جوال خدعه و مکر و دها

چون قدم بنهاد در خندق فتاد ** او به قاهاقاه خنده لب گشاد 3615

هی بیا من طمعها دارم ز تو ** گویدش رو رو که بیزارم ز تو

تو نترسیدی ز عدل کردگار ** من همی‌ترسم دو دست از من بدار

گفت حق خود او جدا شد از بهی ** تو بدین تزویرها هم کی رهی

فاعل و مفعول در روز شمار ** روسیاهند و حریف سنگسار

ره‌زده و ره‌زن یقین در حکم و داد ** در چه بعدند و در بس المهاد 3620

گول را و غول را کو را فریفت ** از خلاص و فوز می‌باید شکیفت

هم خر و خرگیر اینجا در گلند ** غافلند این‌جا و آن‌جا آفلند

جز کسانی را که وا گردند از آن ** در بهار فضل آیند از خزان

توبه آرند و خدا توبه‌پذیر ** امر او گیرند و او نعم الامیر

چون بر آرند از پشیمانی حنین ** عرش لرزد از انین المذنبین 3625

آن‌چنان لرزد که مادر بر ولد ** دستشان گیرد به بالا می‌کشد

کای خداتان وا خریده از غرور ** نک ریاض فضل و نک رب غفور

بعد ازینتان برگ و رزق جاودان ** از هوای حق بود نه از ناودان

چونک دریا بر وسایط رشک کرد ** تشنه چون ماهی به ترک مشک کرد

روان شدن شه‌زادگان در ممالک پدر بعد از وداع کردن ایشان شاه را و اعادت کردن شاه وقت وداع وصیت را الی آخره

عزم ره کردند آن هر سه پسر ** سوی املاک پدر رسم سفر 3630

در طواف شهرها و قلعه‌هاش ** از پی تدبیر دیوان و معاش

دست‌بوس شاه کردند و وداع ** پس بدیشان گفت آن شاه مطاع

هر کجاتان دل کشد عازم شوید ** فی امان الله دست افشان روید

غیر آن یک قلعه نامش هش‌ربا ** تنگ آرد بر کله‌داران قبا

الله الله زان دز ذات الصور ** دور باشید و بترسید از خطر 3635

رو و پشت برجهاش و سقف و پست ** جمله تمثال و نگار و صورتست

هم‌چو آن حجره‌ی زلیخا پر صور ** تا کند یوسف بناکامش نظر

چونک یوسف سوی او می‌ننگرید ** خانه را پر نقش خود کرد آن مکید

تا به هر سو که نگرد آن خوش‌عذار ** روی او را بیند او بی‌اختیار

بهر دیده‌روشنان یزدان فرد ** شش جهت را مظهر آیات کرد 3640

تا بهر حیوان و نامی که نگزند ** از ریاض حسن ربانی چرند

بهر این فرمود با آن اسپه او ** حیث ولیتم فثم وجهه

از قدح‌گر در عطش آبی خورید ** در درون آب حق را ناظرید

آنک عاشق نیست او در آب در ** صورت صورت خود بیند ای صاحب‌بصر