صورت آواز مرغست آن کلام ** غافلست از حال مرغان مرد خام

Fakat onların sözü, kuşların seslerinin suretinden ibarettir. Ham kişi kuşların ahvalinden gafildir.

کو سلیمانی که داند لحن طیر ** دیو گرچه ملک گیرد هست غیر

Nerede bir Süleyman ki kuşdilini anlasın. Şeytan da saltanat sürer ama Süleyman değildir ki.

دیو بر شبه سلیمان کرد ایست ** علم مکرش هست و علمناش نیست

Şeytan, Süleyman’a benzer, tahta oturur, hile bilgisi vardır, fakat “ Biz ona kuşdilini öğrettik” sırrına mazhar değildir ki.

چون سلیمان از خدا بشاش بود ** منطق الطیری ز علمناش بود

Süleyman, Tanrı’dan muştuluklara nail olmuştu da bu yüzden “ Biz ona kuşdili öğrettik” sırrına erişmişti.

تو از آن مرغ هوایی فهم کن ** که ندیدستی طیور من لدن 4015

Sen “ Min ledün” kuşlarını görmemişsin. Artık o hava kuşlarına bak da onlardan anla.

جای سیمرغان بود آن سوی قاف ** هر خیالی را نباشد دست‌باف

Simurgların yeri, Kaf dağıdır. Her hayal oraya el atamaz.

جز خیالی را که دید آن اتفاق ** آنگهش بعدالعیان افتد فراق

Ancak o birleşmeyi gören hayal, o makamı görür. Gördükten sonra da yine araya ayrılık düşer.

نه فراق قطع بهر مصلحت ** که آمنست از هر فراق آن منقبت

Fakat işi tamamıyla kesen ayrılık değildir bu. Bu iş, bu makam her türlü ayrılıktan emindir.

بهر استبقاء آن روحی جسد ** آفتاب از برف یک‌دم درکشد

Ruha mensup olan o kalıbın baki kalması için güneş, bir an kendisini kardan çeker.

بهر جان خویش جو زیشان صلاح ** هین مدزد از حرف ایشان اصطلاح 4020

Sen onlardan kendi canın için bir düzenlik ara; onların sözlerinden ıstılah çalmaya kalkışma.

آن زلیخا از سپندان تا به عود ** نام جمله چیز یوسف کرده بود

Zeliha’ da çöreotundan öd ağacına kadar her şeyin adını Yusuf takmıştı.

نام او در نامها مکتوم کرد ** محرمان را سر آن معلوم کرد

Onun adını gizli bir surette yazmış, mahremlerine o sırrı bildirmişti.

چون بگفتی موم ز آتش نرم شد ** این بدی کان یار با ما گرم شد

Mum, ateşten yumuşadı dese bu söz, o sevgili bize alıştı, sevdalandı demekti.

ور بگفتی مه برآمد بنگرید ** ور بگفتی سبز شد آن شاخ بید

Ay doğdu, bakın dese, yahut söğüt ağacı yeşerdi diye bir söz söylese...

ور بگفتی برگها خوش می‌طپند ** ور بگفتی خوش همی‌سوزد سپند 4025

Yapraklar ne güzel oynamakta; çöreotu ne hoş yanıyor…

ور بگفتی گل به بلبل راز گفت ** ور بگفتی شه سر شهناز گفت

Gül, bülbülle sırrını söyledi; padişah, sevgilisine sır söyledi…

ور بگفتی چه همایونست بخت ** ور بگفتی که بر افشانید رخت

Bahtımız ne de kutlu; yaygıları döşeyin…

ور بگفتی که سقا آورد آب ** ور بگفتی که بر آمد آفتاب

Saka su getirdi; güneş doğdu…

ور بگفتی دوش دیگی پخته‌اند ** یا حوایج از پزش یک لخته‌اند

Dün gece bir tencere kaynattılar; içindekiler güzelce pişti, helmelendi…

ور بگفتی هست نانها بی‌نمک ** ور بگفتی عکس می‌گردد فلک 4030

Ekmekler tuzsuz; felek, aksine dönmede…

ور بگفتی که به درد آمد سرم ** ور بگفتی درد سر شد خوشترم

Başım ağrıyor; başımın ağrısı geçti gibi bir şey söylese hep başka şey kastederdi.

گر ستودی اعتناق او بدی ** ور نکوهیدی فراق او بدی

Birini övse onu över, birinden şikayetlense onun ayrılığını anlatmış olurdu.

صد هزاران نام گر بر هم زدی ** قصد او و خواه او یوسف بدی

Yüz binlerce ad söylese maksadı, dileği hep Yusuf’tu.

گرسنه بودی چو گفتی نام او ** می‌شدی او سیر و مست جام او

Acıkırsa onun adını söylerdi. Tok olursa onunla duyar, onun kadehinden sarhoş olurdu.

تشنگیش از نام او ساکن شدی ** نام یوسف شربت باطن شدی 4035

Susuzluğu onun adıyla geçerdi. Batıni şerbeti onun adıydı.

ور بدی دردیش زان نام بلند ** درد او در حال گشتی سودمند

Derdi oldu mu onun yüce adıyla derhal derdi yatışırdı.

وقت سرما بودی او را پوستین ** این کند در عشق نام دوست این

Hatta kış vakti sevgilisinin adı ona kürk kesilirdi. Sevda aleminde sevgilisinin adı bu işi işler işte.

عام می‌خوانند هر دم نام پاک ** این عمل نکند چو نبود عشقناک

Aşağılık kişiler de her an o temiz adı anar ama bu tesir görülmez; çünkü onlarda aşk yoktur.

آنچ عیسی کرده بود از نام هو ** می‌شدی پیدا ورا از نام او

İsa, onun adıyla mucizeler yaptı. Ne mucize gördüyse onun adıyla gösterdi.

چونک با حق متصل گردید جان ** ذکر آن اینست و ذکر اینست آن 4040

Bir can, Hakk’a ulaştı mı onun zikri, bunun zikridir; bunun zikri onun zikri.

خالی از خود بود و پر از عشق دوست ** پس ز کوزه آن تلابد که دروست

Böyle can kendinden boşalır, sevgilisinin aşkıyla dolar. Testide ne varsa dışına o sızar.

خنده بوی زعفران وصل داد ** گریه بوهای پیاز آن بعاد

Gülme, vuslat safranının kokusunu verir, ağlama, uzaklık soğanının kokusunu.

هر یکی را هست در دل صد مراد ** این نباشد مذهب عشق و وداد

Halbuki bunların her birinin gönlünde yüzlerce murat var. Bu, aşk ve sevgi mezhebi değildir.

یار آمد عشق را روز آفتاب ** آفتاب آن روی را هم‌چون نقاب

Gündüze nasıl güneş lazımsa aşka da sevgili lazım. Güneş o yüze nikap gibidir.

آنک نشناسد نقاب از روی یار ** عابد الشمس است دست از وی بدار 4045

Nikapla sevgilinin yüzünü fark edemeyen, güneşe tapar. Ondan el çek.

روز او و روزی عاشق هم او ** دل همو دلسوزی عاشق هم او

Aşıkın günü de odur, rızkı da. Aşıkın gönlü de odur, gönlünün yanışı da.

ماهیان را نقد شد از عین آب ** نان و آب و جامه و دارو و خواب

Balıklara ekmek de sudur, su da. Elbise de sudur, ilaç da, uyku da.

هم‌چو طفلست او ز پستان شیرگیر ** او نداند در دو عالم غیر شیر

Aşık, çocuğa benzer. Memeden süt emer durur. O iki alemde de sütten başka bir şey bilmez.

طفل داند هم نداند شیر را ** راه نبود این طرف تدبیر را

Fakat şu da var ki çocuk, sütü hem bilir, hem bilmez. Bu tarafta tedbirin yeri yoktur.

گیج کرد این گردنامه روح را ** تا بیابد فاتح و مفتوح را 4050

Bu define bildiren kitap, açanı da açılanı da bulsun, define sahibine de, defineye de nail olsun diye ruhu hayretlere düşürmüştür.

گیج نبود در روش بلک اندرو ** حاملش دریا بود نه سیل و جو

Ruh, bu yürüyüşte hayran olmaz. Hayret şöyle dursun defineyi bildiren kitabı elde eden ruh, deniz kesilir, sel ve ırmak değil.

چون بیابد او که یابد گم شود ** هم‌چو سیلی غرقه‌ی قلزم شود

Bulduğunu buldu mu kendisi kaybolur. Bir sel gibi denize gark olur gider.

دانه گم شد آنگهی او تین بود ** تا نمردی زر ندادم این بود

Tohum yok oldu da ondan sonra bitti, incir haline geldi. "“Ben de sen ölmeyince altın vermedim ya” sözü budur işte.

بعد مکث ایشان متواری در بلاد چین در شهر تختگاه و بعد دراز شدن صبر بی‌صبر شدن آن بزرگین کی من رفتم الوداع خود را بر شاه عرضه کنم اما قدمی تنیلنی مقصودی او القی راسی کفادی ثم یا پای رساندم به مقصود و مراد یا سر بنهم هم‌چو دل از دست آن‌جا و نصیحت برادران او را سود ناداشتن یا عاذل العاشقین دع فة اضلها الله کیف ترشدها الی آخره

Şehzadelerin Çin ülkesine varıp idare merkezi olan şehirde gizlenmeleri, bir hayli sabrettikten sonra büyük kardeşlerinin sabırsızlanarak “Ben gidiyorum, elveda size. Gidip kendimi padişaha tanıtacağım” demesi. Ayağım, ya beni maksadıma ulaştırır. Yahut oraya gönlüm gibi başımı da veririm. Kardeşlerinin ona öğüt vermeleri, fakat fayda etmemesi. Ey aşıkları kınayan, bırak onları, Tanrı’nın azdırdığı bir taifeyi sen nasıl doğru yola sokabilirsin?

آن بزرگین گفت ای اخوان من ** ز انتظار آمد به لب این جان من

Büyük kardeşleri dedi ki: Kardeşlerim beklemeden canım ağzıma geldi.

لا ابالی گشته‌ام صبرم نماند ** مر مرا این صبر در آتش نشاند 4055

artık bir şeye aldırış etmiyorum sabrım kalmadı. Bu sabır beni adeta ateşe attı.

طاقت من زین صبوری طاق شد ** راقعه‌ی من عبرت عشاق شد

Sabretmeden takatim tak oldu. Başıma gelen şey aşıklara ibret kesildi.

من ز جان سیر آمدم اندر فراق ** زنده بودن در فراق آمد نفاق

Ayrılık yüzünden canıma doydum. Ayrılıkta yaşamak, münafıklıktır.

چند درد فرقتش بکشد مرا ** سر ببر تا عشق سر بخشد مرا

Ayrılığın derdi, niceye bir beni öldürecek? Kes başımı da aşk, bana bir baş bağışlasın.

دین من از عشق زنده بودنست ** زندگی زین جان و سر ننگ منست

Dinim, aşkla yaşamaktır. Bu canla, bu başla diri kalmak, bunlarla yaşamak benim için ayıptır, ardır.

تیغ هست از جان عاشق گردروب ** زانک سیف افتاد محاء الذنوب 4060

Kılıç aşıkın canından tozu, toprağı siler süpürür. Çünkü kılıç, suçları kökünden mahveder.