-
آن دو گفتندش که اندر جان ما ** هست پاسخها چو نجم اندر سما
- İki kardeşi dediler ki: Canımızda, gökteki yıldızlar gibi yol gösteren öğütler var.
-
گر نگوییم آن نیاید راست نرد ** ور بگوییم آن دلت آید به درد
- Söylemesek oyun, düzgün gelmeyecek. Söylesek gönlün dertlenecek.
-
همچو چغزیم اندر آب از گفت الم ** وز خموشی اختناقست و سقم
- Söyleme yüzünden sudaki kurbağa gibi elemlere düştük. Susma yüzünden de dertleniyor, âdeta boğuluyoruz.
-
گر نگوییم آتشی را نور نیست ** ور بگوییم آن سخن دستور نیست
- Söylemesek barışın, düzenin nuru yok bizce. Söylesek sözümüze uymayacaksın.
-
در زمان برجست کای خویشان وداع ** انما الدنیا و ما فیها متاع 4390
- Onlar, böyle söyleyip dururken ağabeyleri birden yerinden sıçradı; kardeşler dedi, elveda. Dünya da değersiz bir şey, dünyadaki şeyler de.
-
پس برون جست او چو تیری از کمان ** که مجال گفت کم بود آن زمان
- Yaydan ok fırlar gibi sıçradı. O anda söz söylemeye mecal yoktu zaten.
-
اندر آمد مست پیش شاه چین ** زود مستانه ببوسید او زمین
- Sarhoş bir halde Çin padişahının huzuruna geldi. Sarhoşçasına derhal yeri öptü.
-
شاه را مکشوف یک یک حالشان ** اول و آخر غم و زلزالشان
- Zaten onların derdi ve titreyişi, önceden de bir bir padişaha malûmdu, sonradan da.
-
میش مشغولست در مرعای خویش ** لیک چوپان واقفست از حال میش
- Koyun, otlakta otlamakla oyalanır ama çoban, koyunun halini bilir.
-
کلکم راع بداند از رمه ** کی علفخوارست و کی در ملحمه 4395
- "Hepiniz çobansınız ve size tâbi olanlardan mesulsünüz" diyen, sürünün halini bilir. Ot mu otluyor, yoksa bir savaşa mı düştü? Bundan haberdardır.
-
گرچه در صورت از آن صف دور بود ** لیک چون دف در میان سور بود
- Görünüşte sürüden uzaktadır ama tef gibi düğünün içindedir.
-
واقف از سوز و لهیب آن وفود ** مصلحت آن بد که خشک آورده بود
- Onların yanışından, alevinden haberdardır. Yalnız öylece durması lâzımdır da onun için aldırmaz gibi görünür.
-
در میان جانشان بود آن سمی ** لک قاصد کرده خود را اعجمی
- O yüce padişah da onların içindeydi âdeta. Fakat mahsustan kendisini bilmiyor göstermekteydi.
-
صورت آتش بود پایان دیگ ** معنی آتش بود در جان دیگ
- Tencerenin sonu, ateşin görünüşüne bağlıdır. Fakat ateşin mânası, hakikati, tesiri, tencerenin canındadır.
-
صورتش بیرون و معنیش اندرون ** معنی معشوق جان در رگ چو خون 4400
- Sureti dışardadır, mânası içerde. Candan sevilen sevgilinin hakikati, kan gibi damarların içindedir.
-
شاهزاده پیش شه زانو زده ** ده معرف شارح حالش شده
- Şehzade, padişahın huzurunda diz çöktü. On tane muarrif, onun halini anlatmaya koyuldu.
-
گرچه شه عارف بد از کل پیش پیش ** لیک میکردی معرف کار خویش
- Padişah, önceden onu, geçirdiği ahvali tamamiyle biliyordu ama muarrif de kendisine verilen vazifeyi yapmaktaydı.
-
در درون یک ذره نور عارفی ** به بود از صد معرف ای صفی
- Ey temiz adam, gönlündeki bir zerre irfan nuru, yüzlerce muarriften iyidir.
-
گوش را رهن معرف داشتن ** آیت محجوبیست و حزر و ظن
- Kulağını muarrife vermek, perde ardında olmaya, vehme, zanna düşmeye delildir.
-
آنک او را چشم دل شد دیدبان ** دید خواهد چشم او عین العیان 4405
- Kim can gözüyle görürse gözü, her şeyi apaçık görür.
-
با تواتر نیست قانع جان او ** بل ز چشم دل رسد ایقان او
- Canı, halkın tevatürüyle kanaat etmez, inancı, gönül gözünden meydana gelir.
-
پس معرف پیش شاه منتجب ** در بیان حال او بگشود لب
- Hâsılı muarrif, o seçilmiş padişahın huzurunda onun ahvalini anlatmak için ağzını açtı.
-
گفت شاها صید احسان توست ** پادشاهی کن که بی بیرون شوست
- Dedi ki: Padişahım, bu, senin ihsanına avlanmış; dışarıya atılmaya lâyık değil. Padişahlıkta bulun.
-
دست در فتراک این دولت زدست ** بر سر سرمست او بر مال دست
- Elini, bu devletin terkisine atmış. Onun sarhoş başını elinle okşa.
-
گفت شه هر منصبی و ملکتی ** که التماسش هست یابد این فتی 4410
- Padişah dedi ki: 8u delikanlı, ne mevki isterse, hangi ülkeyi dilerse vereceğim.
-
بیست چندان ملک کو شد زان بری ** بخشمش اینجا و ما خود بر سری
- Terkettiği malın, mülkün yirmi katını, fazlasıyla ona bağışlayacağım.
-
گفت تا شاهیت در وی عشق کاشت ** جز هوای تو هوایی کی گذاشت
- Muarrif dedi ki: Senin padişahlığın, onun gönlüne aşk tohumunu ekeli senin sevginden başka bir havaya kapılmasına imkân mı var?
-
بندگی تش چنان درخورد شد ** که شهی اندر دل او سرد شد
- Senin kulluğun, onu öyle bir hale getirmiştir ki padişahlık bile artık gönlüne soğuk gelmede.
-
شاهی و شهزادگی در باختست ** از پی تو در غریبی ساختست
- Padişahlığı da oynamış, yutulmuştur, şehzadeliği de. Senin ardına düşmüş, bir garip olmuştur.
-
صوفیست انداخت خرقه وجد در ** کی رود او بر سر خرقه دگر 4415
- O, âdeta bir sofidir, vecde gelmiş, hırkasını atmıştır. Artık bir daha hırkasını alır mı hiç?
-
میل سوی خرقهی داده و ندم ** آنچنان باشد که من مغبون شدم
- Verdiği hırkayı almak, pişman olmak, ben aldanmışım;
-
باز ده آن خرقه این سو ای قرین ** که نمیارزید آن یعنی بدین
- Arkadaş, o hırkayı tekrar bana ver. Ulaştığım vecit, bu hırkaya değmez demektir.
-
دور از عاشق که این فکر آیدش ** ور بیاید خاک بر سر بایدش
- Bu fikir, âşıktan pek uzaktır. Âşık, böyle bir düşünceye düşmez. Eğer ona böyle bir düşünce gelirse toprak başına!
-
عشق ارزد صد چو خرقه کالبد ** که حیاتی دارد و حس و خرد
- Aşk, diri olan, duygusu ve aklı bulunan yüzlerce beden hırkasına değer.
-
خاصه خرقهی ملک دنیا کابترست ** پنج دانگ مستیش درد سرست 4420
- Hele şu sonu olmayan dünya mülkünün hırkası nedir ki? Ancak beş kuruşçuk eden sarhoşluğu bile bir baş ağrısıdır.
-
ملک دنیا تنپرستان را حلال ** ما غلام ملک عشق بیزوال
- Dünya mülkü, bedene tapanlara helâldir. Bizse zevali olmayan aşk saltanatına kuluz.
-
عامل عشقست معزولش مکن ** جز به عشق خویش مشغولش مکن
- Padişahım, bu delikanlı aşk valisidir. Onu azletme. Kendi aşkından başka bir şeyle oyalama onu.
-
منصبی کانم ز ریت محجبست ** عین معزولیست و نامش منصبست
- Senin yüzünü göstermeyen mevki, âdi bir mevkidir. Makamdır ama hakikatte azledilmenin ta kendisidir o.
-
موجب تاخیر اینجا آمدن ** فقد استعداد بود و ضعف فن
- Şimdiye kadar buraya gelmemesindeki, geç kalmasındaki sebep, istidadının olmaması ve bedeninin arık bulunmasıydı.
-
بی ز استعداد در کانی روی ** بر یکی حبه نگردی محتوی 4425
- Hazırlığın olmadan bir madene bile gitsen bir habbe alamazsın.
-
همچو عنینی که بکری را خرد ** گرچه سیمینبر بود کی بر خورد
- Hani erkekliği olmayan adamın kız alması gibi. Tutalım kız pek güzel, gümüş gibi bedeni var, ona ne fayda?
-
چون چراغی بی ز زیت و بی فتیل ** نه کثیرستش ز شمع و نه قلیل
- Zeytinyağı ve fitili konmamış kandil, ne çok bir aydınlık verir, ne az!
-
در گلستان اندر آید اخشمی ** کی شود مغزش ز ریحان خرمی
- Burnu koku almıyan biri, gül bahçesine girse o güzel kokulardan bir neşe almaz ki.
-
همچو خوبی دلبری مهمان غر ** بانگ چنگ و بربطی در پیش کر
- Bu iş, bir namussuzun önündeki güzele, bir sağırın yanında çalınan cenk ve barbet sesine benzer.
-
همچو مرغ خاک که آید در بحار ** زان چه یابد جز هلاک و جز خسار 4430
- Karada yaşayan kuş, denize dalsa helak olmadan başka eline ne geçer?
-
همچو بیگندم شده در آسیا ** جز سپیدی ریش و مو نبود عطا
- Buğdayı olmaksızın değirmene gidenin ancak saçı, sakalı ağarır, başka bir şey elde edemez.
-
آسیای چرخ بر بیگندمان ** موسپیدی بخشد و ضعف میان
- Felek değirmeni, buğdayı olmayanların saçını, sakalını ağartır, kendilerini zayıflatır.
-
لیک با باگندمان این آسیا ** ملکبخش آمد دهد کار و کیا
- Fakat biz, bu değirmene buğdayımızla geldik. Bu değirmen, bize mal mülk bağışlar, iş güç verir.
-
اول استعداد جنت بایدت ** تا ز جنت زندگانی زایدت
- Önce cennete girmeye istidat gerek ki cennetten bir dirlik elde edesin.
-
طفل نو را از شراب و از کباب ** چه حلاوت وز قصور و از قباب 4435
- Yeni doğmuş çocuk, şaraptan, kebaptan, köşklerden, kubbelerden ne anlar?