English    Türkçe    فارسی   

6
4387-4436

  • گر نگوییم آن نیاید راست نرد  ** ور بگوییم آن دلت آید به درد 
  • Söylemesek oyun, düzgün gelmeyecek. Söylesek gönlün dertlenecek.

  • هم‌چو چغزیم اندر آب از گفت الم  ** وز خموشی اختناقست و سقم 
  • Söyleme yüzünden sudaki kurbağa gibi elemlere düştük. Susma yüzünden de dertleniyor, âdeta boğuluyoruz.

  • گر نگوییم آتشی را نور نیست  ** ور بگوییم آن سخن دستور نیست 
  • Söylemesek barışın, düzenin nuru yok bizce. Söylesek sözümüze uymayacaksın.

  • در زمان برجست کای خویشان وداع  ** انما الدنیا و ما فیها متاع  4390
  • Onlar, böyle söyleyip dururken ağabeyleri birden yerinden sıçradı; kardeşler dedi, elveda. Dünya da değersiz bir şey, dünyadaki şeyler de.

  • پس برون جست او چو تیری از کمان  ** که مجال گفت کم بود آن زمان 
  • Yaydan ok fırlar gibi sıçradı. O anda söz söylemeye mecal yoktu zaten.

  • اندر آمد مست پیش شاه چین  ** زود مستانه ببوسید او زمین 
  • Sarhoş bir halde Çin padişahının huzuruna geldi. Sarhoşçasına derhal yeri öptü.

  • شاه را مکشوف یک یک حالشان  ** اول و آخر غم و زلزالشان 
  • Zaten onların derdi ve titreyişi, önceden de bir bir padişaha malûmdu, sonradan da.

  • میش مشغولست در مرعای خویش  ** لیک چوپان واقفست از حال میش 
  • Koyun, otlakta otlamakla oyalanır ama çoban, koyunun halini bilir.

  • کلکم راع بداند از رمه  ** کی علف‌خوارست و کی در ملحمه  4395
  • "Hepiniz çobansınız ve size tâbi olanlardan mesulsünüz" diyen, sürünün halini bilir. Ot mu otluyor, yoksa bir savaşa mı düştü? Bundan haberdardır.

  • گرچه در صورت از آن صف دور بود  ** لیک چون دف در میان سور بود 
  • Görünüşte sürüden uzaktadır ama tef gibi düğünün içindedir.

  • واقف از سوز و لهیب آن وفود  ** مصلحت آن بد که خشک آورده بود 
  • Onların yanışından, alevinden haberdardır. Yalnız öylece durması lâzımdır da onun için aldırmaz gibi görünür.

  • در میان جانشان بود آن سمی  ** لک قاصد کرده خود را اعجمی 
  • O yüce padişah da onların içindeydi âdeta. Fakat mahsustan kendisini bilmiyor göstermekteydi.

  • صورت آتش بود پایان دیگ  ** معنی آتش بود در جان دیگ 
  • Tencerenin sonu, ateşin görünüşüne bağlıdır. Fakat ateşin mânası, hakikati, tesiri, tencerenin canındadır.

  • صورتش بیرون و معنیش اندرون  ** معنی معشوق جان در رگ چو خون  4400
  • Sureti dışardadır, mânası içerde. Candan sevilen sevgilinin hakikati, kan gibi damarların içindedir.

  • شاه‌زاده پیش شه زانو زده  ** ده معرف شارح حالش شده 
  • Şehzade, padişahın huzurunda diz çöktü. On tane muarrif, onun halini anlatmaya koyuldu.

  • گرچه شه عارف بد از کل پیش پیش  ** لیک می‌کردی معرف کار خویش 
  • Padişah, önceden onu, geçirdiği ahvali tamamiyle biliyordu ama muarrif de kendisine verilen vazifeyi yapmaktaydı.

  • در درون یک ذره نور عارفی  ** به بود از صد معرف ای صفی 
  • Ey temiz adam, gönlündeki bir zerre irfan nuru, yüzlerce muarriften iyidir.

  • گوش را رهن معرف داشتن  ** آیت محجوبیست و حزر و ظن 
  • Kulağını muarrife vermek, perde ardında olmaya, vehme, zanna düşmeye delildir.

  • آنک او را چشم دل شد دیدبان  ** دید خواهد چشم او عین العیان  4405
  • Kim can gözüyle görürse gözü, her şeyi apaçık görür.

  • با تواتر نیست قانع جان او  ** بل ز چشم دل رسد ایقان او 
  • Canı, halkın tevatürüyle kanaat etmez, inancı, gönül gözünden meydana gelir.

  • پس معرف پیش شاه منتجب  ** در بیان حال او بگشود لب 
  • Hâsılı muarrif, o seçilmiş padişahın huzurunda onun ahvalini anlatmak için ağzını açtı.

  • گفت شاها صید احسان توست  ** پادشاهی کن که بی بیرون شوست 
  • Dedi ki: Padişahım, bu, senin ihsanına avlanmış; dışarıya atılmaya lâyık değil. Padişahlıkta bulun.

  • دست در فتراک این دولت زدست  ** بر سر سرمست او بر مال دست 
  • Elini, bu devletin terkisine atmış. Onun sarhoş başını elinle okşa.

  • گفت شه هر منصبی و ملکتی  ** که التماسش هست یابد این فتی  4410
  • Padişah dedi ki: 8u delikanlı, ne mevki isterse, hangi ülkeyi dilerse vereceğim.

  • بیست چندان ملک کو شد زان بری  ** بخشمش اینجا و ما خود بر سری 
  • Terkettiği malın, mülkün yirmi katını, fazlasıyla ona bağışlayacağım.

  • گفت تا شاهیت در وی عشق کاشت  ** جز هوای تو هوایی کی گذاشت 
  • Muarrif dedi ki: Senin padişahlığın, onun gönlüne aşk tohumunu ekeli senin sevginden başka bir havaya kapılmasına imkân mı var?

  • بندگی تش چنان درخورد شد  ** که شهی اندر دل او سرد شد 
  • Senin kulluğun, onu öyle bir hale getirmiştir ki padişahlık bile artık gönlüne soğuk gelmede.

  • شاهی و شه‌زادگی در باختست  ** از پی تو در غریبی ساختست 
  • Padişahlığı da oynamış, yutulmuştur, şehzadeliği de. Senin ardına düşmüş, bir garip olmuştur.

  • صوفیست انداخت خرقه وجد در  ** کی رود او بر سر خرقه دگر  4415
  • O, âdeta bir sofidir, vecde gelmiş, hırkasını atmıştır. Artık bir daha hırkasını alır mı hiç?

  • میل سوی خرقه‌ی داده و ندم  ** آنچنان باشد که من مغبون شدم 
  • Verdiği hırkayı almak, pişman olmak, ben aldanmışım;

  • باز ده آن خرقه این سو ای قرین  ** که نمی‌ارزید آن یعنی بدین 
  • Arkadaş, o hırkayı tekrar bana ver. Ulaştığım vecit, bu hırkaya değmez demektir.

  • دور از عاشق که این فکر آیدش  ** ور بیاید خاک بر سر بایدش 
  • Bu fikir, âşıktan pek uzaktır. Âşık, böyle bir düşünceye düşmez. Eğer ona böyle bir düşünce gelirse toprak başına!

  • عشق ارزد صد چو خرقه کالبد  ** که حیاتی دارد و حس و خرد 
  • Aşk, diri olan, duygusu ve aklı bulunan yüzlerce beden hırkasına değer.

  • خاصه خرقه‌ی ملک دنیا کابترست  ** پنج دانگ مستیش درد سرست  4420
  • Hele şu sonu olmayan dünya mülkünün hırkası nedir ki? Ancak beş kuruşçuk eden sarhoşluğu bile bir baş ağrısıdır.

  • ملک دنیا تن‌پرستان را حلال  ** ما غلام ملک عشق بی‌زوال 
  • Dünya mülkü, bedene tapanlara helâldir. Bizse zevali olmayan aşk saltanatına kuluz.

  • عامل عشقست معزولش مکن  ** جز به عشق خویش مشغولش مکن 
  • Padişahım, bu delikanlı aşk valisidir. Onu azletme. Kendi aşkından başka bir şeyle oyalama onu.

  • منصبی کانم ز ریت محجبست  ** عین معزولیست و نامش منصبست 
  • Senin yüzünü göstermeyen mevki, âdi bir mevkidir. Makamdır ama hakikatte azledilmenin ta kendisidir o.

  • موجب تاخیر اینجا آمدن  ** فقد استعداد بود و ضعف فن 
  • Şimdiye kadar buraya gelmemesindeki, geç kalmasındaki sebep, istidadının olmaması ve bedeninin arık bulunmasıydı.

  • بی ز استعداد در کانی روی  ** بر یکی حبه نگردی محتوی  4425
  • Hazırlığın olmadan bir madene bile gitsen bir habbe alamazsın.

  • هم‌چو عنینی که بکری را خرد  ** گرچه سیمین‌بر بود کی بر خورد 
  • Hani erkekliği olmayan adamın kız alması gibi. Tutalım kız pek güzel, gümüş gibi bedeni var, ona ne fayda?

  • چون چراغی بی ز زیت و بی فتیل  ** نه کثیرستش ز شمع و نه قلیل 
  • Zeytinyağı ve fitili konmamış kandil, ne çok bir aydınlık verir, ne az!

  • در گلستان اندر آید اخشمی  ** کی شود مغزش ز ریحان خرمی 
  • Burnu koku almıyan biri, gül bahçesine girse o güzel kokulardan bir neşe almaz ki.

  • هم‌چو خوبی دلبری مهمان غر  ** بانگ چنگ و بربطی در پیش کر 
  • Bu iş, bir namussuzun önündeki güzele, bir sağırın yanında çalınan cenk ve barbet sesine benzer.

  • هم‌چو مرغ خاک که آید در بحار  ** زان چه یابد جز هلاک و جز خسار  4430
  • Karada yaşayan kuş, denize dalsa helak olmadan başka eline ne geçer?

  • هم‌چو بی‌گندم شده در آسیا  ** جز سپیدی ریش و مو نبود عطا 
  • Buğdayı olmaksızın değirmene gidenin ancak saçı, sakalı ağarır, başka bir şey elde edemez.

  • آسیای چرخ بر بی‌گندمان  ** موسپیدی بخشد و ضعف میان 
  • Felek değirmeni, buğdayı olmayanların saçını, sakalını ağartır, kendilerini zayıflatır.

  • لیک با باگندمان این آسیا  ** ملک‌بخش آمد دهد کار و کیا 
  • Fakat biz, bu değirmene buğdayımızla geldik. Bu değirmen, bize mal mülk bağışlar, iş güç verir.

  • اول استعداد جنت بایدت  ** تا ز جنت زندگانی زایدت 
  • Önce cennete girmeye istidat gerek ki cennetten bir dirlik elde edesin.

  • طفل نو را از شراب و از کباب  ** چه حلاوت وز قصور و از قباب  4435
  • Yeni doğmuş çocuk, şaraptan, kebaptan, köşklerden, kubbelerden ne anlar?

  • حد ندارد این مثل کم جو سخن  ** تو برو تحصیل استعداد کن 
  • Bu örneğin sonu gelmez, sözü kısa kes. Yürü, istidat elde etmeye çalış.