خود کلوخ و سنگ کس را ره نزد ** زین کلوخان صد هزار آفت رسد

گفت مرغش پس جهاد آنگه بود ** کین چنین ره‌زن میان ره بود 490

از برای حفظ و یاری و نبرد ** بر ره ناآمن آید شیرمرد

عرق مردی آنگهی پیدا شود ** که مسافر همره اعدا شود

چون نبی سیف بودست آن رسول ** امت او صفدرانند و فحول

مصلحت در دین ما جنگ و شکوه ** مصلحت در دین عیسی غار و کوه

گفت آری گر بود یاری و زور ** تا به قوت بر زند بر شر و شور 495

چون نباشد قوتی پرهیز به ** در فرار لا یطاق آسان بجه

گفت صدق دل بباید کار را ** ورنه یاران کم نیاید یار را

یار شو تا یار بینی بی‌عدد ** زانک بی‌یاران بمانی بی‌مدد

دیو گرگست و تو هم‌چون یوسفی ** دامن یعقوب مگذار ای صفی

گرگ اغلب آنگهی گیرا بود ** کز رمه شیشک به خود تنها رود 500

آنک سنت یا جماعت ترک کرد ** در چنین مسبع نه خون خویش خورد

هست سنت ره جماعت چون رفیق ** بی‌ره و بی‌یار افتی در مضیق

همرهی نه کو بود خصم خرد ** فرصتی جوید که جامه‌ی تو برد

می‌رود با تو که یابد عقبه‌ای ** که تواند کردت آنجا نهبه‌ای

یا بود اشتردلی چون دید ترس ** گوید او بهر رجوع از راه درس 505

یار را ترسان کند ز اشتردلی ** این چنین همره عدو دان نه ولی

راه جان‌بازیست و در هر غیشه‌ای ** آفتی در دفع هر جان‌شیشه‌ای

راه دین زان رو پر از شور و شرست ** که نه راه هر مخنث گوهرست

در ره این ترس امتحانهای نفوس ** هم‌چو پرویزن به تمییز سبوس

راه چه بود پر نشان پایها ** یار چه بود نردبان رایها 510

گیرم آن گرگت نیابد ز احتیاط ** بی ز جمعیت نیابی آن نشاط

آنک تنها در رهی او خوش رود ** با رفیقان سیر او صدتو شود

با غلیظی خر ز یاران ای فقیر ** در نشاط آید شود قوت‌پذیر

هر خری کز کاروان تنها رود ** بر وی آن راه از تعب صدتو شود

چند سیخ و چند چوب افزون خورد ** تا که تنها آن بیابان را برد 515

مر ترا می‌گوید آن خر خوش شنو ** گر نه‌ای خر هم‌چنین تنها مرو

آنک تنها خوش رود اندر رصد ** با رفیقان بی‌گمان خوشتر رود

هر نبیی اندرین راه درست ** معجزه بنمود و همراهان بجست

گر نباشد یاری دیوارها ** کی برآید خانه و انبارها

هر یکی دیوار اگر باشد جدا ** سقف چون باشد معلق در هوا 520

گر نباشد یاری حبر و قلم ** کی فتد بر روی کاغذها رقم

این حصیری که کسی می‌گسترد ** گر نپیوندد به هم بادش برد

حق ز هر جنسی چو زوجین آفرید ** پس نتایج شد ز جمعیت پدید

او بگفت و او بگفت از اهتزاز ** بحثشان شد اندرین معنی دراز

مثنوی را چابک و دلخواه کن ** ماجرا را موجز و کوتاه کن 525

بعد از آن گفتش که گندم آن کیست ** گفت امانت از یتیم بی وصیست

مال ایتام است امانت پیش من ** زانک پندارند ما را متمن

گفت من مضطرم و مجروح‌حال ** هست مردار این زمان بر من حلال

هین به دستوری ازین گندم خورم ** ای امین و پارسا و محترم

گفت مفتی ضرورت هم توی ** بی‌ضرورت گر خوری مجرم شوی 530

ور ضرورت هست هم پرهیز به ** ور خوری باری ضمان آن بده

مرغ پس در خود فرو رفت آن زمان ** توسنش سر بستد از جذب عنان

چون بخورد آن گندم اندر فخ بماند ** چند او یاسین و الانعام خواند

بعد در ماندن چه افسوس و چه آه ** پیش از آن بایست این دود سیاه

آن زمان که حرص جنبید و هوس ** آن زمان می‌گو کای فریادرس 535

کان زمان پیش از خرابی بصره است ** بوک بصره وا رهد هم زان شکست

ابک لی یا باکیی یا ثاکلی ** قبل هدم البصرة و الموصل

نح علی قبل موتی واغتفر ** لا تنح لی بعد موتی واصطبر