او بگفت و او بگفت از اهتزاز ** بحثشان شد اندرین معنی دراز

مثنوی را چابک و دلخواه کن ** ماجرا را موجز و کوتاه کن 525

بعد از آن گفتش که گندم آن کیست ** گفت امانت از یتیم بی وصیست

مال ایتام است امانت پیش من ** زانک پندارند ما را متمن

گفت من مضطرم و مجروح‌حال ** هست مردار این زمان بر من حلال

هین به دستوری ازین گندم خورم ** ای امین و پارسا و محترم

گفت مفتی ضرورت هم توی ** بی‌ضرورت گر خوری مجرم شوی 530

ور ضرورت هست هم پرهیز به ** ور خوری باری ضمان آن بده

مرغ پس در خود فرو رفت آن زمان ** توسنش سر بستد از جذب عنان

چون بخورد آن گندم اندر فخ بماند ** چند او یاسین و الانعام خواند

بعد در ماندن چه افسوس و چه آه ** پیش از آن بایست این دود سیاه

آن زمان که حرص جنبید و هوس ** آن زمان می‌گو کای فریادرس 535

کان زمان پیش از خرابی بصره است ** بوک بصره وا رهد هم زان شکست

ابک لی یا باکیی یا ثاکلی ** قبل هدم البصرة و الموصل

نح علی قبل موتی واغتفر ** لا تنح لی بعد موتی واصطبر

ابک لی قبل ثبوری فی‌النوی ** بعد طوفان النوی خل البکا

آن زمان که دیو می‌شد راه‌زن ** آن زمان بایست یاسین خواندن 540

پیش از آنک اشکسته گردد کاروان ** آن زمان چوبک بزن ای پاسبان

حکایت پاسبان کی خاموش کرد تا دزدان رخت تاجران بردند به کلی بعد از آن هیهای و پاسبانی می‌کرد

پاسبانی خفت و دزد اسباب برد ** رختها را زیر هر خاکی فشرد

روز شد بیدار شد آن کاروان ** دید رفته رخت و سیم و اشتران

پس بدو گفتند ای حارس بگو ** که چه شد این رخت و این اسباب کو

گفت دزدان آمدند اندر نقاب ** رختها بردند از پیشم شتاب 545

قوم گفتندش که ای چو تل ریگ ** پس چه می‌کردی کیی ای مردریگ

گفت من یک کس بدم ایشان گروه ** با سلاح و با شجاعت با شکوه

گفت اگر در جنگ کم بودت امید ** نعره‌ای زن کای کریمان برجهید

گفت آن دم کارد بنمودند و تیغ ** که خمش ورنه کشیمت بی‌دریغ

آن زمان از ترس بستم من دهان ** این زمان هیهای و فریاد و فغان 550

آن زمان بست آن دمم که دم زنم ** این زمان چندانک خواهی هی کنم

چونک عمرت برد دیو فاضحه ** بی‌نمک باشد اعوذ و فاتحه

گرچه باشد بی‌نمک اکنون حنین ** هست غفلت بی‌نمک‌تر زان یقین

هم‌چنین هم بی‌نمک می‌نال نیز ** که ذلیلان را نظر کن ای عزیز

قادری بی‌گاه باشد یا به گاه ** از تو چیزی فوت کی شد ای اله 555

شاه لا تاسوا علی ما فاتکم ** کی شود از قدرتش مطلوب گم

حواله کردن مرغ گرفتاری خود را در دام به فعل و مکر و زرق زاهد و جواب زاهد مرغ را

گفت آن مرغ این سزای او بود ** که فسون زاهدان را بشنود

گفت زاهد نه سزای آن نشاف ** کو خورد مال یتیمان از گزاف

بعد از آن نوحه‌گری آغاز کرد ** که فخ و صیاد لرزان شد ز درد

کز تناقضهای دل پشتم شکست ** بر سرم جانا بیا می‌مال دست 560

زیر دست تو سرم را راحتیست ** دست تو در شکربخشی آیتیست

سایه‌ی خود از سر من برمدار ** بی‌قرارم بی‌قرارم بی‌قرار

خوابها بیزار شد از چشم من ** در غمت ای رشک سرو و یاسمن

گر نیم لایق چه باشد گر دمی ** ناسزایی را بپرسی در غمی

مر عدم را خود چه استحقاق بود ** که برو لطفت چنین درها گشود 565

خاک گرگین را کرم آسیب کرد ** ده گهر از نور حس در جیب کرد

پنج حس ظاهر و پنج نهان ** که بشر شد نطفه‌ی مرده از آن

توبه بی توفیقت ای نور بلند ** چیست جز بر ریش توبه ریش‌خند

سبلتان توبه یک یک بر کنی ** توبه سایه‌ست و تو ماه روشنی

ای ز تو ویران دکان و منزلم ** چون ننالم چون بیفشاری دلم 570

چون گریزم زانک بی تو زنده نیست ** بی خداوندیت بود بنده نیست

جان من بستان تو ای جان را اصول ** زانک بی‌تو گشته‌ام از جان ملول

عاشقم من بر فن دیوانگی ** سیرم از فرهنگی و فرزانگی