God turned this water into thy stream. Blessing on thy hand and arm!
راند حق این آب را در جوی تو ** آفرین بر دست و بر بازوی تو
Explain how thou didst meditate with guile, and how thou didst guilefully wipe out that ruffian.
باز گو تا چون سگالیدی به مکر ** آن عوان را چون بمالیدی به مکر
Explain, in order that the tale may be the means of curing (our malady); explain, that it may be a salve for our souls.
باز گو تا قصه درمانها شود ** باز گو تا مرهم جانها شود
Explain! for in consequence of the iniquity of that tyrant our souls have myriads of wounds.”
باز گو کز ظلم آن استم نما ** صد هزاران زخم دارد جان ما
“O Sirs,” said he, “it was (by) God's aid; else, who in the world is a hare (who am I, that I should have been able to do this)?1365
گفت تایید خدا بود ای مهان ** ور نه خرگوشی که باشد در جهان
He (God) bestowed power on me and gave light to my heart: the light in my heart gave strength to hand and foot.”
قوتم بخشید و دل را نور داد ** نور دل مر دست و پا را زور داد
From God come preferments (to high position), from God also come changes (which bring one to low estate).
از بر حق میرسد تفضیلها ** باز هم از حق رسد تبدیلها
God in (due) course and turn is ever displaying this (Divine) aid to doubters and seers (alike).
حق به دور و نوبت این تایید را ** مینماید اهل ظن و دید را
How the hare admonished the beasts, saying, “Do not rejoice in this!”
پند دادن خرگوش نخجیران را که بدین شاد مشوید
Take heed! Do not exult in a kingdom bestowed in turns (passing from one to another), O thou who art the bondsman of Vicissitude, do not act as though thou wert free!
هین به ملک نوبتی شادی مکن ** ای تو بستهی نوبت آزادی مکن
(But) those for whom is prepared a kingdom beyond Vicissitude, for them the drums (of sovereignty) are beaten beyond the Seven Planets.1370
آن که ملکش برتر از نوبت تنند ** برتر از هفت انجمش نوبت زنند
Beyond Vicissitude are the kings everlasting: their spirits are circling with the Cupbearer perpetually.
برتر از نوبت ملوک باقیاند ** دور دایم روحها با ساقیاند
If thou wilt renounce this drinking (of worldly pleasures) for a day or two (for thy brief lifetime), thou wilt dip thy mouth in the drink of Paradise.
ترک این شرب ار بگویی یک دو روز ** در کنی اندر شراب خلد پوز
Commentary on (the Tradition) “We have returned from the lesser Jihád to the greater Jihád.”
تفسیر رجعنا من الجهاد الاصغر الی الجهاد الاکبر
O kings, we have slain the outward enemy, (but) there remains within (us) a worse enemy than he.
ای شهان کشتیم ما خصم برون ** ماند خصمی زو بتر در اندرون
To slay this (enemy) is not the work of reason and intelligence: the inward lion is not subdued by the hare.
کشتن این کار عقل و هوش نیست ** شیر باطن سخرهی خرگوش نیست
This carnal self (nafs) is Hell, and Hell is a dragon (the fire of) which is not diminished by oceans (of water).1375
دوزخ است این نفس و دوزخ اژدهاست ** کاو به دریاها نگردد کم و کاست
It would drink up the Seven Seas, and still the blazing of that consumer of all creatures would not become less.
هفت دریا را در آشامد هنوز ** کم نگردد سوزش آن خلق سوز
Stones and stony-hearted infidels enter it, miserable and shamefaced,
سنگها و کافران سنگ دل ** اندر آیند اندر او زار و خجل
(But) still it is not appeased by all this food, until there comes to it from God this call—
هم نگردد ساکن از چندین غذا ** تا ز حق آید مر او را این ندا
“Art thou filled, art thou filled?” It says, “Not yet; lo, here is the fire, here is the glow, here is the burning!”
سیر گشتی سیر گوید نی هنوز ** اینت آتش اینت تابش اینت سوز
It made a mouthful of and swallowed a whole world, its belly crying aloud, “Is there any more?”1380
عالمی را لقمه کرد و در کشید ** معدهاش نعره زنان هل من مزید
God, from (the realm) where place is not, sets His foot on it: then it subsides at (the command) Be, and it was.
حق قدم بر وی نهد از لا مکان ** آن گه او ساکن شود از کن فکان
Inasmuch as this self of ours is a part of Hell, and the parts always have the nature of the whole,
چون که جزو دوزخ است این نفس ما ** طبع کل دارد همیشه جزوها
To God (alone) belongs this foot (power) to kill it: who, indeed, but God should draw its bow (vanquish it)?
این قدم حق را بود کاو را کشد ** غیر حق خود کی کمان او کشد
Only the straight arrow is put on the bow, (but) this bow (of the self) has (its) arrows bent back and crooked.
در کمان ننهند الا تیر راست ** این کمان را باژگون کژ تیرهاست
Be straight, like an arrow, and escape from the bow, for without doubt every straight (arrow) will fly from the bow (to its mark).1385
راست شو چون تیر و واره از کمان ** کز کمان هر راست بجهد بیگمان