Hundreds of thousands of opposites are killing their opposites: Thy decree is drawing them forth again (from non-existence).
صد هزاران ضد ضد را میکشد ** بازشان حکم تو بیرون میکشد
There is caravan on caravan, O Lord, (speeding) continually from non-existence towards existence.
از عدمها سوی هستی هر زمان ** هست یا رب کاروان در کاروان
In particular, every night all thoughts and understandings become naught, plunged in the deep Sea;1890
خاصه هر شب جمله افکار و عقول ** نیست گردد غرق در بحر نغول
Again at the time of dawn those Divine ones lift up their heads from the Sea, like fishes.
باز وقت صبح آن اللهیان ** بر زنند از بحر سر چون ماهیان
In autumn the myriads of boughs and leaves go in rout into the sea of Death,
در خزان آن صد هزاران شاخ و برگ ** از هزیمت رفته در دریای مرگ
(While) in the garden the crow clothed in black like a mourner makes lament over the (withered) greenery.
زاغ پوشیده سیه چون نوحهگر ** در گلستان نوحه کرده بر خضر
Again from the Lord of the land comes the edict (saying) to Non-existence, “Give back what thou hast devoured!
باز فرمان آید از سالار ده ** مر عدم را کانچه خوردی باز ده
Give up, O black Death, what thou hast devoured of plants and healing herbs and leaves and grass!”1895
آن چه خوردی واده ای مرگ سیاه ** از نبات و دارو و برگ و گیاه
O brother, collect thy wits for an instant (and think): from moment to moment (incessantly) there is autumn and spring within thee.
ای برادر عقل یک دم با خود آر ** دم به دم در تو خزان است و بهار
Behold the garden of the heart, green and moist and fresh, full f buds and roses and ctpresses and jasmines;
باغ دل را سبز و تر و تازه بین ** پر ز غنچهی ورد و سرو و یاسمین
Boughs hidden by the multitude of leaves, vast plain and high palace hidden by the multitude of flowers.
ز انبهی برگ پنهان گشته شاخ ** ز انبهی گل نهان صحرا و کاخ
These words, which are from Universal Reason, are the scent of those flowers and cypresses and hyacinths.
این سخنهایی که از عقل کل است ** بوی آن گلزار و سرو و سنبل است
Didst thou (ever) smell the scent of a rose where no rose was? Didst thou (ever) see the foaming of wine where no wine was?1900
بوی گل دیدی که آن جا گل نبود ** جوش مل دیدی که آن جا مل نبود
The scent is thy guide and conducts thee on thy way: it will bring thee to Eden and Kawthar.
بو قلاووز است و رهبر مر ترا ** میبرد تا خلد و کوثر مر ترا
The scent is a remedy for the (sightless) eye; (it is) light-making: the eye of Jacob was opened by a scent.
بو دوای چشم باشد نور ساز ** شد ز بویی دیدهی یعقوب باز
The foul scent darkens the eye, the scent of Joseph succours the eye.
بوی بد مر دیده را تاری کند ** بوی یوسف دیده را یاری کند
Thou who art not a Joseph, be a Jacob: be (familiar), like him, with weeping and sore distress.
تو که یوسف نیستی یعقوب باش ** همچو او با گریه و آشوب باش
Hearken to this counsel from the Sage of Ghazna, that thou mayst feel freshness in thy old body:1905
بشنو این پند از حکیم غزنوی ** تا بیابی در تن کهنه نوی
“Disdain needs a face like the rose; when thou hast not (such a face), do not indulge in ill-temper.
ناز را رویی بباید همچو ورد ** چون نداری گرد بد خویی مگرد
Ugly is disdain in an uncomely face, grievous is eye-ache in an unseeing eye.”
زشت باشد روی نازیبا و ناز ** سخت باشد چشم نابینا و درد
In the presence of Joseph do not give thyself airs and behave like a beauty: offer nothing but the supplication and sighs of Jacob.
پیش یوسف نازش و خوبی مکن ** جز نیاز و آه یعقوبی مکن
The meaning of dying (as conveyed) by the parrot was supplication (self-abasement): make thyself dead in supplication and poverty (of spirit),
معنی مردن ز طوطی بد نیاز ** در نیاز و فقر خود را مرده ساز
That the breath of Jesus may revive thee and make thee fair and blessed as itself.1910
تا دم عیسی ترا زنده کند ** همچو خویشت خوب و فرخنده کند
How should a rock be covered with verdure by the Spring? Become earth, that thou mayst display flowers of many a hue.
از بهاران کی شود سر سبز سنگ ** خاک شو تا گل برویی رنگ رنگ
Years hast thou been a heart-jagging rock: once, for the sake of experiment, be earth!
سالها تو سنگ بودی دل خراش ** آزمون را یک زمانی خاک باش
The story of the old harper who in the time of ‘Umar, may God be well-pleased with him, on a day when he was starving played the harp for God's sake in the graveyard.
داستان پیر چنگی که در عهد عمر از بهر خدا روز بینوایی چنگ زد میان گورستان